Πριν λίγες μέρες δημοσιοποιήθηκε η αλληλογραφία του Σλάβοϊ Ζίζεκ και της φυλακισμένης ρωσίδας τραγουδίστριας των Pussy Riot Ναντέζντα Tολοκονίκοβα. Η Τολοκονίκοβα συνελήφθη, μαζί  με άλλα δύο μέλη του συγκροτήματος, τον Μάρτιο του 2012 και καταδικάστηκε  σε δύο χρόνια φυλάκιση για χουλιγκανισμό και υποδαύλιση θρησκευτικού μίσους, λόγω της «πανκ προσευχής»   εναντίον του Πούτιν στον ναό του Σωτήρος στη Μόσχα. Πριν συλληφθεί, σπούδαζε  φιλοσοφία στη Μόσχα. Αρχικά φυλακίστηκε σε φυλακή της Μορδοβίας (όπου και αντάλλαξε τις επιστολές με τον Ζίζεκ), ενώ σήμερα έχει μεταφερθεί στη Σιβηρία. Η αλληλογραφία, που διήρκεσε από τον Ιανουράριο μέχρι τον Ιούλιο του 2013, οργανώθηκε από το γαλλικό  περιοδικό Philosophie σε συνεργασία με το ρωσικό περιοδικό New Times. Δημοσιεύουμε αποσπάσματα της αλληλογραφίας, που δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στην εφ. The Guardian, 15.11.2013. 

2 Ιανουαρίου 2013

Αγαπητή μου Ναντέζντα,

[…] Ένας αμερικανός δοκιμιογράφος, ο Τζον Τζέι Τσάπμαν, έγραφε για τους ριζοσπάστες του 1900: «Στην ουσία, λένε πάντοτε το ίδιο πράγμα. Δεν αλλάζουν ποτέ, κι ας αλλάζουν όλοι οι άλλοι. Τους κατηγορούν για τα πιο ετερόκλητα εγκλήματα: εγωισμό και εξουσιομανία, αδιαφορία ως προς την εκπλήρωση του σκοπού τους, φανατισμό, ασημαντότητα, έλλειψη χιούμορ, χοντροκοπιά και ασέβεια. Αλλά αυτοί, σταθερά, τραγουδούν σε έναν συγκεκριμένο τόνο. Εκεί οφείλεται και η μεγάλη πραγματική δύναμη των επίμονων ριζοσπαστικών: κατά τα φαινόμενα κανείς δεν τους ακολουθεί, εντούτοις όλοι τους πιστεύουν. Κρατούν ένα διαπασών, κουρδίζουν τη φωνή τους στο “λα”, και όλοι ξέρουν ότι αυτό που ακούνε είναι όντως “λα”, παρότι ο καθιερωμένος από καιρό τόνος είναι το  “σολ”». Δεν είναι αυτή μια καλή περιγραφή της επίδρασης που έχουν οι εμφανίσεις των Pussy Riot; Παρ’ όλες τις κατηγορίες που σας εξαπολύουν, εσείς τραγουδάτε σε έναν συγκεκριμένο τόνο. Και μπορεί να μοιάζει πως ο κόσμος δεν σας ακολουθεί, όμως μυστικά σας πιστεύει, ξέρει ότι λέτε την αλήθεια ή, μάλλον, ότι εκπροσωπείτε την αλήθεια.

[...] Για όσον καιρό σας θεωρούσαν μια ακόμα εκδοχή φιλελεύθερης-δημοκρατικής διαμαρτυρίας κατά του ολοκληρωτισμού, όλες οι καρδιές χτυπούσαν για σας. Τη στιγμή που έγινε ξεκάθαρο ότι απορρίπτετε τον παγκόσμιο καπιταλισμό, τα ρεπορτάζ για τις Pussy Riotέγιναν ξαφνικά πολύ πιο διφορούμενα. Αυτό που το φιλελεύθερο βλέμμα βρίσκει τόσο ενοχλητικό στις Pussy Riot είναι το ότι καθιστούν ορατή την κρυμμένη συνέχεια ανάμεσα στον σταλινισμό και τον σημερινό παγκόσμιο καπιταλισμό.

Καμία έκπληξη λοιπόν δεν μου προξενεί το γεγονός ότι μας κάνετε όλους να αισθανόμαστε αμήχανα — γνωρίζετε πολύ τι  δεν γνωρίζετε, και δεν υποκρίνεστε ότι τάχα μου έχετε γρήγορες ή εύκολες απαντήσεις, αλλά αυτό που μας λέτε είναι πως δεν γνωρίζουν ούτε αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία. Το μήνυμά σας είναι πως στη σημερινή Ευρώπη οι τυφλοί οδηγούν τους τυφλούς. Γι’ αυτό και, το ότι επιμένετε, είναι τόσο σημαντικό. Με τον ίδιο τρόπο που ο Χέγκελ, βλέποντας τον Ναπολέοντα να διασχίζει έφιππος την Ιένα, έγραψε πως ήταν σαν να έβλεπε έφιππο το ίδιο το Παγκόσμιο Πνεύμα, σου λέω πως εσείς, οι Pussy Riot, δεν είστε τίποτε λιγότερο από την κριτική συνείδηση όλων μας, που είναι κλεισμένη στη φυλακή. […]

Με συντροφικούς χαιρετισμούς,

Σλάβοϊ

23 Φεβρουαρίου 2013

Αγαπητέ μου Σλάβοϊ,

Κάποια στιγμή, το φθινόπωρο του 2012, όταν ήμουν ακόμα προφυλακισμένη στη Μόσχα μαζί με άλλες ακτιβίστριες των  Pussy Riot σε επισκέφθηκα. Σε ένα  όνειρό μου, βέβαια.

Καταλαβαίνω το επιχείρημά σου με τα άλογα, το Παγκόσμιο Πνεύμα, τη βλακεία και την ασέβεια, καθώς και το γιατί και το πώς όλα αυτά συνδέονται τόσο πολύ μεταξύ τους. Οι Pussy Riot κατέληξαν, πράγματι, να αποτελούν μέρος αυτής της δύναμης, σκοπός της οποίας είναι η κριτική, η δημιουργικότητα και η συν-δημιουργία, ο πειραματισμός και τα συνεχόμενα προκλητικά συμβάντα. Για να δανειστώ τα λόγια του Νίτσε, θα έλεγα ότι είμαστε τα παιδιά του Διονύσου που έχουν ξανοιχτεί στο πέλαγος πάνω σ’ ένα βαρέλι και δεν αναγνωρίζουν καμία αυθεντία.

Είμαστε μέρος αυτής της δύναμης που δεν έχει να προσφέρει καμία οριστική απάντηση και καμία απόλυτη αλήθεια, γιατί η αποστολή μας είναι να θέτουμε ερωτήματα. Υπάρχουν οι αρχιτέκτονες της απολλώνιας στατικότητας κι υπάρχουν και οι (πανκ) υμνωδοί των δυναμικών και της μεταμόρφωσης. Δεν είναι ότι οι μεν είναι καλύτεροι απ’ τους δε. Γιατί μόνο μαζί μπορούμε να διασφαλίσουμε τη λειτουργία του κόσμου όπως την όρισε ο Ηράκλειτος: «Αυτός ο κόσμος ζει και θα ζει για πάντα στον ρυθμό της φωτιάς, που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο. Αυτή είναι η λειτουργία της αιώνιας αναπνοής του κόσμου».[1] 

Είμαστε οι επαναστάτες που επιζητούμε την καταιγίδα, και πιστεύουμε πως η αλήθεια βρίσκεται μόνο στην αέναη έρευνα. Εάν σε αγγίξει το «Παγκόσμιο Πνεύμα», μην περιμένεις να είναι ανώδυνο.

Η Λόρι Άντερσον τραγουδούσε: «Μόνο ένας ειδικός μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα».[2]Τι καλά που θα ήταν να μπορούσαμε, η Λόρι κι εγώ, να βάζαμε αυτούς τους ειδικούς στη θέση τους και να αρχίζαμε όλοι να ασχολούμαστε οι ίδιοι με τα προβλήματά μας! Γιατί, το έχει κανείς τον τίτλο του «ειδικού» δεν του χαρίζει με τίποτα πρόσβαση στο βασίλειο της απόλυτης αλήθειας.

Δυο χρόνια στη φυλακή είναι το τίμημα που καταβάλουν oι Pussy Riot στη μοίρα εκείνη που μας έδωσε ευαίσθητα αυτιά και μας επέτρεψε να τραγουδάμε στο «λα», όταν όλος ο κόσμος έχει μάθει να ακούει στο «σολ».

Την κατάλληλη στιγμή, έρχεται τελικά πάντα το θαύμα στις ζωές όλων εκείνων που έχουν την παιδική αφέλεια να πιστεύουν στον θρίαμβο της αλήθειας επί των ψεμάτων και στην αξία της αλληλοβοήθειας, όλων εκείνων που ζουν σύμφωνα με την οικονομία του δώρου.

Νάντια

 4 Απριλίου 2013

Αγαπητή μου Ναντέζντα,

Για μένα, το πραγματικό καθήκον των ριζοσπαστικών απελευθερωτικών κινημάτων δεν είναι απλώς να ταρακουνάνε τα πράγματα χαλώντας την αυτάρεσκη ακινησία τους, αλλά να μεταβάλλουν τις ίδιες τις συντεταγμένες της κοινωνικής πραγματικότητας έτσι ώστε, όταν τα πράγματα καταλαγιάσουν, να υπάρχει μια καινούρια «απολλώνεια στατικότητα», πιο ικανοποιητική από την προηγούμενη. Το κρίσιμο ερώτημα εδώ είναι: πώς εντάσσεται σ’ ένα τέτοιο σχέδιο ο σημερινός παγκόσμιος καπιταλισμός; […]

Αισθάνομαι όμως ενοχικά που τα γράφω αυτά. Ποιος είμαι εγώ για να επιδίδομαι σε τέτοιoυς θεωρητικούς ναρκισσισμούς, όταν εσύ εκτίθεσαι σε τόσο πραγματικές στερήσεις; Γι’ αυτό σε παρακαλώ, όταν το μπορείς και το θελήσεις, γράψε μου για την κατάστασή σου στη φυλακή: για την καθημερινότητά σου,  τα καθημερινά μικρά τελετουργικά που ίσως κάνουν την επιβίωση ευκολότερη, για τον χρόνο που έχεις για διάβασμα και γράψιμο, για το πώς σου φέρονται οι άλλοι τρόφιμοι και οι δεσμοφύλακες, για την επαφή με το παιδί σου… Ο αληθινός ηρωισμός έγκειται στους φαινομενικά ασήμαντους τρόπους με τους οποίους οργανώνει κανείς τη ζωή του, προκειμένου να επιβιώσει σε καταστάσεις παράλογες χωρίς να χάσει την αξιοπρέπειά του.

Με αγάπη, σεβασμό και θαυμασμό, η σκέψη μου είναι σε σένα!

Σλάβοϊ

16 Απριλίου 2013

Αγαπητέ Σλάβοϊ,

[…] Όταν ήμουν παιδί, ήθελα να μπω στον χώρο της διαφήμισης. Είχα μια σχέση αγάπης με τη βιομηχανία της διαφήμισης, γι’ αυτό και είμαι σε θέση να την κρίνω. Οι αντιιεραρχικές δομές και τα ριζώματα του ύστερου καπιταλισμού είναι η επιτυχημένη διαφημιστική του εκστρατεία. Ο σύγχρονος καπιταλισμός οφείλει να παρουσιάζει τον εαυτό του ως ευέλικτο, ακόμα και εκκεντρικό. Τα πάντα στοχεύουν στο συναίσθημα του καταναλωτή. Ο σύγχρονος καπιταλισμός προσπαθεί εναγωνίως να μας διαβεβαιώσει πως λειτουργεί σύμφωνα με τις αρχές της ελεύθερης δημιουργικότητας, της αέναης ανάπτυξης και της ποικιλότητας. Αποσιωπά την άλλη πλευρά του, προκειμένου να κρύψει την πραγματικότητα ότι εκατομμύρια άνθρωποι είναι σκλάβοι ενός πανίσχυρου και υποτιθέμενου σταθερού μοντέλου παραγωγής. Θέλουμε να αποκαλύψουμε αυτό το ψέμα. […]

Νάντια

 13 Ιουλίου 2013

Αγαπητέ μου Σλάβοϊ

[…] Παραθέτεις τον Μαρξ: «Ένα κοινωνικό σύστημα που σταματά να κινείται και σκουριάζει [...] δεν μπορεί να επιβιώσει». Και να που εκτίω ποινή φυλάκισης σε μια χώρα όπου οι 10 άνθρωποι οι οποίοι ελέγχουν τους σημαντικότερους τομείς της οικονομίας είναι οι παλιότεροι φίλοι του Βλαντιμίρ Πούτιν. Με κάποιους ήταν συμφοιτητής ή συναθλητής, με άλλους ήταν συνάδελφος στην Κα-Γκε-Μπε. Δεν είναι αυτό ένα κοινωνικό σύστημα που σταμάτησε να κινείται; Δεν είναι αυτό φεουδαρχία;

Σ’ ευχαριστώ θερμά, Σλάβοϊ, για την αλληλογραφία μας και περιμένω με ανυπομονησία την απάντησή σου.

Δική σου, Νάντια