Το καλοκαίρι του 2015 η κυβέρνηση της Αριστεράς σε μία πολύμηνη μάχη με την τρόικα και φτάνοντας στα ακρότατα κοινωνικά και πολιτικά όρια τα πεδία της σύγκρουσης, οπισθοχώρησε κάτω από τον δυσμενή συσχετισμό δύναμης, ώστε να μην επέλθει ολική καταστροφή στην χώρα με ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Τότε ένα κομμάτι της αριστεράς μην αντέχοντας τις αντιφάσεις που ξεβράζει η πραγματικότητα υπέπεσε στην άκρατη βουλησιαρχία, θεωρώντας ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει αρκεί να το θέλουμε. Η προαναφερθείσα άποψη ακουμπάει τα όρια της μεταφυσικής και έχει οδηγήσει ένα κομμάτι της Αριστεράς στα αδιέξοδα μονοπάτια της ηθικής καθαρότητας και της αδράνειας, που στο πεδίο της πραγματικότητας γεννούν συντηρητισμό. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε και την νευτώνεια θεώρηση για την αδράνεια, που είναι η τάση των σωμάτων να αντιστέκονται σε οποιαδήποτε κίνηση. Χωρίς να υπονοώ ότι στο πεδίο της πραγματικότητας υπάρχουν νομοτέλειες και φυσικοί νόμοι, δυστυχώς τα περισσότερα κόμματα της Αριστεράς δεν κάνουν την συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης, αλλά τα βάζουν με την πραγματικότητα όταν αυτή κινείται έξω από τις έτοιμες και κλειστές συνταγές που έχουν υιοθετήσει για την ανάλυση της κοινωνικής ζωής.
Το προαναφερθέν έχει μεγάλη σημασία εάν δεχτούμε ότι κριτήριο της αλήθειας είναι η πράξη και όχι πρόθεση. Την απάντηση στην βουλησιαρχία την είχε δώσει ήδη ο Μαρξ σε ένα από τα κορυφαία έργα του, στην «18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη». Χαρακτηριστικά, ο Μαρξ διατυπώνει τα εξής: «Οι άνθρωποι δημιουργούν την ίδια τους την ιστορία, τη δημιουργούν όμως όχι όπως τους αρέσει, όχι μέσα σε συνθήκες που οι ίδιοι διαλέγουν, μα μέσα σε συνθήκες που υπάρχουν άμεσα, που είναι δοσμένες και που κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν. Η παράδοση όλων των νεκρών γενεών βαραίνει σαν βραχνάς στο μυαλό των ζωντανών». Η προαναφερθείσα διατύπωση του Μαρξ μόνο τυχαία δεν είναι, καθώς για να μπει ένα αριστερό πολιτικό υποκείμενο (κόμμα) στο πεδίο της πράξης ώστε να μετασχηματίσει την κοινωνία προς μία απελευθερωτική κατεύθυνση θα πρέπει να μην υποπέφτει σε ηθικισμούς αλλά να ανιχνεύει τα ρήγματα και τις αντιθέσεις της πραγματικότητας και να τους δίνει ένα ριζοσπαστικό περιεχόμενο, ώστε να γεννιούνται νέα αιτήματα και να μετατοπίζεται ο συσχετισμός υπέρ των αδύναμων κοινωνικών τάξεων. Σε αυτή την κατεύθυνση η οδυνηρή επιλογή της συνθηκολόγησης του 2015 αποδεικνύεται μετά από 3 χρόνια ως μία επιλογή, η οποία δεν βύθισε την Αριστερά στον αμόνι της ιστορικής ανυπαρξίας, αλλά της έδωσε την δυνατότητα μέσα σε σκληρούς δημοσιονομικούς και κοινωνικούς συσχετισμούς να ανοίγει ρήγματα στην ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού, μη εμπεδώνοντας το tina της φαύλης λιτότητας. Το μνημόνιο είναι πρόγραμμα κοινωνικής προσαρμογής που έχει βιοπολιτικά χαρακτηριστικά, καθώς θέλει κάθε κοινωνική δράση να διαμεσολαβείται από το ιδιωτικό κέρδος και τον ατομικισμό.
Για αυτό και οι νεοφιλελεύθεροι μισούν έννοιες όπως δημόσια ή κοινωνικά αγαθά, συλλογικότητα ή εργασιακά δικαιώματα. Το όραμα τους είναι να συγκροτηθεί μία κοινωνία όπου η βασική της αρχή θα είναι ο νόμος του ισχυρού, ενώ οι αδύναμοι και οι φτωχοί θα είναι περιθωριοποιημένοι και κοινωνικά στιγματισμένοι. Το μεγαλύτερο κεκτημένο της Αριστερής κυβέρνησης είναι ότι δεν τεχνοκρατικοποίηθηκε, καθώς και σε επίπεδο λόγου αλλά και πράξης μέσα βέβαια σε περιοριστικό πλαίσιο, δεν έκανε κτήμα της το μνημόνιο ως έναν εξωτερικό μηχανισμό που είναι πέρα από την κοινωνία, αλλά αναδείκνυε την μεροληψία των μέτρων ακόμη και όταν ήταν αναγκασμένη να ψηφίσει μέτρα που προκαλούσαν συνειδησιακή φθορά.
Η στρατηγική της κυβέρνησης φαίνεται ξεκάθαρα μετά την έξοδο από τα μνημόνια, όπου οι αντιθέσεις οξύνονται και τα πεδία των πολιτικών αντιπαραθέσεων διευρύνονται. Μετά από 8 χρόνια εκβιασμών και ιατρικοποίησης της πολιτικής ζωής, όπου το μνημόνιο παρουσιάζονταν ως ένα μηχανισμός ουδέτερος (φάρμακο) και αποκαθαρμένος από ταξικές αντιθέσεις, αναδύονται δύο διαφορετικά προγράμματα για το παρόν και το μέλλον της Ελλάδας, καθώς μπαίνουμε σε μία νέα εποχή. Από την μία το πρόγραμμα της αντιπολίτευσης που είναι άκρως αντικοινωνικό καθώς προβλέπει: ιδιωτικοποίηση των δημόσιων και κοινωνικών αγαθών, όπως πχ παιδεία και υγεία. Στο πεδίο της εργασιακών προβλέπει ατομικές συμβάσεις εργασίας, καθώς τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας της θεωρεί ιδεοληψία της Αριστεράς. Επίσης βλέπουμε ένα μείγμα άκρατου νεοφιλελευθερισμού με έξαλλο εθνικισμό και σκοταδισμό πάνω σε κοινωνικά και δικαιωματικά ζητήματα. Από την άλλη ήδη από τις πρώτες μέρες μετά την έξοδο από την σκληρή επιτροπεία καταργείται και επίσημα ο υποκατώτος μισθός, και έχουμε επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων και διασφάλιση του δωρεάν χαρακτήρα της υγείας και της παιδείας.
Τα δύο αυτά εκ διαμέτρου προγράμματα οικοδόμησης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας στην νέα εποχή έχουν μία βασική διαφορά. Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της αντιπολίτευσης έχει σαν σκοπό η ανάπτυξη να στηρίζεται στο κεφάλαιο και να συντριβεί η εργασία, ενώ το μοντέλο της Αριστεράς στηρίζεται στο όφελος της εργασίας.
Τα συμπεράσματα από τα προηγούμενα χρόνια είναι παρά πολλά και σίγουρα θα απασχολήσουν έντονα τους ιστορικούς του μέλλοντος. Για να πιάσει η Αριστερά το αδιανόητο θα πρέπει να γνωρίζει το νοητό, καθώς εάν μείνεις μόνο στο πρώτο έχεις μεταπηδήσει το πεδίο της μεταφυσικής, ενώ εάν μείνεις μόνο στο δεύτερο έχεις διεισδύσει στο πεδίο του άκρατου ρεαλισμού, άρα έχεις απορροφηθεί από την πραγματικότητα. Οπότε, για να μπορεί η Αριστερά να είναι κοινωνικά χρήσιμη προς τον κόσμο της καταπίεσης και της κοινωνικής πλειοψηφίας θα πρέπει ο επικερδέστερος ρεαλισμός να είναι ο προσανατολισμός προς την ουτοπία, αρκεί ως σημείο αφετηρίας να έχουμε τον τόπο, δηλαδή την πραγματικότητα.
Και επειδή όσοι έχουν προβλέψει το τέλος της ιστορίας έχουν διαψευστεί, για μας η Ιθάκη δεν είναι το τέλος της διαδρομής αλλά μία συνεχής πορεία προς τον μετασχηματισμό της κοινωνίας σε μία κατεύθυνση απελευθερωτική και χειραφετική.
Ο Κοτζάι Αντιλιάν είναι μέλος κεντρικού συμβουλίου της νεολαίας Σύριζα και τελειόφοιτος του μεταπτυχιακού προγράμματος της πολιτικής επιστήμης και κοινωνιολογίας του ΕΚΠΑ.
