Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης
Τα κουφάρια των παλιών εργοστασίων, πίσω από την Ακαδημία Πλάτωνος, στην Κολοκυνθού κάτω στα πόδια του Λόφου του Κολωνού εκεί που αναλήφθηκε ο Οιδίποδας, είναι οι νέες Σφίγγες που θέτουν ξανά το ίδιο παραπλανητικό ερώτημα, στη σημερινή του βέβαια παραλλαγή.
«Είναι καλό ή κακό το ΜΟΛ δίπλα στην Ακαδημία;» Ο ερωτώμενος απαντά σύμφωνα με το παράδειγμα που κουβαλάει μέσα του
«Καλό, θα βοηθήσει στην ανάπτυξη του τόπου».
«Κακό, θα καταστρέψει τον τόπο».
Εγώ συγγραφέας είμαι, θα σας δώσω το δικό μου παράδειγμα. Οταν άρχισε να μπουσουλάει το Nέο Ελληνικό κράτος μες στα αποκαΐδια, για να σταθεί ξανά, έπιασε να σκάβει στις στάχτες και στα ερείπια να βρει γερό έδαφος να θεμελιώσει την ύπαρξή του και βρήκε τα μαρμαράκια και πάνω τους τη γραφή και τις μορφές, ίδιες μουτσούνες με τις δικές μας και ίδια γράμματα με τα κολλυβογράμματα που γράφανε οι παππούδες μας κι εμείς. «Για τούτα 'δώ τα μάρμαρα πολεμήσαμε» έγραφε ο Μακρυγιάννης -όχι δεν είμαι αρχαιοβλαμμένος, υπομονή να τελειώσω το παράδειγμα και θα καταλάβετε- κι ήρθαν εδώ άνθρωποι καλλιεργημένοι, λάτρεις του τόπου, γιατί είχαν ωφεληθεί από τον μύθο του και την ιστορία του και με τον Παυσανία στα χέρια ψάξαν να βρουν τα παλιά αχνάρια, να ορίσουν το ποιόν και την ποσότητα. Οχι αφιλοκερδώς, αλλά γιατί είχαν κέρδος. Κέρδος πνευματικό, πιο ανθεκτικό στον χρόνο από τον παρά, που ανάλογα την εποχή αλλάζει τιμή και όψη. Κι είπαν κι ορίσαν, εδώ ήταν η Ακαδημία του Πλάτωνα και εδώ, στον Λόφο, ο Ιππιος Κολωνός, τόποι ιεροί. Αυτή ήταν η απάντησή τους στο ερώτημα που τους έθεσε τότε ξανά μέσα από τα ερείπια η Σφίγγα. Και οι δυο από αυτούς, ο Οτφριδ Μύλλερ και ο Σαρλ Λενορμάν- που απάντησαν σωστά- τους άφησε η Σφίγγα, να γείρουν και να ξαποστάσουν για πάντα στον Λόφο, δίπλα στην πετρωμένη πατούσα της κόρης του Οιδίποδα που τόσο αγαπήσαν. Του Λενορμάν μάλιστα χτίσαν και την καρδιά του στον Λόφο, τη δώρισε ο γιος του ο Φρανσουά, μες στην μαρμάρινη υδρία που ορθώσαν ταφικό μνημείο εδώ, ο δήμαρχος Σκούφος. Φανταστείτε λοιπόν εκείνη την εποχή το ΝεοΕλληνικό κράτος να είχε την τόλμη και να όριζε τον τόπο της Ακαδημίας ως απείραχτο θησαυρό, να τον δέχονταν τόπο ιερό όλοι και να ΄χτιζαν μουσείο (υπάρχουν εκατοντάδες τα ευρήματα στις αποθήκες) και βιβλιοθήκη του Πλάτωνα ξανά και να γινόταν παγκόσμιο κέντρο Φιλοσοφίας και να στήναν κτίρια ήπιας μορφής για συνέδρια, για μελέτες, για εργαστήρια και για επισκέπτες λογιότατους και μη από όλον τον κόσμο. Και το ίδιο να γινόταν και στον Κολωνό, μουσείο Σοφοκλή και κέντρο μελέτης Δράματος με ήπια κτίσματα και ξενώνες και να ορίζαν τον παλιό περίπατο από την Ακαδημία στον Κολωνό κι αυτόν απείραχτο κι αντί οδός Τριπόλεως να ΄ταν η οδός Φιλοσοφίας και Τραγωδίας. Φανταστείτε το, πόσο θα άντεχαν στον χρόνο και τι πολιτισμό και ποιο νέο αφήγημα θα γεννούσαν και μαζί και πόση μονέδα θα κόβαν και μοναδική γωνιά στο κόσμο θα ήταν, να την επισκέπτονται εκατομμύρια απλοί και λογιότατοι των ανθρώπων. Κλείστε τα μάτια ξανά και φανταστείτε το, ζωντανέψτε το όλο αυτό μέσα σας, πόσο απλό και εφικτό, μας το προσφέρει δώρο ο τόπος-και θα μπορούσε να γίνει, μπορεί να γίνει- και απαντήστε στο παραλλαγμένο αρχαίο ερώτημα που μας βάζει ξανά η Σφίγγα «ΜΟΛ ή αυτό»; «Πολιτισμός ή ΜΟΛ»; (Το Βρετανικό Μουσείο που κυρίαρχό του προπ έχει την τρίγλωσση στήλη της Ροζέτας -δούλεψε με τον Σαμπολιόν και ο Λενορμάν γι΄ αυτήν- μαζεύει δέκα εκατομμύρια επισκέπτες τον χρόνο) Φανταστείτε λοιπόν Μουσείο Πλάτωνα, Μουσείο Σοφοκλή στην ίδια περπατησιά. Να αυτό είναι το δικό μου παράδειγμα, η θετική του όψη. Σας παραθέτω και την αρνητική.
Δεκαετία του 1930, όταν ξανατέθηκε το ερώτημα «Πολιτισμός ή εργοστάσια;» ορίσαν αυτόν τον φημισμένο τόπο, ως περιοχή βιομηχανικής ανάπτυξης. Περιβόλια ήταν εδώ, κάν΄ τα εργοστάσια είπαν (Η εύκολη λύση, οι κουμπαριές τα διαπλεκόμενα) Και γλυκάναν (διαφθείραν)τους περιβολάρηδες στον εύκολο παρά και τον παραπανίσιο. Και αυτοί πουλάγαν όχι μόνο το περιβόλι μα και το χώμα του. Πριν τα πουλήσουν σε οικόπεδα, τα σκάβαν και πουλούσαν το χώμα για τούβλα (μετά το Μικρασιατικό, η ανάγκη για ανοικοδόμηση έφερε την ανάγκη των τούβλων) και μετά τη χωματερή που δημιουργούνταν τη γεμίζαν με μπάζα και την πουλούσαν τότε ως οικόπεδο για να γίνουν τα εργοστάσια. Πολλά αρχαία χαθήκαν τότε σε αυτές τις χωματερές. Ομως τα εργοστάσια που χτιστήκαν (τουβλοκάμινα τότε, υπάρχουν ακόμη τα κουφάρια τους), όπως και όλα τα εργοστάσια, παράγουν πράγματα που σήμερα συμφέρουν αύριο ξεπέφτουν και πας αλλού να τα παράγεις αν βρεις πιο φτηνή ύλη και μικρότερο μεροκάματο και φεύγει ο επενδυτής για άλλες πολιτείες και αφήνει πίσω του τα κουφάρια και την ζημιά. Το ίδιο έγινε και στη δεκαετία του 1950 που το κέρδος χόρευε με τη σαΐτα του αργαλειού και κέρδη τρελά βγάζαν οι υφαντουργίες κι ο Λαναράς, κυρίαρχος τότε μαζί με το εργοστάσιο, έφτιαξε και παράγκες στη σειρά πάνω σε παλιό περιβόλι κι έφερε κι εργάτες από την Εδεσσα και τη Νάουσα (τους θυμάμαι σαν τώρα) κι οι εργάτες το θεωρούσαν ευλογία που αφήναν τον τόπο τους για τη φάμπρικα στην πόλη. Δεν φταίγαν οι άμοιροι, αυτό ήταν τότε το παράδειγμα που προβάλλαν οι τρανοί, οι φάμπρικες. Και μόλις το κέρδος άρχισε να αλλάζει δρόμους και προϊόν, πάλι κλείσαν τα εργοστάσια, αδειάσαν οι παράγκες και πού να ξαναγυρίσουν πίσω οι εργάτες. Δυστύχησαν και το κουφάρι του εργοστασίου του Λαναρά (μαζί με άλλα κουφάρια) στέκει ακόμη εκεί να μας θυμίζει το πάθημα. Σφίγγα που βάζει εκ νέου το ερώτημα «Εμαθες από την Ιστορία η όχι;» Γιατί αυτό ρωτάει στο βάθος η Σφίγγα και πίσω από το παλιό ερώτημα «Τι είναι αυτό που μπουσουλάει στα τέσσερα, στα δυο και στα τρία και στην έξοδο το πάνε τέσσερις» αυτό κρυβόταν κι όχι η μισή αλήθεια πως τάχαμου είναι ο άνθρωπος, όπως απάντησε ο Οιδίποδας. Η «Ιστορία» είναι η σωστή απάντηση, ο άνθρωπος ως όχημα παραγωγής Ιστορίας, η δράση του( Voll Verdienst, doch dichterisch, wohnet der Mensch auf dieser Erde, και όμως ποιητικά κατοικεί ο άνθρωπος σε αυτήν τη γη, Χέντερλιν. Από το χέρι του νεκρού παίρνουμε τη σκυτάλη της ζωής, τη συνέχεια του κακού η του καλού εμείς την διατηρούμε, Πελέτος), η Ιστορία λοιπόν ήταν η σωστή απάντηση. Ο Οιδίποδας που απάντησε εν μέρει σωστά, κέρδισε πρόσκαιρα το βασίλειο της Θήβας. Μετά όμως πού ΄μαθε την αλήθεια έβαλε τα χέρια του κι έβγαλε τα μάτια του και τυφλός, ξεπεσμένος, ρακένδυτος, αλήτης βασιλιάς, ήρθε εδώ στον Κολωνό, ζητώντας άσυλο και άφεση.
Σήμερα το κουφάρι του εργοστασίου ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ κι άλλα μικρότερα κουφάρια, εργαστήρια, βιοτεχνίες που κάποτε ευημερούσαν, όλα μαζί γίναν πάλι το σώμα, τα πόδια και το κεφάλι της Σφίγγας και θέτουν ξανά το αρχαίο πονηρό ερώτημα παραλλαγμένο στο τώρα «ΜΟΛ – βασίλειο της Θήβας που θα το χάσεις κάποτε με τραγικό τρόπο;- Ή Ιστορία; – με κέρδος υλικό και πνευματικό χωρίς πληγές στον τόπο, αστείρευτη πηγή να μας κερνάει πολιτισμό;»
Κι ο Δήμαρχος των Αθηναίων, ο πρώτος των Δημοτών, απάντησε χωρίς δισταγμό και αιδώ «ΜΟΛ» (κοκοκό ή sic!).Ναι, δηλαδή, στο θάμπος του παρά κι ας μας μείνει αμανάτι αργότερα ένα καινούργιο κουφάρι κι αγιάτρευτες πληγές όταν θα αλλάξει δρόμους πάλι το κέρδος
Κι ο Δήμαρχος Αθηναίων, ο ίδιος ή οι προηγούμενοί του, δεν έχει σημασία απ΄ τη στιγμή που έτσι είναι και τώρα, το θέατρο στον Κολωνό, στον τόπο του Σοφοκλή που αναλήφθηκε ο Οιδίποδας, το ονομάτισαν «Θέατρο Γκιωνάκη/Κωνσταντάρα».(Δεν έχω τίποτα με τους εξαίρετους ηθοποιούς της σύγχρονης κωμωδίας, αλλά δεν κολλάει στον τελειότατο των τραγωδών. Είναι άκομψο παράδειγμα που κάνει κακό και στους δυο εξαίρετους ηθοποιούς, στη μνήμη τους)
Κύριε Δήμαρχε, υπήρχαν προσδοκίες στο πρόσωπό σας. Τις διαψεύσατε. Ο Κολωνός όμως είναι εδώ, η Ακαδημία στα πόδια του, σκεφτείτε ξανά, δυο και τρεις φορές την απάντηση στο νέο παλιό ερώτημα της Σφίγγας κι αλλάχτε την. Θέλει τόλμη και σεβασμό στην Ιστορία η Αθήνα και ψυχή, αυτό κυρίως γιατί από μάνατζερ και νομικάριους και λογιστές πήξαμε! Μας πήξανε στα μνημόνια…
ΥΓ. υπάρχει αναταραχή και για το όνομα του θεάτρου. Είναι ντροπή που την τροφοδοτείτε κυρίες και κύριοι του Δημοτικού Συμβουλίου, μη μας δουλεύετε, εμάς του Λόφου Κολωνού.
