to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Η δημοκρατική άσκηση των δικαιωμάτων (Μια δημοκρατική απάντηση)

Η σύμπτωση δημοκρατικής νομιμότητας, τυπικής και ουσιαστικής νομιμοποίησης των εξουσιαστικών δράσεων θεμελιώνει τον απαιτούμενο δημοκρατικό και κοινωνικό προσανατολισμό των εξουσιαστικών πολιτικών επιλογών και πράξεων των εκάστοτε φορέων των εκλεγμένων (βλ. «νομιμοποιημένων») πολιτειακών και πολιτικών οργάνων.


Στο πλαίσιο της δημοκρατικής αρχής, ο δημοκρατικός τρόπος λήψης των αποφάσεων προϋποθέτει πλειοψηφίες και μειοψηφίες.

Οι πλειοψηφίες έχουν την αξίωση να καθορίζουν το περιεχόμενο των αποφάσεων, ενώ οι μειοψηφίες έχουν δικαιώματα ελεύθερης έκφρασης και ισότητας ευκαιριών, ώστε να καθίστανται, ανά πάσα στιγμή πλειοψηφίες.

Στο δημοκρατικό σύστημα, η λήψη των αποφάσεων είναι το αποτέλεσμα μιας ανοικτής και ελεύθερης διαβούλευσης, όπου διατυπώνονται πλειοψηφικές και μειοψηφικές απόψεις.

Βεβαίως, είναι προφανές ότι οι αποφάσεις είναι αποφάσεις της πλειοψηφίας. Μπορεί, όμως, μία δημοκρατικά διαμορφωμένη πλειοψηφία να λάβει κάθε είδους απόφαση στο δημοκρατικό σύστημα; Μπορεί η πλειοψηφία να αποφασίσει την κατάργηση ή τον περιορισμό συνταγματικά κατοχυρωμένων ατομικών, πολιτικών ή κοινωνικών δικαιωμάτων;

Ασφαλώς, όχι. Στη δημοκρατία οι πλειοψηφίες δεν αποφασίζουν και για την προστασία των δικαιωμάτων. Η προστασία των δικαιωμάτων δεν επαφίεται στη βούληση των εκάστοτε πλειοψηφιών, αλλά στη λογική των θεσμικών και δικαστικών εγγυήσεων, στις οποίες οι εκάστοτε πλειοψηφίες πρέπει να «υποτάσσονται».

Αν αυτό δεν συμβαίνει ή αν οι θεσμικές και δικαστικές εγγυήσεις δεν είναι επαρκείς, τότε ενεργοποιούνται οι εγγυήσεις της λαϊκής κυριαρχίας και της λαϊκής αντίστασης.

Στο πλαίσιο της δημοκρατικής αρχής, κυβερνά η πλειοψηφία, αλλά δεν κυβερνά αυθαίρετα, δεν μεταβάλλεται δηλαδή σε τυραννία της πλειοψηφίας. Κυβερνά υπό το «σύστημα» προστασίας μειοψηφιών, προσώπων και δικαιωμάτων. Υπό την έννοια αυτή, η δημοκρατική αρχή αποτυπώνει τις θεωρίες της δημοκρατίας, αλλά και την ουσία του νομικού - δημοκρατικού φιλελευθερισμού.

Η «δημοκρατική νομιμότητα» παράγει τεκμήριο, μαχητό όμως, κοινωνικής συναίνεσης για τις εξουσιαστικές πράξεις των οργάνων του πολιτικού συστήματος, δημιουργεί δηλαδή τη λεγόμενη «δημοκρατική και τυπική νομιμοποίηση». Δημοκρατική νομιμότητα και δημοκρατική τυπική νομιμοποίηση συναιρούνται απολύτως.

Παραμένει όμως πάντοτε το ερώτημα κατά πόσον οι εξουσιαστικές πράξεις των εκλεγμένων πολιτικών οργάνων, εκτός από την τεκμαιρόμενη συναίνεση, συναντούν και την πραγματική συναίνεση του κυρίαρχου λαού, κατά πόσον δηλαδή δημιουργείται και η δημοκρατική ουσιαστική νομιμοποίηση.

Σημειώνεται ότι κυρίαρχος λαός δεν είναι μόνο τα μέλη του εκλογικού σώματος, ούτε μόνο οι αυτόχθονες γηγενείς πολίτες. Είναι όλοι όσοι κατοικούν ή έστω διαμένουν προσωρινά στη συγκεκριμένη χώρα, επομένως και οι πρόσφυγες και οι μετανάστες και γενικά οι αλλοδαποί, ανεξαρτήτως των όποιων «αρμοδιοτήτων» απονέμει τελικά το Σύνταγμα και κατισχύουσας πάντοτε της θεμελιώδους αρχής της λαϊκής κυριαρχίας.

Η απάντηση στο ερώτημά αυτό προκύπτει από τη συνολική κοινωνικοπολιτική δυναμική και αξιολόγηση. Προκύπτει, δηλαδή, ως συνολική κοινωνιοκοπολιτική διεργασία κυρίως από τη διαρκή άσκηση των δικαιωμάτων ομαδικής δράσης (απεργία, συνέρχεσθαι κ.λπ.) εκ μέρους των πολιτών.

Δημοκρατική νομιμότητα και τυπική νομιμοποίηση είναι τυπικά ελέγξιμες και η παραβίασή τους ενέχει νομικές συνέπειες, προβλεπόμενες και καταγραφόμενες στο ευρύτερο κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας του πολιτικού συστήματος.

Αντιθέτως η μη συνδρομή της ουσιαστικής νομιμοποίησης, η έλλειψη της οποίας, για παράδειγμα, αποδείχτηκε πρόσφατα σχετικά με τον νόμο, ο οποίος ακυρώνει τυπικά και ουσιαστικά τον πυρήνα του κορυφαίου δικαιώματος ομαδικής δράσης (συνέρχεσθαι), ελέγχεται σε ουσιαστικό επίπεδο και επιφέρει συνέπειες κοινωνικές και πολιτικές, όπως κοινωνικές αντιδράσεις και αντιστάσεις, πολιτική ανυπακοή, πολιτικό κόστος, καθαίρεση και πτώση αρμόδιων υπουργών, εκλογική ήττα κλπ.

Η σύμπτωση δημοκρατικής νομιμότητας, τυπικής και ουσιαστικής νομιμοποίησης των εξουσιαστικών δράσεων θεμελιώνει τον απαιτούμενο δημοκρατικό και κοινωνικό προσανατολισμό των εξουσιαστικών πολιτικών επιλογών και πράξεων των εκάστοτε φορέων των εκλεγμένων (βλ. «νομιμοποιημένων») πολιτειακών και πολιτικών οργάνων.

Η απουσία ενός εκ των όρων της σύνθετης αυτής σύμπτωσης στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτικού συστήματος, π.χ. η απουσία του όρου της ουσιαστικής νομιμοποίησης, δημιουργεί τη βάση πολιτικής και ενδεχομένως συνταγματικής κρίσης και, εφόσον προσβάλλει γενικευμένα χαρακτηριστικά, κάτι που συμβαίνει σήμερα στη χώρα, αγγίζει τα όρια ανοχής προς και αντοχής της κυβέρνησης, ακόμα και αν τυπικά δεν αμφισβητείται η προς αυτή «δεδηλωμένη».

* Ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου

tags: άρθρα

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)