Εναλλακτικός ήχος ή εμπορικό δημιούργημα, τάση ή μόδα, άποψη ακόμα και trash, είναι μόνο μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που έχει «ακούσει» το grunge από την εποχή του (μέσα 80’s – μέσα 90’s) μέχρι σήμερα. Μουσικοί και «μουσικολόγοι», λάτρεις και μισητές ερίζουν για την αξία, την ποιότητα, την πρωτοτυπία και τη συμβολή του στο παγκόσμιο μουσικό στερέωμα. Το σίγουρο είναι ότι αποτέλεσε φαινόμενο κι αυτό γιατί είχε και εξακολουθεί να έχει τα απαραίτητα χαρακτηριστικά. Μια αξιοπαρατήρητη δράση με κοινωνικές προεκτάσεις που έγινε έντονα αντιληπτή ακόμη και από εκείνους που δεν αφορούσε.
Η grunge ξεκίνησε στα μέσα τις δεκαετίας του 1980 και κυριάρχησε στις αρχές των 90’s. Ήταν η έκφραση των πιτσιρικάδων του Seattle, μιας περιοχής μουσικά απομονωμένης από τη βιομηχανία που τότε έριχνε αποκλειστικά τους προβολείς της στη Νέα Υόρκη και στο Λος Άντζελες. Στην συντηρητική εποχή του Reagan, δεκάδες παιδιά εργατικών οικογενειών χωρίς στόχους, χωρίς έμπνευση, χωρίς μέλλον και με ασφυκτικές τάσεις φυγής προσπαθούσαν να εκφραστούν. Το αποτέλεσμα; Ηλεκτρικά παραμορφωμένη οργή, αντίδραση και θλίψη, ντυμένες με καρό πουκάμισα, τρύπια πουλόβερ και σκισμένα τζιν. Επιθετικός ήχος και προκλητική γλώσσα. Μια φαινομενικά απαθής γενιά που έκρυβε τα πληγωμένα συναισθήματά της πίσω από τον κυνισμό, την ελαφρότητα και την απόλυτη απαξία. Αυτό το τελευταίο ήταν και το μυστικό της εκτός στενών συνόρων επιτυχίας τους αλλά και της συμβολοποίησής τους. Η ταύτιση με το κοινό τους (generation X).
Την απόλυτη αφάνεια ακολούθησε η εκτόξευση στην κορυφή της παγκόσμιας μουσικής σκηνής και η απότομη προσγείωση στην ανυπαρξία. Κατάφεραν να σταθούν δίπλα σε μεγαθήρια της μουσικής ενώ ακόμα και σήμερα ακούμε στοιχεία της αισθητικής τους από μπάντες που δεν θα το περιμέναμε. Μια σύντομη πορεία με ακραίες αντιθέσεις που άφησε πίσω της μικρή μουσική «παραγωγή», ελάχιστα ενεργά μέχρι σήμερα συγκροτήματα και μια εντυπωσιακά επιδραστική τάση στη νεανική (και όχι μόνο) εμφάνιση, στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, στην καθημερινότητα. Για όλους αυτούς τους λόγους και για πολλούς ακόμη μιλάμε για φαινόμενο. Γιατί μόνο ένα φαινόμενο είναι ικανό να διεισδύσει σε διάφορους τομείς και να αφήσει τα σημάδια του σε έναν ολόκληρο πλανήτη, 30 χρόνια μετά, έχοντας σταματήσει να προσφέρει καινούργια πράγματα από την πρώτη κιόλας δεκαετία.
Οι “αρχαιολόγοι” του grunge τοποθετούν τις απαρχές του στους Melvins και στους Black Flag. Κάποιοι πιο τολμηροί (προσωπικά με αυτούς συντάσσομαι) στον Neil Young και συγκεκριμένα στο τραγούδι “Cinnamon Girl”. Όλοι συμφωνούν πάντως ότι το punk και το heavy blues είναι από τις βασικές επιρροές του. Από εκεί και πέρα, αναλόγως την μπάντα, η προσέγγιση στη μουσική είναι πιο punk ή πιο metal, είτε συνθετικά είτε στην παραγωγή. Εδώ να ξεκαθαρίσουμε κάτι. Grunge δεν είναι ακριβώς μουσικός όρος, είναι περισσότερο μια μιντιακή επινόηση για λόγους εμπορικότητας. Ναι μεν η πρώτη αναφορά αποδίδεται στον Mark Arm (Green River, Mudhoney) ο οποίος πρακτικά με αυτόν τον τρόπο περιέγραφε τη μουσική του Seattle. Όμως οι ίδιοι, μεταξύ τους ή σε συνεντεύξεις, ονόμαζαν τη μουσική τους hard rock ή punk rock. Τελικά από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, επικράτησε ο όρος grunge, αρχικά μάλλον υποτιμητικά, ενώ χρησιμοποιήθηκε αρκετά και η έκφραση “alternative rock”. Η πιο «σωστή» αναφορά θα έλεγα ότι είναι το “Seattle sound”.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή σημειώνοντας μερικά highlights χωρίς ωστόσο το namedropping να είναι αυτοσκοπός. Είμαστε στα μέσα του ’80 περίπου οπότε και ξεκινούν οι μπάντες-“πατέρες”του είδους, μέλη των οποίων λίγο αργότερα θα δημιουργήσουν άλλες. Οι Mudhoney κι οι Pearl Jam γεννήθηκαν από την διάσπασή των Green River. Η επιδραστικότητα των Skin Yard φαίνεται από τους Soundgarden μέχρι τους Melvins. Οι Screaming Trees του μεγάλου Lannegan (QOTSA) μας δίνουν μια πιο ψυχεδελική/hard rock προσέγγιση. Οι Soundgarden μια πιο metal εκδοχή με εμφανή σημάδια από Sabbath και Zeppelin. Μουσικοί όπως ο Hetfield (Metallica) ή ο Iommi (Black Sabbath) πίνουν νερό ή μάλλον μπύρα στο όνομά τους. Λίγο πιο νότια, στο Los Angeles, οι L7. Σαφώς πιο punk, όχι και τόσο grunge (μουσικά τουλάχιστον). Μια αμιγώς γυναικεία μπάντα, προκλητική και με φεμινιστικό στίχο που γέννησε το grrrl punk στα μέσα των 90’s.
Αν κάτι παρατηρεί κάποιος, είναι τα ονόματα των μπαντών (κάτι που δεν θα αλλάξει και αργότερα), τα οποία τοποθετημένα στο πλαίσιο της πλήρους απαξίας και αδιαφορίας για το οτιδήποτε τα λες από απλά αστεία και εύπεπτα έως αφελή, χαζά και φαιδρά (δεν μπορώ να είμαι πιο ευγενικός), π.χ. Mother Love Bone, 7 Year Bitch, Temple of the Dog κλπ. Σε αντίθεση με τους στίχους οι οποίοι είναι αρκετά πιο προσεγμένοι και “σοβαροί”.
Φτάνοντας προς τη δύση των 80’s, μπάντες όπως οι Nirvana, οι Mudhoney, οι Pearl Jam, οι Alice in Chains, οι Tad, ξεκινούν να γράψουν τη δική τους ιστορία. Σε αυτές τις περιπτώσεις θεωρώ σκόπιμο να μη γίνει εκτενής αναφορά καθώς έχει ήδη χυθεί πολύ μελάνι (από το Metal Hammer μέχρι το Cosmopolitan και τους New York Times) όλα αυτά τα χρόνια. Και όχι αδίκως αφού όχι μόνο grunge σημαίνει Nirvana και Nirvana σημαίνει grunge αλλά ο Κurt Cobain, ως σύμβολο μιας ολόκληρης γενιάς (generation X), σφράγισε το είδος ταυτίζοντας το με τη μουσική, τους στίχους αλλά και την ίδια του τη ζωή.
Ας δούμε όμως μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση, αυτή των Mother Love Bone. Δημιουργούνται το ’88 από μέλη των Green River και των Skin Yard. Ένας χαρισματικός performer (Andrew Wood), με χαρακτηριστική φωνή και ταλέντο στο στίχο, πλαισιωμένος από μια ομάδα ικανών μουσικών. Θεωρούνταν το “next big thing” του Seattle πριν καν βγάλουν τον πρώτο τους δίσκο. Ο οποίος κυκλοφόρησε 1-2 μέρες, αφού ο Andrew Wood βρέθηκε νεκρός από υπερβολική δόση ηρωίνης. Οι Mother Love Bone δεν υπήρξαν ποτέ ξανά.
Μερικά χρόνια αργότερα, το 1994, ο Kurt Cobain (Nirvana) βάζει τέλος στη ζωή του, μην μπορώντας να σηκώσει το βάρος της δημοσιότητάς. Κατά πολλούς (και για εμένα) το grunge πέθανε εκείνη την ημέρα. Σαφώς κάποιες μπάντες συνέχισαν ή και συνεχίζουν να βγάζουν δίσκους. Ουσιαστικά όμως «παραδοσιακό» δίσκο grunge θα βρεις μέχρι το ’98 το πολύ. Λίγα χρόνια αργότερα, θα γίνει μια αναβίωση του ήχου με το λεγόμενο post-grunge και με μπάντες όπως οι Alter Bridge και οι Godsmack. Θα ακούσουμε stoner μπάντες να αναφέρουν το grunge ως επιρροή ή έμπνευση. Άλλοι, όπως οι Pantera ή οι Machine Head, που βγήκαν παράλληλα, θα το εντάξουν στον ήχο τους με κάποιο τρόπο. Το nu metal χρωστάει στο grunge επίσης. Όλα αυτά βέβαια, αρκεί να ακούς μουσική με αυτιά ανοιχτά.
Κι ενώ πρακτικά το grunge ακολούθησε την πορεία αρκετών μουσικών του είδους, με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση του Cobain, δηλαδή είχε μια έντονη αλλά σύντομη ζωή που διακόπηκε ξαφνικά, άφησε πίσω μια εντυπωσιακά επιδραστική τάση στη νεανική (και όχι μόνο) εμφάνιση που ακόμα εμπνέει, σχεδόν 30 χρόνια μετά, την παγκόσμια βιομηχανία της μόδας! Το καρό πουκάμισο, το σκισμένο τζιν, τα τρύπια και φθαρμένα ρούχα και παπούτσια ακόμα είναι της μόδας και μάλιστα κοστίζουν. Μεγάλοι οίκοι αφιερώνουν ολόκληρες κολεξιόν στο grunge style. Άνθρωποι όλων των ηλικιών, όλων των τάξεων, από διαφορετικές κουλτούρες, διάσημοι και μη, γοητεύονται από τη χύμα αισθητική κάνοντας έτσι την “επανάστασή” τους. Μια «επανάσταση» βέβαια που στην πορεία μπέρδεψε το “φοράω ό,τι βρω στην ντουλάπα μου γιατί δεν με νοιάζει να ψωνίσω, δεν με νοιάζει η εμφάνιση μου” με το “φοράω πανάκριβα επιμελώς ατημέλητα ρούχα” και οδήγησε σε φαινόμενα τύπου: “νεανικές” ταινίες – εκπομπές με “γυαλισμένη” grunge αισθητική, γλώσσα και άποψη, 45άρηδες και χαρτογιακάδες» που προσπαθούν να μοιάσουν με 18άρηδες πουλώντας κυριλέ επανάσταση και χυμαδιό. Ίσως αυτή να είναι και μια από τις αιτίες, που πολλοί μεταλοροκάδες, δεν ήθελαν και δεν θέλουν να ακούνε καν τη λέξη grunge. Αλλά αυτά θα τα πούμε μια άλλη φορά…
