Σε εποχές περασμένες συζητούσαμε για τον ελεύθερο χρόνο πέραν του χρόνου εργασίας, τον οποίο συνδέαμε με τον πολιτισμό. Με την κρίση που φορτωθήκαμε ως κράτος και κοινωνία, όλη αυτή η συζήτηση αποτελεί μια ανάμνηση που δεν ακουμπά την πραγματικότητα την οποία βιώνουμε.

Ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα και με την Οκτωβριανή Επανάσταση μπήκαν τα θεμέλια της συζήτησης για την ανάγκη ύπαρξης δημιουργικού χρόνου των εργατών, πέρα από τον χρόνο της εργασίας. Ένας χρόνος που έπρεπε να καταναλώνεται δημιουργικά, φέρνοντας τους εργάτες σε επαφή με διάφορες μορφές τέχνης, σε πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες και δράσεις μόρφωσης και επιμόρφωσης. Μοντέλα της πιο πάνω κατεύθυνσης μπήκαν ως διεκδικήσεις των προοδευτικών και αριστερών εργαζομένων απέναντι στην αστική εξουσία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο επιτυγχάνοντας πολλές κατακτήσεις. Αλίμονο όμως. Εν μέσω εκατομμυρίων ανέργων σε παγκόσμια κλίμακα, κανείς δεν μιλά πια για τον ελεύθερο χρόνο όπως μιλάγαμε στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, κυρίως στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αλλά και σε πολλές της αμερικανικής ηπείρου.

Στη σύγχρονη εποχή ο κύριος όγκος της εργασίας δεν προσδιορίζεται πια ως μία φυσική αναγκαιότητα, όπως είναι του αγρότη, του μικροεπαγγελματία, του εμπόρου κ.ο.κ. Δεν προκύπτει μέσα από κάποια θρησκευτική υποχρέωση ούτε ως κοινωνική συμμετοχή στην επιβίωση και πρόοδο της κοινότητας όπου εντάσσεται κάποιος. Τώρα η εργασία έχει συγκεκριμένο χώρο και χρόνο και προσδιορίζεται ως αναγκαία μορφή επιβίωσης, μιας και μεγάλα τμήματα του πληθυσμού δεν έχουν άλλα όπλα από τα χέρια τους ή τις γνώσεις και δεξιότητές τους. Η εργασία λοιπόν, ασχέτως της αγάπης του ανθρώπου γι' αυτήν ως μέσο προόδου και καλυτέρευσης των συνθηκών διαβίωσης, είναι ένα συγκεκριμένο μέγεθος που καλύπτει μεγάλο μέρος της ζωής του ανθρώπου. Αναζητά λοιπόν ο εργαζόμενος και έναν άλλον χρόνο, έναν χρόνο ελευθερίας, όπου απαλλαγμένος από εργασιακές υποχρεώσεις θα μπορεί να απολαμβάνει κάποιες ώρες ξεκούρασης και δραστηριοτήτων πνευματικών ή άλλων, που τον ευχαριστούν και τον προάγουν. Ατομικά και κοινωνικά.

Ο ελεύθερος χρόνος για την παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης, η ενασχόληση με διάφορα σπορ ή η επίσκεψη σε κάποιο μουσείο εξασφαλίζει στον εργαζόμενο πληρότητα, ικανοποίηση, σωματική και ψυχική ακμαιότητα για να επιστρέψει στην εργασία του με καλή διάθεση και νέες δυνάμεις. Εδώ λοιπόν γίνεται ένας πόλεμος για την υποχώρηση του εργασιακού χρόνου προς όφελος του ελεύθερου. Αλλά και για την αύξηση της αμοιβής, ώστε να μπορεί ο εργαζόμενος να αξιοποιεί και να απολαμβάνει τον ελεύθερο χρόνο του. Αλήθεια είναι πως ο ελεύθερος χρόνος χωρίς οικονομική επάρκεια μπορεί να οδηγήσει σε δυσμενείς καταστάσεις. Παραβατικές συμπεριφορές για τους νέους, ανία, μοναξιά και θλίψη για τους μεγαλύτερους.

Οι κοινωνίες και οι κυβερνήσεις θα πρέπει λοιπόν να εξασφαλίζουν προσιτούς οικονομικά πολιτιστικούς, αθλητικούς και άλλους προορισμούς (ταξίδια, επιμόρφωση, χώρους κοινωνικοποίησης κ.λπ.) για τον ελεύθερο χρόνο των εργαζομένων, των νέων, της τρίτης ηλικίας, των ατόμων με ειδικές ανάγκες κ.ο.κ. Στα χρόνια της κρίσης η ίδια η κοινωνία βρήκε λύσεις και διεξόδους. Καλλιτέχνες και πολιτιστικοί οργανισμοί, κρατικά θέατρα αλλά και ιδιωτικά καθιέρωσαν φθηνό εισιτήριο για άνεργους και ηλικιωμένους. Το ίδιο και η Λυρική Σκηνή και πολλά άλλα ιδρύματα. Συναυλίες και εκθέσεις διοργανώθηκαν για την ενίσχυση κοινωνικών παντοπωλείων, ιατρείων κ.λπ.

Τώρα πια, που έχουμε μπροστά μας έναν δρόμο πιο βατό, τώρα που το εργασιακό τοπίο επανέρχεται σε κάποια κανονικότητα με την επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, την όχι ακόμα ικανοποιητική, αλλά πάντως σταθερή μείωση της ανεργίας και μια σειρά από άλλες ελπιδοφόρες διευθετήσεις, πρέπει να τολμήσουμε. Να κρατήσουμε τις καλύτερες πρακτικές αλληλεγγύης από τα χρόνια των Μνημονίων και με όλους τους κοινωνικούς εταίρους να οργανώσουμε ένα εργασιακό τοπίο όπου οι εργαζόμενοι θα έχουν εργασία, θα γίνονται σεβαστά τα δικαιώματά τους και όπου θα υπάρχει και ο ελεύθερος χρόνος τους, που θα μπορεί να γεμίζει με δράσεις ποιοτικές και οικονομικά προσιτές στο μεγάλο μέρος των πολιτών. Γι' αυτό θα πρέπει να υπάρχει συνέργεια ανάμεσα στους εργαζόμενους, τους εργοδότες, την κυβέρνηση και ακόμα την Τοπική Αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού.

Η μείωση της ανεργίας, ο χρόνος εργασίας και ο ελεύθερος χρόνος μπορούν να συνυπάρξουν για το καλό της κοινωνίας και της πατρίδας.