Το 2012 είχε συγκροτηθεί μία επιτροπή από εκπροσώπους των Τμημάτων Ιστορίας των ελληνικών πανεπιστημίων υπό τον τότε υπ. Παιδείας Γεώργιο Μπαμπινιώτη με στόχο την επεξεργασία προτάσεων για αλλαγές στο μάθημα της Ιστορίας στα σχολεία.
Η επιτροπή στην έκθεσή της διαπίστωνε ότι «οι μαθητές, σε σεβαστό ποσοστό, όταν ολοκληρώνουν τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, όχι μόνο δεν γνωρίζουν Ιστορία αλλά και δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για την Ιστορία. Το μάθημα της Ιστορίας κατ’ εξοχήν πλήττεται από βασικές αδυναμίες του εκπαιδευτικού μας συστήματος, όπως η αποστήθιση, η αποσπασματικότητα και ο εξετασιοκεντρικός προσανατολισμός του.
Συνακολούθως, οι μαθητές εμφανίζουν ελλιπή δυνατότητα να κατανοούν και να ερμηνεύουν τα βασικά χαρακτηριστικά της κάθε ιστορικής περιόδου και να εντάσσουν πρόσωπα και γεγονότα στο ιστορικό πλαίσιό τους». Οι διαπιστώσεις είναι ορθές και είναι τόσο δεδομένες που πλέον δεν εντυπωσιάζουν κανέναν που ασχολείται με την εκπαίδευση.
Η αναγνώριση της σοβαρότητας του προβλήματος με το μάθημα της Ιστορίας στο σχολείο είναι ένα πρώτο σημαντικό βήμα. Δεν έχει πλέον κανένα νόημα να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, αλλά χρειάζεται να γίνει κοινά αποδεκτό ότι εάν πραγματικά μας ενδιαφέρει η διδασκαλία της Ιστορίας, εάν πραγματικά μας ενδιαφέρει οι μαθητές να αποκτήσουν όχι μόνο γνώσεις αλλά και ενδιαφέρον για την Ιστορία, η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να διαιωνίζεται.
Αυτό, επιπλέον, σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε την ανάγκη να γίνουν τολμηρές αλλαγές σε αυτό το μάθημα. Είναι τουλάχιστον αντιφατικό, αν όχι υποκριτικό, από τη μία πλευρά να στηλιτεύουμε τις αδυναμίες στο συγκεκριμένο μάθημα και από την άλλη πλευρά να μην είμαστε ανοιχτοί σε ιδέες που υπερβαίνουν τη φιλοσοφία του υπάρχοντος προγράμματος σπουδών, να μην είμαστε διατεθειμένοι να συζητήσουμε προτάσεις που πραγματικά αναμορφώνουν το πώς και το τι διδάσκεται σήμερα στα σχολεία μας.
Με αυτούς τους προβληματισμούς και αγωνίες συγκροτήθηκε, με απόφαση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, στις αρχές του χρόνου, επιτροπή η οποία εργάστηκε αμισθί και κατέθεσε τον Μάρτιο το «Σχέδιο Προγραμμάτων Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση».
Το «Σχέδιο» περιλαμβάνει πολλές καινοτόμες προτάσεις, όπως η διδασκαλία της τοπικής και οικογενειακής ιστορίας στη Δ’ Δημοτικού, ώστε η εξοικείωση με την Ιστορία να ξεκινήσει από το άμεσο περιβάλλον των μαθητών· η διδασκαλία της αρχαίας, βυζαντινής-μεσαιωνικής, νεότερης και σύγχρονης Ιστορίας σε τέσσερις τάξεις αντί για τρεις, ώστε να αποσυμφορηθεί η διδακτέα ύλη· η διδασκαλία να γίνεται κυρίως μέσα από «θεματικούς φακέλους» και δευτερευόντως από το σχολικό βιβλίο, ώστε να σταματήσει η «παπαγαλία» και μαθητές και εκπαιδευτικοί να έχουν ενεργό ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία και πολλές άλλες.
Το «Σχέδιο» είναι ήδη στη φάση της διαβούλευσης και έχει ξεκινήσει ένας εποικοδομητικός διάλογος με εκπροσώπους όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης ώστε να κατατεθεί αργότερα η οριστική πρόταση για τα νέα προγράμματα σπουδών.
Τη στιγμή που η διαβούλευση είναι σε εξέλιξη, μια σειρά από δημοσιεύματα το τελευταίο διάστημα, ειδικά στο «Πρώτο Θέμα», δεν αναφέρουν τίποτα για όλα αυτά· αντίθετα, διαδίδουν ανακρίβειες και ψέματα. Το πιο χοντροκομμένο ψέμα, που επάξια διεκδικεί κορυφαία θέση στις «ψευδείς ειδήσεις» (fake news) των τελευταίων εβδομάδων, είναι ότι «στα σχολικά βιβλία βαφτίζουν τα “Σκόπια” Μακεδονία και τον Εμφύλιο “επανάσταση”» (στο site του «Πρώτου Θέματος»).
Είναι προφανές ότι το κίνητρο αυτών των δημοσιευμάτων δεν είναι το ενδιαφέρον για τη σχολική Ιστορία, δηλαδή εάν οι μαθητές μαθαίνουν Ιστορία στο σχολείο, γιατί το συγκεκριμένο μάθημα θεωρείται από τους περισσότερους μαθητές «βαρετό», πώς μπορεί να βελτιωθεί η διδασκαλία κ.λπ.
Το κίνητρο είναι πολύ διαφορετικό: με τη διαστρέβλωση των προτάσεων και τη συκοφάντηση του επικεφαλής της επιτροπής, να προκαλέσουν «εθνικό πανικό», δηλαδή να δημιουργηθεί η εσφαλμένη εντύπωση ότι οι προτεινόμενες αλλαγές απειλούν την εθνική ταυτότητα.
Ο στόχος δεν είναι άλλος από το να υπονομευθεί η διαδικασία διαβούλευσης, να εγκαταλειφθεί η προσπάθεια αναμόρφωσης και να χρεωθεί το υπουργείο Παιδείας με μια «ήττα». Και τι θα γίνει με το μάθημα της Ιστορίας; Αυτό δεν τους απασχολεί.
Το αποτέλεσμα θα είναι να μην αλλάξει τίποτα και να συνεχίσουν να επαναλαμβάνονται οι κοινοτοπίες για το πόσο κακή είναι η αποστήθιση, ότι οι νέοι δεν γνωρίζουν Ιστορία κ.λπ., τη στιγμή που η ίδια η κοινωνία αναγνωρίζει τα προβλήματα με αυτό το μάθημα και ζητά να γίνουν αλλαγές.
Ολοι όσοι συμμετέχουν στον διάλογο για την αναμόρφωση του μαθήματος της Ιστορίας έχουν προσέλθει με τις προτάσεις τους και την κριτική τους στο «Σχέδιο», που θα ληφθούν υπόψη στην τελική διαμόρφωση της πρότασης. Ολοι, όμως, συμφωνούν στην αναγκαιότητα αλλαγών, γιατί έχουν έναν κοινό στόχο: οι νέοι και οι νέες να ενδιαφερθούν και να αγαπήσουν την Ιστορία στο σχολείο.
* αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
