Κατά τη γνώμη σας, γίνεται σήμερα να εφαρμοστεί «από τα αριστερά» το μνημόνιο; Με ποιον τρόπο; Με ποια μέτρα; Με ποιες ιδέες; Για παράδειγμα, τι σκέφτεστε να κάνετε με τις συντάξεις; Τι είδους μεταρρύθμιση θα ετοιμάσετε;
Το ερώτημά σας μπορεί να επαναδιατυπωθεί έτσι ώστε να μην αφορά μόνο την Ελλάδα, αλλά συνολικά τον υπερχρεωμένο ευρωπαϊκό Νότο και, κατά την άποψη μου, εντέλει όλη την Ευρώπη, από αυτήν τη σκοπιά θα το επαναδιατύπωνα: «Σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης και αναδιάρθρωσης σε βάρος των δυνάμεων της εργασίας και των λαϊκών στρωμάτων, με συντριπτική υπεροχή των συσχετισμών του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, υπάρχει η δυνατότητα άσκησης αριστερής πολιτικής;». Η απάντησή μου είναι ένα ηχηρό ναι. Δεν παραβλέπω το γεγονός ότι, στην περίπτωση της Ελλάδας, η άσκηση πολιτικής γίνεται σε καθεστώς διαρκούς επιβολής, οικονομικού εκβιασμού και πολιτικού πραξικοπήματος από τους θεσμούς της ΕΕ, με επιτήρηση και Μνημόνιο, και κατά συνέπεια το εγχείρημα γίνεται πολύ δυσκολότερο.
Το συνταξιοδοτικό είναι ένα καλό παράδειγμα· το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα είναι υπό κατάρρευση εξαιτίας της τεράστιας ανεργίας, της εισφοροδιαφυγής, της ανασφάλιστης εργασίας του πρεκαριάτου και του κουρέματος των αποθεματικών των Ταμείων με το PSI. Η συνταγή του ΔΝΤ και της Τρόικας λέει: κουρέψτε τις συντάξεις, επιμηκύνετε τα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης, πριμοδοτήστε την ιδιωτική ασφάλιση. Εμείς έχουμε ένα διαφορετικό σχέδιο: εισροές στα Ταμεία μέσα από αύξηση της απασχόλησης, καταπολέμηση της ανασφάλιστης εργασίας και της εισφοροδιαφυγής, οικονομίες κλίμακας με τη λειτουργική ενοποίηση των συστημάτων, κοινωνικοί πόροι για την ανασύσταση, των αποθεματικών. Είναι σχεδόν βέβαιο πως το σχέδιό μας δεν θα ενθουσιάσει τους δανειστές. Ούτε και τους εργοδότες και τις ασφαλιστικές εταιρείες, γνωρίζουμε ότι η πολιτική μας απαιτεί συγκρούσεις, ένταση και συνεχή διαπραγμάτευση, μόνο όμως έτσι μπορούμε να είμαστε χρήσιμοι για τον κόσμο της εργασίας.
Ωραία, θα εφαρμοστεί το μνημόνιο, ποια είναι όμως τα όρια που δεν πρέπει να υπερβεί ο Αλέξης Τσίπρας;
Ο ΣΥΡΙΖΑ και η κυβέρνησή του δεν πρέπει –και δεν θα το κάνει– να υπερβεί το όριο της ταξικής μεροληψίας. Αυτό σημαίνει πως καλείται –σε αντίξοες συνθήκες– να κάνει πολιτική υπέρ της μισθωτής εργασίας και των λαϊκών στρωμάτων, με άλλα λόγια πολιτικές αναδιανομής εισοδημάτων και δικαιωμάτων υπέρ των «από κάτω» της κοινωνικής πυραμίδας. Δεν έχουμε αυταπάτες, το Μνημόνιο δεν είναι ένα σχέδιο μόνο για να πάρουν οι δανειστές πίσω τα λεφτά τους, είναι ταυτόχρονα ένα σχέδιο εσωτερικής υποτίμησης της μισθωτής εργασίας, καταστροφής των μεσαίων στρωμάτων και αποδόμησης του κοινωνικού κράτους.
Γι’ αυτό θα τους βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας σε κάθε νόμο, σε κάθε μέτρο που θα έχει θετικό ταξικό πρόσημο, το γνωρίζουμε, είμαστε προετοιμασμένοι, είμαστε δεσμευμένοι στα κοινωνικά στρώματα που εκπροσωπούμε, στα λαϊκά στρώματα που μας υποστήριξαν συντριπτικά και σε αυτές τις εκλογές.
Είστε ικανοποιημένος που η Λαϊκή Ενότητα δεν κατόρθωσε να φθάσει το ποσοστό εισόδου στη Βουλή;
Είμαι δυσαρεστημένος από την αποχώρηση των συντρόφων και των συντροφισσών που φτιάξανε τη ΛΑΕ, δώσαμε από κοινού πολλούς και σημαντικούς αγώνες για πολλά χρόνια, μας λείπουν, όπως θα μας λείψουν επίσης από την κοινοβουλευτική πάλη. Ο αποκλεισμός από το Κοινοβούλιο ήταν αναμενόμενος και ανεξάρτητος από τη δική μας επιθυμία, εμείς απλά φροντίσαμε σχολαστικά κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου να μην πυροδοτούμε τον αριστερό εμφύλιο και μια παλιάς, πολύ παλιάς κοπής «ανθρωποφαγία» ανθρώπων που μέχρι την προηγούμενη μέρα ήταν σύντροφοι και παλεύανε μαζί. Δεν μπορώ να πω ότι το ίδιο έγινε και από την άλλη πλευρά, αντιθέτως
Τι δεν λειτούργησε στην προηγούμενη εμπειρία της κυβέρνησης Τσίπρα;
Αρκετά πράγματα δεν λειτούργησαν, ενώ ταυτοχρόνως στρατηγικές υποθέσεις που είχαν σχέση με τη διαπραγμάτευση διαψεύστηκαν. Η στρατηγική της διαπραγμάτευσης με τους θεσμούς της Ε.Ε. και το ΔΝΤ βασιζόταν σε τρεις υποθέσεις εργασίας: ότι σε ένα βαθμό η εθνική κυριαρχία και η λαϊκή ετυμηγορία των εκλογών του Ιανουαρίου θα γίνονταν σεβαστές από τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε., ότι η εύθραυστη γεωπολιτική ισορροπία της ευρύτερης περιοχής όπου υπάγεται η χώρα δεν θα επέτρεπε τυχοδιωκτικές πολιτικές εκ μέρους της Ευρώπης και των ΗΠΑ και ότι το ενδεχόμενο του Grexit ήταν απευκταίο για όλους, στο βαθμό που θα έβαζε σε δοκιμασία τις χρηματαγορές και θα δημιουργούσε συνθήκες ντόμινο για όλες τις οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου, άρα η απειλή της εξόδου από το ευρώ ήταν η συνθήκη για έναν έντιμο συμβιβασμό.
Υποτιμήσαμε, με λίγα λόγια, την αυταρχική μετάλλαξη της Ευρώπης, όπου οι ηγετικές ελίτ δεν διστάζουν να προχωρήσουν σε πραξικοπηματικές λύσεις προκειμένου να πετύχουν τα σχέδιά τους· βέβαια δεν μπορούν να αντιληφθούν λόγω αλαζονείας τις συνέπειες, η κραυγή «this is a coup» από εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, το κύμα της αμφισβήτησης που δημιούργησε δεν ήταν από τα πράγματα που μπορούσαν να αντιληφθούν και να συνυπολογίσουν. Εμείς μπορούμε. Δεν αντιληφθήκαμε εγκαίρως την καμπή, ότι δηλαδή για πολλές χώρες του πλεονασματικού Βορρά το Grexit δεν ήταν απειλή αλλά ευχή, αφού έθετε σε εφαρμογή το σχέδιο του ευρώ των δύο ταχυτήτων, τον αποκλεισμό των «αποτυχημένων» και των απείθαρχων, καθώς και την ολιγαρχική μετάλλαξη της Ευρώπης υπό τη γερμανική ηγεμονία. Και στο εσωτερικό μέτωπο κάναμε λάθη, καθυστερήσαμε να κάνουμε μεγάλες τομές στο κράτος και στην οικονομία, δεν βάλαμε χέρι εγκαίρως στα συστήματα και στα υποσυστήματα εξουσίας που λυμαίνονται το κράτος και το δημόσιο συμφέρον, δεν ήμασταν αρκετά θαρραλέοι, ιδιαίτερα τους πρώτους μήνες της διακυβέρνησης να προχωρήσουμε σε μονομερείς ενέργειες στα εργασιακά και στις τράπεζες· με λίγα λόγια, ενώ δώσαμε δείγματα γραφής του τι σημαίνει αριστερή διακυβέρνηση, δεν καταφέραμε το παράδειγμα, το αποτέλεσμα, να είναι ένα ακόμα όπλο στη διαπραγμάτευση.
Ήταν μια νίκη του Τσίπρα ή του ΣΥΡΙΖΑ;
Καταλαβαίνω την ανάγκη ένας δημοσιογράφος να μιλάει με τους όρους του κοινού του, δηλαδή της κυρίαρχης ιδεολογίας, για τα πρόσωπα, τις ικανότητες των ηγετών κ.ο.κ., θα μου επιτρέψετε ωστόσο να απαντώ με τους όρους της Αριστεράς, δηλαδή βάσει των συλλογικών πεποιθήσεων και των συλλογικών ικανοτήτων· με αυτή την έννοια η εκλογική επίδοση του ΣΥΡΙΖΑ είναι αποτέλεσμα της συλλογικής προσπάθειας του κόμματος, των ανθρώπων του, είτε δουλεύουν στη γειτονιά, είτε στην κυβέρνηση. Βεβαίως οι ικανότητες των ανθρώπων που ηγούνται χρωματίζουν την προσπάθεια, ιδιαίτερα ο Αλέξης Τσίπρας είναι ένα εμβληματικό πρόσωπο όχι μόνο για την ριζοσπαστική Αριστερά στη χώρα μου, αλλά για την Αριστερά σε όλη την Ευρώπη.
Κατά τη γνώμη σας πρέπει παρ’ όλα αυτά να γίνει επεξεργασία ενός plan B, αν οι σχέσεις με την Ευρώπη (και οι απαιτήσεις της Ευρώπης) επιδεινωθούν εκ νέου;
Αν με το Plan B εννοείται την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα και στη «θαλπωρή» του έθνους-κράτους, σας απαντώ κατηγορηματικά όχι.
Δεν πιστεύω στην επιστροφή ενός ανέφικτου κεϋνσιανισμού, και μάλιστα σε περιόδους παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης. Είναι παράλογο την ίδια στιγμή που ξεδιπλώνεται μπροστά μας η κρίση του καπιταλισμού και στις τρεις διαστάσεις της, δηλαδή ως κρίση υπερσυσσώρευσης, που μεταξύ άλλων σημαίνει και νομισματικούς πολέμους, γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς για τα ενεργειακά, κλιματική αλλαγή και ανθρωπιστική κρίση από τα προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα, εμείς να πιστεύουμε ότι θα μείνουμε ασφαλείς και αλώβητοι στο σπίτι μας. Πόσο μάλλον όταν ο καπιταλισμός γίνεται πιο επιθετικός παρά ποτέ διεκδικώντας να πάρει πίσω κατακτήσεις αιώνων – κοιτάξτε τη διατλαντική Συμφωνία για το Εμπόριο (TTIP), η οποία επιχειρεί να απορρυθμίσει κάθε κρατική ρύθμιση υπέρ των πολυεθνικών εταιρειών, ή τη διχοτόμηση της αγοράς εργασίας και τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους που απειλεί κάθε ευρωπαϊκή κοινωνία είτε είναι στα μνημόνια είτε όχι, είτε είναι στο ευρώ είτε σε εθνικό νόμισμα.
Αν με το Plan B εννοείτε έναν πανευρωπαϊκό συντονισμό της Αριστεράς και των κοινωνικών κινημάτων για να αλλάξει η Ευρώπη, είμαστε μέσα και θα το επιδιώξουμε – το κάνουμε ήδη με σημαντική ανταπόκριση, όχι μόνο από τα κόμματα της ευρωπαϊκής Αριστεράς, αλλά και από τμήματα της σοσιαλδημοκρατίας, με τη συμπαράσταση συνδικάτων και κοινωνικών κινημάτων.
Ο Σύριζα θα πάει σε συνέδριο; Αν ναι, πότε;
Ο σχεδιασμός μας μιλάει για Συνέδριο στα τέλη του 2015, αρχές του 16, μέχρι τότε έχουμε πολλή δουλειά να κάνουμε, να ανασυντάξουμε το κόμμα μας που έχει πληγωθεί τόσο από την ήττα της διαπραγμάτευσης και τη διάψευση των προσδοκιών μας για άμεση κοινωνική και οικονομική ανάταση, όσο και από τη διάσπαση, αλλά και την αποχώρηση ενός τμήματος από ενεργά και δραστήρια μέλη μας. Ταυτόχρονα πρέπει να εκκινήσουμε τη συζήτηση τόσο για τα στρατηγικά διακυβεύματα, για την αλλαγή στην Ευρώπη, όσο και για τα πολιτικά, για τον απεγκλωβισμό από τα Μνημόνια, το μετασχηματισμό της οικονομίας, της κοινωνίας και του κράτους.
Θεωρείτε ότι υπάρχει ένα κενό εσωτερικής δημοκρατίας στον ΣΥΡΙΖΑ για το οποίο έχει ευθύνες και ο Αλέξης Τσίπρας;
Θεωρώ ότι το ζήτημα της εσωκομματικής δημοκρατίας και της συμμετοχής αποτελεί συνεχές διακύβευμα για κάθε πολιτικό σχηματισμό, πόσο μάλλον όταν μιλάμε για κόμματα της Αριστεράς, νομίζω ότι, ακόμα κι όταν λειτουργεί στην εντέλεια το Καταστατικό και η τυπικότητα των διαδικασιών, πάλι το πρόβλημα της δημοκρατίας παραμένει, και θα παραμένει όσο τα κόμματα μας είναι θεσπισμένα σαν πολεμικές μηχανές της ταξικής πάλης. Στις σημερινές κοινωνίες πρέπει να προχωρήσουμε θαρραλέα σε αλλαγή του παραδείγματος σε λιγότερο ιεραρχικά σχήματα, σε περισσότερο συνελευσιακές δομές, σε πρακτικές εναλλαγής, ανάκλησης, αλλά και σε πρόνοια για την αντιπροσώπευση και βάσει του φύλου. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μεγάλα κενά στα ζητήματα της εσωκομματικής δημοκρατίας, ορισμένα από αυτά εγγενή, ιδρυτικά, στο βαθμό που δημιουργήθηκε ως ομοσπονδία κομμάτων και οργανώσεων και η ενοποίησή του δεν κατάφερε να εξαλείψει διαδικασίες υποκατάστασης της δημοκρατίας από τις τάσεις. Επιδεινώθηκαν τα προβλήματα δημοκρατίας την περίοδο της κυβέρνησης και της διαπραγμάτευσης το κόμμα παρακολουθούσε μαγεμένο τη διαπραγμάτευση, η κυβέρνηση το ίδιο, και τα όργανα γκρίνιαζαν ή σχολίαζαν αμέτοχα – οι ευθύνες είναι όλων μας, και βεβαίως σε μεγαλύτερο βαθμό της διεύθυνσης του κόμματος και του ίδιου του Αλέξη Τσίπρα.
Ο Σύριζα είναι ακόμη μια επαναστατική δύναμη ή ανήκει πλέον στην πλευρά του ρεφορμισμού;
Μου θέτετε με τη γλώσσα του προηγούμενου αιώνα το κλασικό ερώτημα της επανάστασης ή της μεταρρύθμισης, φοβάμαι ότι δεν είναι θέμα ορολογίας, αλλά διαφορετικής κατανόησης της φάσης του καπιταλισμού. Η κρίση του καπιταλισμού δεν επιτρέπει συναινέσεις με τον κόσμο της εργασίας, αντίθετα καταργεί τα κοινωνικά συμβόλαια της προηγούμενης μεγάλης περιόδου, αναδιαρθρώνει την οικονομία, το κράτος και την κοινωνία, ενισχύει τους μηχανισμούς επιβολής με την ισχύ των μηχανισμών καταστολής, επιτήρησης, κατακερματισμού και εντέλει μέσω της βιοπολιτικής, έτσι ώστε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση να είναι αδύνατη, κάθε συμβιβασμός ανεπίδεκτος και ανεπιθύμητος. Για μας, ο στρατηγικός στοχασμός και αναστοχασμός, το εγχείρημα του κοινωνικού μετασχηματισμού αναζητά νέους δρόμους, σε απόσταση από τις θεωρίες της αναμονής και της μεγάλης ρήξης, αναζητούμε δρόμους ανάταξης του κοινωνικού και του συλλογικού, του παραδείγματος και της συμμετοχής, σε τελευταία ανάλυση της ίδιας της ουσίας της δημοκρατίας. Την ίδια στιγμή είμαστε σίγουροι ότι το θέμα της εξουσίας πρέπει να τίθεται στον παρόντα χρόνο και όχι μετά από μια μακρά περίοδο προετοιμασίας με άγνωστη κατάληξη. Είδαμε ότι το δικό μας παράδειγμα της κυβέρνησης της Αριστεράς κινητοποίησε δυναμικά και ανέταξε προσδοκίες και ενωτικές διαδικασίες σε πολλές χώρες της Ευρώπης και του κόσμου και σε τελευταία ανάλυση αναζωογόνησε την υπόθεση του σοσιαλισμού και εκεί που δεν το περίμενε κανείς.
