Του Μαρκ Γουέιζμπροτ
Η διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ έχει προβεί σε συγκρουόμενες δηλώσεις τους τελευταίους μήνες αποδεικνύοντας πως έχει ενδεχομένως αμφιβολίες -τις οποίες μοιράζεται με οικονομολόγους του ΔΝΤ- αναφορικά με τις αυτοκαταστροφικές οικονομικές πολιτικές που βυθίζουν την Εευρωζώνη όλο και πιο βαθιά στην ύφεση και προκαλούν χρηματοπιστωτική κρίση.
Κάτι τέτοιο είναι προφανές παρά τα σχόλια που έκανε την περασμένη εβδομάδα και τα οποία προσέβαλαν πολλούς Έλληνες καθώς εμφανίστηκε να μηδενίζει τη μαζική ανεργία και τα βάσανα των Ελλήνων λέγοντας πως ανησυχεί περισσότερο για τα φτωχά παιδιά του Νίγηρα που "χρειάζονται περισσότερη βοήθεια από τους ανθρώπους στην Αθήνα".
Αυτήν την εβδομάδα όμως εκσφενδονίστηκε στην αντίθετη πλευρά στον άξονα της πολιτικής. Στην ομιλία που έδωσε στις 5 Ιουνίου στη Λετονία εξήρε την οικονομική πολιτική της χώρας χαρακτηρίζοντάς την "success story" (συνταγή της επιτυχίας), που θα "μπορούσε να αποτελέσει έμπνευση για τους Ευρωπαίους ηγέτες που βρίσκονται αντιμέτωποι με την κρίση του ευρώ".
Η Λετονία υπέστη τις χειρότερες απώλειες παραγωγής παγκοσμίως στη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και ύφεσης μεταξύ 2008-2009 θυσιάζοντας σχεδόν το ένα τρίτο του εθνικού της εισοδήματος στον βωμό της λιτότητας. Ακόμη χειρότερα, η ανεργία αυξήθηκε από το 5% στο 20% της εργατικής δύναμης. Και, αν μετρήσουμε τους ανθρώπους που ξεβράστηκαν από την αγορά ή άρχισαν αναγκαστικά να εργάζονται παρτ-τάιμ, η ανεργία και η υποαπασχόληση σκαρφάλωσαν σε ποσοστό μεγαλύτερο του 30%.
Ακόμη κι αυτά τα στοιχεία όμως δεν αποδίδουν πλήρως τη δυστυχία που βίωσαν οι Λετονοί. Περί το 10% της εργατικής δύναμης έφυγε από τη χώρα, πολλοί μάλιστα αποχώρησαν και δεν θα επιστρέψουν. Η λετονική οικονομία σημείωσε ανάπτυξη της τάξης του 5,5% πέρυσι, αλλά η ανάπτυξη που αναμένεται να σημειώσει φέτος είναι μόλις 2% -μια μάλλον βραδεία ανάκαμψη για μία χώρα που έπεσε τόσο βαθιά στην τρύπα. Πολύ χειρότερα, η ανεργία είναι ακόμη εξαιρετικά υψηλή, στο 16,3% επισήμως, και με τα δεδομένα που αναφέρθηκαν παραπάνω ανεβαίνει στο 23,6%. Το ΔΝΤ προβλέπει πως μέχρι να φτάσει στα επίπεδα ΑΕΠ που είχε προ κρίσης θα χρειαστεί μία ολόκληρη δεκαετία.
Αν αυτό είναι επίτυχία, ίσως θα πρέπει να αρχίσουν να αναλογίζονται οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης τι θεωρεί η τρόικα αποτυχία.
Το χειρότερο κομμάτι του στρεβλού μηνύματος της Λαγκάρντ είναι η ιδέα πως οι χώρες της Ευρωζώνης θα μπορούσαν να εμπνευστούν ή να πάρουν θετικά μαθήματα από την εμπειρία της Λετονίας. Στην πραγματικότητα η Λετονία δεν είχε καν μια επιτυχημένη "εσωτερική υποτίμηση", ακόμη και αν αγνοηθεί το τεράστιο κοινωνικό και ανθρώπινο κόστος, όπως αρέσκεται να κάνει η τρόικα (ΕΚΤ, Κομισιόν και ΔΝΤ).
Η "εσωτερική υποτίμηση" λειτουργεί αποτελεσματικά μόνο αν η χώρα μπορεί να μειώσει τα εργατικά κόστη αρκετά ώστε να γίνει περισσότερο ανταγωνιστική στις παγκόσμιες αγορές και κατά συνέπεια να βελτιώσει έτσι το εμπορικό ισοζύγιο. Αυτό γίνεται, όπως επιχειρήθηκε και στη Λετονία, δημιουργώντας μαζική ανεργία και μειώνοντας σημαντικά τους μισθούς. (Δεν πρόκειται για θεωρία συνωμοσίας: αυτό ακριβώς είναι το σκεπτικό πίσω από τη στρατηγική της "εσωτερικής υποτίμησης" και το πώς αυτή πρέπει να λειτουργεί).
Η Λετονία κατάφερε να δημιουργήσει τη μαζική ανεργία, αλλά δεν αύξησε την ανταγωνιστικότητά της αρκετά ώστε οι εξαγωγές (ή οι μειωμένες εισαγωγές) να τη βγάλουν από την ύφεση. Στην πραγματικότητα το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας συνετέλεσε σε πολύ μικρό βαθμό στην ανάκαμψή της.
Άρα πώς κατάφερε τελικά η Λετονία να ανακάμψει από τη βαθιά ύφεση;
Το βασικότερο ήταν πως το 2010 οι Λετονοί δεν έκαναν αυτό που υποσχέθηκαν στο ΔΝΤ και στις ευρωπαϊκές αρχές πως θα κάνουν. Είχαν υποσχεθεί να περιορίσουν τον προϋπολογισμό τους σε μεγάλο βαθμό, αλλά δεν το έκαναν. Και βοηθήθηκαν σημαντικά από έναν μη αναμενόμενο πληθωρισμό, που τους έδωσε μια πιο επεκτατική νομισματική πολιτική από εκείνη που είχαν σχεδιάσει, ενώ την ίδια ώρα περιόρισε την αύξηση του δημοσίου χρέους.
Η Λετονία πήρε επίσης πολλά χρήματα από τις ευρωπαϊκές αρχές που ήθελαν να διασφαλίσουν πως δεν θα υποτιμάτο το νόμισμά τους, καθώς κάτι τέτοιο θα οδηγούσε τις ελβετικές τράπεζες σε μεγάλες απώλειες.
Άρα το μάθημα που πρέπει να πάρει η Ευρωζώνη είναι το ακριβώς αντίθετο από αυτό που κηρύττει η Λαγκάρντ: αν ακολουθήσεις τη συνταγή της τρόικας, θα έχεις μια καταστροφική ύφεση με τεράστια ανεργία -δείτε τι συμβαίνει σε Ελλάδα και Ισπανία. Η "εσωτερική υποτίμηση" δεν δουλεύει. Και, ναι, αν οι χώρες της ευρωζώνης ξεφορτώνονταν τις πολιτικές λιτότητας, τότε οι οικονομίες τους ίσως και να ανέκαμπταν.
Είναι εκπληκτικό να ακoύει κανείς τη Λαγκάρντ, που σχεδόν σίγουρα ξέρει καλύτερα, να αποκαλεί τη Λετονία "επιτυχία". Είναι σαν να χαρακτηρίζεις "επιτυχία" τη Μεγάλη Ύφεση -με δεδομένο πως "τελικά" η οικονομία των ΗΠΑ ανέκαμψε τη δεκαετία του '40. Και οι ΗΠΑ έχασαν συγκρίσιμο ποσοστό παραγωγής την περίοδο 1929-1933 με αυτό που έχασε η Λετονία μέσα σε διάστημα δύο ετών (2008 και 2009). Η Ισπανία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και οι υπόλοιποι της Ευρωζώνης θα ανακάμψουν επίσης "τελικά". Βέβαια το πιθανότερο είναι πως θα επιτευχθεί η ανάκαμψη αφού αλλάξουν μακροοικονομική πολιτική.
Μετά το ΔΝΤ και οι σύμμαχοί του στην Ευρώπη θα αγνοήσουν τα χρόνια χαμένης παραγωγής και ανεργίας και την άσκοπη ταλαιπωρία και τις χαμένες ζωές και θα ανακοινώσουν πως αυτές οι χώρες αναδόμησαν "με επιτυχία", τις οικονομίες τους επειδή έκαναν αυτά που τις συμβούλεψαν.
Μετάφραση: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΙΑΜΑΛΗ
