Η απόφαση της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ να καταργήσει από 1ης Μαΐου την εξαίρεση (waiver) που είχε χορηγήσει πέρσι σε οκτώ κράτη (Κίνα, Ινδία, Νότια Κορέα, Ιαπωνία, Ταϊβάν, Ιταλία, Τουρκία και Ελλάδα) από την απαγόρευση εισαγωγής ιρανικού πετρελαίου είναι μία κίνηση δίχως προηγούμενο, αλλά και δίχως "στρατηγική εξόδου”.
Στόχος της Ουάσιγκτον είναι να μηδενίσει τις εξαγωγές πετρελαίου από την Ισλαμική Δημοκρατία. Αδιευκρίνιστο ωστόσο παραμένει αν κάτι τέτοιο μπορεί πράγματι να υλοποιηθεί, και μάλιστα χωρίς να τραυματίσει την διεθνή οικονομία, όπως αδιευκρίνιστο παραμένει και το πολιτικό αποτέλεσμα στο οποίο αποβλέπει αυτή η κίνηση.
Αποτελεί η προσπάθεια μηδενισμού των ιρανικών πετρελαϊκών εξαγωγών προάγγελο ανάληψης στρατιωτικής δράσης εναντίον του Ιράν; Προπομπό ενός εγχειρήματος "αλλαγής καθεστώτος” στην Τεχεράνη; Ή απλώς άσκηση πίεσης στην επίτευξη ενός "ντιλ” με τους όρους των ΗΠΑ;
Σε πρόσφατη κλειστή συνάντησή του με 15 ηγέτες της Ιρανο-αμερικανικής κοινότητας ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο φέρεται, σύμφωνα με δημοσίευμα του Axios να απέκλεισε το ενδεχόμενο στρατιωτικής επέμβασης ή και "αλλαγής καθεστώτος”. Είναι άλλωστε γνωστό ότι η γεωγραφία του Ιράν (ορεινοί όγκοι και δύσβατες έρημοι που καθιστούν δυσχερή τη χερσαία προέλαση, συγκέντρωση των σημαντικών αστικών κέντρων στον Βορρά, ακτές απρόσφορες για απόβαση) αλλά και η έλλειψη γειτονικών χωρών ασφαλών και πρόθυμων να φιλοξενήσουν τη συγκέντρωση δυνάμεων για μία επέμβαση δίνει μεγάλο πλεονέκτημα στους υπερασπιστές της Ισλαμικής Δημοκρατίας – για να μη μιλήσει κανείς για την "κόπωση” που έχουν γεννήσει παλαιότερες στρατιωτικές περιπέτειες στο αμερικανικό εκλογικό σώμα.
Στο εσωτερικό του, πάλι, το καθεστώς της Τεχεράνης εμφανίζεται αρραγές, όπως φέρεται να παραδέχεται ο Πομπέο, περιοριζόμενος να ευχηθεί την ανάδυση μιας νέας γενιάς μεταρρυθμιστών ηγετών. "Θα χειριζόμασταν διαφορετικά από την κυβέρνηση Ομπάμα το Πράσινο Κίνημα του 2009 στο Ιράν” παρατήρησε κρυπτικά. Αλλά από τότε έχουν ήδη περάσει δέκα χρόνια – και οι κυρώσεις δημιουργούν ένα κλίμα "εθνικής συσπείρωσης”.
Η σκλήρυνση της αμερικανικής στάσης αποβλέπει συνεπώς σε ό,τι αποκαλείται "αλλαγή συμπεριφοράς” της Τεχεράνης. Ασαφές και πάλι είναι το τι καλείται να "δώσει” η ιρανική πλευρά. Την απόσυρση των δυνάμεών της από τη Συρία, ώστε να μην απειλείται το Ισραήλ; Τον κατευνασμό των φόβων του Οίκου των Σαούντ; Την διακριτική σιωπή της στη "συμφωνία του αιώνα” που εκπονεί ο γαμπρός του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ για τον ενταφιασμό του παλαιστινιακού ζητήματος;
Είναι πάντως ενδιαφέρον ότι το λεγόμενο "σουνιτικό τόξο” της περιοχής εμφανίζεται μάλλον απρόθυμο να επενδύσει στην κλιμάκωση της έντασης – είτε γιατί έχει τραυματισθεί η εμπιστοσύνη του στην Ουάσιγκτον, είτε γιατί θέτει ως πρώτη προτεραιότητα το ξεκαθάρισμα των εσωτερικών του αντιπαραθέσεων με τον άξονα Τουρκίας-Κατάρ.
Η (εξαρτημένη από τη σαουδαραβική γενναιοδωρία) Αίγυπτος του στρατάρχη Σίσι, μόλις απέκλεισε το ενδεχόμενο συμμετοχής της στο κυοφορούμενο "αραβικό ΝΑΤΟ”. Το Πακιστάν (παραδοσιακός φίλος του Ριάντ) βελτιώνει διαρκώς τη σχέση του με την Τεχεράνη, την οποία μόλις επισκέφθηκε ο ηγέτης του Ιμράν Χαν, Μάλιστα οι δύο χώρες συμφώνησαν να αναλάβουν από κοινού δράση ενάντια στους Βελούχους αντάρτες που πραγματοποιούν τρομοκρατικές επιθέσεις εκατέρωθεν της ιρανο-πακιστανικής μεθορίου, από την οποία σχεδιάζεται να διέλθει αγωγός εξαγωγής ιρανικού πετρελαίου.
Αίγυπτος και Πακιστάν αποτελούν τις δύο στρατιωτικές δυνάμεις στις οποίες κατεξοχήν επενδύει η Σαουδική Αραβία για την ασφάλειά της. Αλλά και το ίδιο το Ριάντ έδωσε ένα ενδιαφέρον δείγμα γραφής αποστέλλοντας, από κοινού με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ανθρωπιστική βοήθεια στους πλημμυροπαθείς του Ιράν.
Σημειώνεται ότι, δεδομένων και των αντίστοιχων κυρώσεων προς τη Βενεζουέλα, εναπόκειται πλέον κατεξοχήν στην Σαουδική Αραβία να εξασφαλίσει ότι η διεθνής πετρελαϊκή τροφοδοσία θα συνεχιστεί, χωρίς να υπάρξει δραματική ανατίμηση του μαύρου χρυσού. (Η τηλεφωνική επικοινωνία του Ντόναλντ Τραμπ με τον προελαύνοντα εναντίον της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνηση της Λιβύης στρατηγό Χάφταρ εντάσσεται στην ίδια προσπάθεια εξασφάλισης των υφιστάμενων εξαγωγών).
Όπως και αν έχει, το ζήτημα πλέον δεν είναι καν περιφερειακό. Καταργώντας το waiver, η Ουάσιγκτον διαμηνύει σε χώρες του μεγέθους της Κίνας και της Ινδίας ότι πρόκειται να κινηθεί εναντίον τους, εάν συνεχίσουν τις εισαγωγές ιρανικού πετρελαίου. Ήδη η Τουρκία αντέδρασε οργισμένα, δηλώνοντας δια του υπουργού Εξωτερικών ότι δεν θα δεχθεί έξωθεν υπαγορεύσεις στο πώς θα διαμορφώνει τις σχέσεις με τους γείτονές της.
Επιβεβαιώνεται έτσι η πρόσφατη παρατήρηση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, με αφορμή την υπόθεση του αγωγού Nord Stream 2, ότι εκβιάζοντας τρίτα μέρη να μην προχωρήσουν σε συγκεκριμένες συναλλαγές, η Αμερική καταχράται και εντέλει υπονομεύει το κυριότερο πλεονέκτημά της, που είναι ο έλεγχος των διεθνών χρηματοπιστωτικών ροών και η χρήση του δολαρίου ως διεθνούς αποθεματικού.
