Μπροστά στην αγέρωχη, ανένδοτη και γενναία στάση του προέδρου της ΑΔΑΕ Χρήστου Ράμμου η πλειοψηφία επέλεξε τον ευτελισμό του κανονισμού και του Κοινοβουλίου. Φρικαλέα στιγμή για τη θεμελιώδη αρχή του κοινοβουλευτισμού.
Ευτελισμός της δικαστικής εξουσίας, μετά από προσβλητική για το Σύνταγμα άνωθεν γνωμοδότηση, σχετική με το συνταγματικό και νομοθετικό καθεστώς της ΑΔΑΕ. Ευτελισμός των Ενόπλων Δυνάμεων, μετά την αιδήμονα σιωπή του παρακολουθούμενου αρχηγού.
Ο τριπλός θεσμικός ευτελισμός ως απόρροια των υποκλοπών και της πρωθυπουργικής ηθικής αυτουργίας συνέπεσε χρονικά με την αποδημία του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου. Μπροστά στο «βασιλικό» σκήνωμα η κυβερνητική παράταξη διασπάστηκε, ενώ μπροστά στις υποκλοπές εμφανίστηκε σχεδόν ομονοούσα και αδιάφορη. Ολιγαρχία και μέσα προπαγάνδας πήραν θέση. Ο «βασιλικός» θάνατος όμως προκάλεσε ιστορικό ενδιαφέρον και πολιτευματικές απορίες κυρίως στον νεαρόκοσμο, που δεν έχει ζήσει ιστορικές ρήξεις και ανατροπές.
Θα επιχειρήσω μια μορφή διδαχής για τους νέους και μνημόνευσης ιστορικών γεγονότων για τους «παλαιούς». «Θα ’θελα αυτήν την μνήμη να την πω» (Κ. Καβάφης). Τα γεγονότα δίδουν παραδείγματα χρήσιμα και για το πολιτικό επίκαιρο. Ιούλιος 1965. Στο Καστρί, κατοικία του τότε πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, καταφθάνουν από τα τότε ανάκτορα της Κέρκυρας τρεις «βασιλικές» επιστολές. Περιγράφει ο παρών Ανδρέας Παπανδρέου («Η Δημοκρατία στο απόσπασμα») τη στιγμή της παραλαβής της πρώτης επιστολής: «Αλληλοκοιταχτήκαμε εμβρόντητοι, ανίκανοι να αρθρώσουμε λέξη. Ο βασιλιάς είχε προβεί σε μια αποφασιστική, χωρίς προηγούμενο ενέργεια. Σύμφωνα με το Σύνταγμα η ευθύνη για τις πράξεις -και την επίσημη αλληλογραφία- του βασιλιά ανήκε στον πρωθυπουργό. Ο Κωνσταντίνος, παραβιάζοντας αυτή την αρχή, εκτέλεσε πολιτική πράξη».
Και τώρα αποσπάσματα από τις τρεις πρωθυπουργικές απαντήσεις. Ως στοιχεία δημοκρατικού ήθους και δημοκρατικής άμυνας. Το πολίτευμα εν κινδύνω τότε όπως και τώρα:
«Μεγαλειότατε, με κατάπληξιν και βαθυτάτην οδύνην ανέγνωσα την χθεσινήν επιστολήν της Υμετέρας Μεγαλειότητος. Είναι προφανές ότι αυτή αποτελεί έργον ολεθρίων συμβούλων. Και εύχομαι όπως μη αποβή μοιραία διά το Εθνος...
...Καθιερούται τοιουτοτρόπως η αρχή, ότι δύναμαι να είμαι πρωθυπουργός, αλλά όχι και υπουργός ωρισμένου υπουργείου. Θα είμαι επομένως πρωθυπουργός υπό απαγόρευσιν...
...Ιδού η πλήρης απόδειξις, ότι άλλος είναι ο λόγος της εμμονής μου. Είναι η υπεράσπισις της προσωπικής μου τιμής και της τιμής της Δημοκρατίας. Δύναμαι να παύσω να είμαι πρωθυπουργός. Δεν αποτελεί τούτο ούτε πολιτική, ούτε ηθικήν μείωσιν. Αλλά δεν δέχομαι να είμαι εξηυτελισμένος πρωθυπουργός. Και δεν στέργω εις την παραβίασιν των αρχών της Δημοκρατίας. Εις τοιαύτην περίπτωσιν θα καθιστάμην ανάξιος της εμπιστοσύνης της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού μας, η οποία με κατέστησεν πρωθυπουργόν της χώρας...
...Αυτήν την αναξιότητα δεν επιτρέπω εις τον εαυτόν μου. Τα αξιώματα μου είναι αδιάφορα. Αλλά μ’ ενδιαφέρει η προσωπική μου τιμή και η τιμή της Δημοκρατίας...
...Είναι αδιανόητον ότι θα δύναμαι να παραμείνω πρωθυπουργός, αλλ’ όχι και υπουργός Εθνικής Αμύνης. Πολιτικός ανήρ, ο οποίος θα εδέχετο τοιούτον εξευτελισμόν θα καθίστατο άξιος περιφρονήσεως υπό του λαού. Και θα παρέμενεν μοναδικόν παράδειγμα αφιλοτιμίας εις την πολιτική ιστορίαν της χώρας...
...Και διά τούτο απευθύνω προς την Υμετέραν Μεγαλειότητα έκκλησιν όπως προς το συμφέρον του Εθνους και του Θρόνου μη επιμείνετε εις αυτάς τας αντιλήψεις».
Η οδυνηρή συνέχεια (1965-1974) για τη χώρα και τη Δημοκρατία γνωστή. Διαβάζονται με ενδιαφέρον και σήμερα. Για την άντληση παραδειγμάτων προσωπικής και πολιτικής στάσης, αλλά και αποφυγής.
*Ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
