Το με ποιους όρους και ποιες επιπτώσεις πρόκειται να πραγματοποιηθεί η έξοδος της Βρετανίας από την Ε.Ε. παραμένει προς το παρόν άγνωστο στους πάντες. Όμως υπάρχει τουλάχιστον μία βεβαιότητα: ότι η υπόθεση του Brexit έχει σμπαραλιάσει το βρετανικό πολιτικό σύστημα.
Τα όσα συνέβησαν την εβδομάδα αυτή, αρχικά με την απόφαση της κυβέρνησης να αναβάλει για αδιευκρίνιστο χρονικό διάστημα, ελλείψει των αναγκαίων "κουκιών", την αρχικώς προγραμματισμένη για την Τρίτη κοινοβουλευτική ψηφοφορία επί του σχεδίου συμφωνίας με τους "27" για το Brexit, και κατόπιν με την πρόταση μομφής ευρωσκεπτικιστών Συντηρητικών εναντίον της αρχηγού του κόμματος και πρωθυπουργού Τερέζα Μέι, το αποδεικνύουν αυτό χαρακτηριστικά.
Προθεσμία ως το 2022
Το αποτέλεσμα της εσωκομματικής ψηφοφορίας που διεξήχθη την Τετάρτη στην κοινοβουλευτική ομάδα των Τόρηδων έδωσε στη Μέι παράταση πολιτικής ζωής, με ψήφους 200 υπέρ έναντι 117 κατά. Το ότι μία εν ενεργεία πρωθυπουργός αποδοκιμάζεται από το ένα τρίτο των βουλευτών της αποτελεί ούτως ή άλλως πρόβλημα πρώτου μεγέθους.
Πόσω μάλλον που για να εξασφαλισθεί το συγκεκριμένο αποτέλεσμα η ένοικος της Ντάουνινγκ Στριτ χρειάστηκε να προβεί σε δύο οδυνηρές παραχωρήσεις: Πρώτον, να δηλώσει ότι δεν προτίθεται να ηγηθεί του κόμματος στις επόμενες βουλευτικές εκλογές που καλώς εχόντων των πραγμάτων πρόκειται να διεξαχθούν το 2022. Και, δεύτερον, να συναντηθεί πριν από την κρίσιμη ψηφοφορία με την ηγεσία των Βορειοϊρλανδών Ενωτικών Προτεσταντών του DUP (στην ανοχή των οποίων στηρίζεται κοινοβουλευτικά η κυβέρνηση) και να συμφωνήσει μαζί τους ότι θα απαιτηθούν από τους "27" ρυθμίσεις "νομικά δεσμευτικές" ως προς το ευαίσθητο ζήτημα της δικλίδας ασφαλείας (backstop) για τη μη επαναφορά "σκληρού συνόρου" στην ιρλανδική νήσο.
Πρόκειται για ένα πρόβλημα δίχως προηγούμενο στις διεθνείς σχέσεις, καθώς η Βρετανία έχει να επιλέξει ανάμεσα στο να διακυβεύσει την ειρήνη που επιτεύχθηκε στη Βόρειο Ιρλανδία με τις Συμφωνίες της Μεγάλης Παρασκευής του 1998, τη δημιουργία εσωτερικού συνόρου με ένα τμήμα της επικράτειάς της ή την αναίρεση για όλο το Ηνωμένο Βασίλειο μιας ουσιαστικής πτυχής της επιλογής εξόδου από την Ε.Ε.
Φραγμός από τις Βρυξέλλες
Η συνέχεια έμελλε να παιχτεί στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής, όπου σε επαφές της με τους Ευρωπαίους ηγέτες (μεταξύ των οποίων και ο πρωθυπουργός της Ιρλανδίας Λίο Βάραντκαρ) η Βρετανίδα πρωθυπουργός επιχείρησε να αποσπάσει εγγυήσεις ότι τυχόν ενεργοποίηση της δικλίδας ασφαλείας (δηλ. ενδεχόμενη διατήρηση του Ηνωμένου Βασιλείου σε καθεστώς τελωνειακής ένωσης, ελλείψει συμφωνίας για τη μελλοντική σχέση των δύο πλευρών) δεν μπορεί να διαρκέσει εσαεί.
Όμως η καλή διάθεση των "27" εξαντλείται στην προθυμία για μία ερμηνευτική δήλωση, η οποία, χωρίς να αντικρούει ή να θέτει υπό επαναδιαπραγμάτευση το κείμενο της συμφωνίας για το Brexit, θα καθησυχάζει κατά το δυνατόν τις ανησυχίες των Βρετανών βουλευτών. Όμως μια δήλωση δεν είναι "νομικά δεσμευτική".
Το chicken game των "27"
"Το περιθώριο αλλαγών είναι τόσο μικρό που μιλάμε για ασκήσεις επικοινωνίας", ανέφερε χαρακτηριστικά Ευρωπαίος διπλωμάτης στο περιθώριο της Συνόδου. Όπως υπογράμμισε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ μετά το πέρας της συνεδρίασης, η Ε.Ε. πρόσθεσε κάποιες "διευκρινίσεις" αλλά απέκλεισε κάθε ενδεχόμενο επαναδιαπραγμάτευσης. Επιπλέον, ανήγγειλε ότι τη 19η Δεκεμβρίου η Κομισιόν θα δημοσιεύσει τις λεπτομέρειες αναφορικά με τις προετοιμασίες για το ενδεχόμενο μη συμφωνίας.
Παραμένει βέβαια το ερώτημα αν και οι "27" είναι όσο προετοιμασμένοι διακηρύσσουν και για το ενδεχόμενο ενός άτακτου Brexit, το οποίο θα γίνει πραγματικότητα στα τέλη Μαρτίου εάν δεν υπάρχει συμφωνία, ή απλώς επιδίδονται, για ιδεολογικούς πρωτίστως λόγους, σε ένα chicken game, με το οποίο ρισκάρουν πολλά: από τη διευθέτηση των δημοσιονομικών υποχρεώσεων της αποχωρούσης Βρετανίας, μέχρι το καθεστώς των υπηκόων της κάθε πλευράς που θα βρεθούν στην επικράτεια της άλλης. Εξού και τελευταία διακινούνται διακριτικώς σενάρια για τη θέσπιση μιας "περιόδου παράτασης" ακόμη και για την υλοποίηση του Brexit χωρίς συμφωνία.
Τελευταία "ζαριά"
Έτσι και αλλιώς, η Τερέζα Μέι παίζει την τελευταία της "ζαριά", καθώς η πρωθυπουργία της έχει πλήρως απορροφηθεί από τον στόχο της επίτευξης μιας συμφωνίας για το Brexit, χωρίς αποσαφηνισμένες στρατηγικές επιλογές για τους λοιπούς τομείς και για την περίοδο μετά τον Μάρτιο. Όμως, κατά παράδοξο τρόπο, την τελευταία τους ζαριά μοιάζει να έχουν ρίξει και οι ευρωσκεπτικιστές εσωκομματικοί της αντίπαλοι, εφόσον διαδικαστικά δεν έχουν δυνατότητα να ξαναθέσουν ζήτημα ηγεσίας για τους επόμενους 12 μήνες.
Διατηρούν βέβαια την ακραία δυνατότητα να "αποστατήσουν", συντασσόμενοι με την αντιπολίτευση σε τυχόν ψήφο δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης στην Βουλή των Κοινοτήτων. Και προφανώς προτίθενται να καταψηφίσουν τη συμφωνία για το Brexit, η οποία, κατά τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις, θα κατατεθεί στο κοινοβούλιο μεταξύ 7ης και 21ης Ιανουαρίου. Ενδέχεται μάλιστα σε αυτό τον δρόμο να τους ακολουθήσουν και όσοι, παρά τις επιφυλάξεις τους ως προς τη συμφωνία έκριναν την Τετάρτη ότι η στιγμή δεν ήταν κατάλληλη για αλλαγή ηγεσίας.
Το πρόβλημα των Εργατικών
Η ιδιόμορφη διαπλοκή της εσωκομματικής διαμάχης των Συντηρητικών με το μέλλον της κυβέρνησης και την τύχη του Brexit στο Κοινοβούλιο, σημαίνει ότι το πρόβλημα γρήγορα θα "μεταναστεύσει" στις τάξεις των Εργατικών, εφόσον η Μέι δεν έχει πλέον την παραμικρή ελπίδα να προωθήσει τη συμφωνία δίχως σύμπραξη της αντιπολίτευσης, που όμως πρώτη προτεραιότητά της έχει το να προκαλέσει πρόωρες εκλογές.
Σημειώνεται ότι οι διαιρέσεις στο εσωτερικό των Εργατικών και οι αντιφάσεις της γραμμής τους για το Brexit δεν είναι λιγότερο σημαντικές (λ.χ. περίπου 60 βουλευτές τους εμπνέονται από το όραμα της ακύρωσης της εξόδου, μέσω δεύτερου δημοψηφίσματος), απλώς συγκαλύπτονται από την απουσία κυβερνητικών ευθυνών.
Με άλλα λόγια, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στη Βουλή των Κοινοτήτων πλειοψηφία ούτε για το σχέδιο Μέι ούτε για το "σκληρό Brexit". Όμως αυτή η κατάσταση δεν θα μπορεί να διαρκέσει για πολύ.
