Αρχίζω υπενθυμίζοντας μια διαπίστωση με την οποία οι περισσότεροι/ες φαίνεται πως συμφωνούμε, αλλά την οποία συχνά τείνουμε να λησμονούμε. Το ποσοστό του 31,5% που πήρε ο ΣΥΡΙΖΑ τον περασμένο Ιούλιο κάθε άλλο παρά αποτέλεσε συντριπτική εκλογική ήττα.

Είναι ούτως ή άλλως υψηλό ποσοστό, ιδίως με το δεδομένο της αδιαμφισβήτητης μιντιακής υπεροπλίας του αντιπάλου της Αριστεράς, δηλαδή του νεοφιλελεύθερου αστικού καθεστώτος. Τα όσα παρατηρούμε όμως στον ΣΥΡΙΖΑ κατά τους τελευταίους μήνες θυμίζουν κόμμα που έχει υποστεί εκλογική πανωλεθρία – ίσως επειδή οι προσδοκίες της ηγεσίας για τις συγκεκριμένες εκλογές ήταν εξωπραγματικές.

Οι συνθήκες πανικού που επικράτησαν στο ΠΑΣΟΚ μετά τις εκλογές του 2012, η ταραχώδης πορεία που ακολούθησε έκτοτε και που οδήγησε στη σταδιακή αυτοδιάλυσή του και στη μετατροπή του σε ΚΙΝ.ΑΛΛ. ήταν κατά μία έννοια δικαιολογημένες. Το 2012 το ΠΑΣΟΚ υπέστη πανωλεθρία.

Το δίλημμα «εσωστρέφεια ή άνοιγμα στην κοινωνία» είναι ένα από τα κάμποσα ιδεολογήματα που προσδιορίζουν τον δημόσιο και τον εσωκομματικό διάλογο περί ΣΥΡΙΖΑ αυτή την εποχή. Σε αντίθεση όμως με τα περισσότερα άλλα που είναι ψευδή διλήμματα, τούτο είναι αληθές.

Οντως υπάρχει ζήτημα επιλογής μεταξύ των δύο. Μόνο που το δίλημμα συνήθως τίθεται με... ανάποδο τρόπο. Η τάση για εσωστρέφεια στον ΣΥΡΙΖΑ δεν προέρχεται από όσους/ες ανησυχούν για το μέλλον της Αριστεράς στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Συνίσταται στην εκ του μη όντος δημιουργία θέματος: ότι το κόμμα οφείλει να μεταλλαχθεί εκ βάθρων έως ότου καταστεί αγνώριστο.

Βρισκόμαστε λοιπόν ενώπιον μιας «μεταμοντέρνας» αντιστροφής της πραγματικότητας, σύμφωνα με την οποία εγκαλείται ως «εσωστρέφεια» ό,τι απλώς ακολουθεί τα καλώς και ορθώς εννοούμενα αυτονόητα: Το 3ο συνέδριο θα είναι συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ και όχι κάποιου άλλου κόμματος, τα –μέχρι στιγμής– μη εκλεγμένα όργανα του συμμαχικού φορέα «ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία», δηλαδή η Κεντρική Επιτροπή Ανασυγκρότησης, το Πολιτικό Συμβούλιο και οι διευρυμένες Νομαρχιακές Επιτροπές, δεν αποφασίζουν για το συνέδριο και την πορεία του κόμματος γενικότερα, τα ζητήματα που αφορούν τον συμμαχικό φορέα θα συζητηθούν μεταξύ άλλων θεμάτων στο συνέδριο του κόμματος, στο οποίο θα συμμετάσχουν με δικαίωμα λόγου αλλά όχι ψήφου και οι εκτός του κόμματος εκπρόσωποι των οργάνων του συμμαχικού φορέα. Ή –ακόμα πιο «μεταμοντέρνα»– τα παραπάνω αυτονόητα, από ορισμένους αντι-ΣΥΡΙΖΑ «φίλους» του ΣΥΡΙΖΑ, «αποκαλύπτονται» ως ύπουλες απόπειρες υπονόμευσης του προέδρου Αλέξη Τσίπρα!

Ας ξαναστήσουμε στα πόδια της την αναποδογυρισμένη πραγματικότητα λοιπόν. Δεν υπάρχει τίποτε πιο εσωστρεφές –στην κυριολεξία κιόλας– από το να αποφασίζεται η τύχη του κόμματος και η μετάλλαξή του πίσω από κλειστές πόρτες – είτε από μη εκλεγμένα όργανα είτε σε «πρωινούς (ή απογευματινούς) καφέδες» με «προσωπικότητες» και «ειδικούς συμβούλους». Δεν υπάρχει πιο άγονη ομφαλοσκόπηση από τη μάταιη προσπάθεια εξεύρεσης λύσης στο άλυτο πρόβλημα διοργάνωσης συνεδρίου ενός φορέα που δεν θα είναι ούτε κόμμα ούτε συμμαχία, αλλά κάποιο απίθανο «υβρίδιο» μεταξύ των δύο. Δεν υπάρχει πιο μίζερη εσωκομματική «φαγωμάρα» από το να αναλώνονται Νομαρχιακές Επιτροπές στο πώς θα «διευρυνθούν» κατά τρόπο ούτως ή άλλως αυθαίρετο, ώστε να συμπεριλάβουν άτομα τα οποία θα συναποτελούν μη εκλεγμένα όργανα του κόμματος, που θα υποκαθιστούν στην πράξη τα ήδη υπάρχοντα εκλεγμένα.

Το αντίθετο της εσωστρέφειας είναι η επικέντρωση όλων των δυνάμεων του ΣΥΡΙΖΑ στα επίμαχα πολιτικά ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο και που ήδη έχουν εντοπιστεί ως τέτοια: κοινωνικές ανισότητες, κλιματική κρίση, προσφυγικό ζήτημα, άνοδος της Ακροδεξιάς – και πιο συγκεκριμένα όσον αφορά την Ελλάδα, στη νεοφιλελεύθερη και αυταρχική ολομέτωπη επίθεση που έχει εξαπολύσει εναντίον της ελληνικής κοινωνίας η κυβερνώσα Δεξιά. Ολα αυτά βέβαια όχι ανεξάρτητα από το συνέδριο αλλά σε άμεση συνάφεια με αυτό. Το άνοιγμα στην κοινωνία εν προκειμένω συνίσταται στη συνεργασία με τους κοινωνικούς φορείς κατά τη διαδικασία της κατάρτισης του προγράμματος που θα παρουσιαστεί και θα συζητηθεί στο συνέδριο.

Δεν υπάρχει ούτε μισό μέλος του ΣΥΡΙΖΑ που δεν είναι υπέρ της διεύρυνσης. Αλλά όπως έχω υποστηρίξει, υπάρχει «διεύρυνση» και διεύρυνση (χωρίς εισαγωγικά). Η πρώτη (με τα εισαγωγικά) είναι το προσωπείο της αληθινής και αυτοκαταστροφικής εσωστρέφειας που περιέγραψα πιο πάνω. Η δεύτερη είναι η αληθινή διεύρυνση.

Η διεύρυνση και μαζικοποίηση του ΣΥΡΙΖΑ στη βάση είναι απολύτως επιθυμητή και απαραίτητη, και είναι ανεξάρτητη από τη δημιουργία του συμμαχικού φορέα. Η διεύρυνση του ΣΥΡΙΖΑ στις Οργανώσεις Μελών ήδη συμβαίνει και οι ενδείξεις είναι ότι γίνεται με άτομα που έρχονται στον ΣΥΡΙΖΑ επειδή είναι το κόμμα της ριζοσπαστικής και δημοκρατικής Αριστεράς.

ΥΓ.: Μετά τη δημοσίευση του προηγούμενου άρθρου μου, «Πολιτικός νεοφιλελευθερισμός» («Εφ.Συν.», 14.1.2020), διαπίστωσα (για την ακρίβεια, θυμήθηκα) ότι τον όρο είχε χρησιμοποιήσει ο Διονύσης Ν. Γράβαρης στο κείμενό του «Θεωρία και πράξη του πολιτικού νεοφιλελευθερισμού» - Μανόλης Αγγελίδης και Μιχάλης Σπουρδαλάκης (επιμ.), Κοινωνική και πολιτική εκπροσώπηση: Προκλήσεις και προοπτικές στη δημοκρατία τον 21ο αιώνα, Αθήνα: Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 2018, σ. 349-368.

* Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών