Η έμφυλη βία είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο που σήμερα παρουσιάζει τρομακτική αύξηση. Είναι αποτέλεσμα της ανισότητας των φύλων και  της μεγάλης καταπίεσης των γυναικών που υφίστανται και διευρύνονται ακόμα και στον 21ο αιώνα.

Η ισότητα σήμερα, όχι μόνο προχωράει με αργούς ρυθμούς, αλλά βάλλονται μακροχρόνιες κατακτήσεις των γυναικών. Ταυτόχρονα, λόγω και των φεμινιστικών κινημάτων που αναπτύσσονται συνεχώς (metoo) όλο και περισσότερες  γυναίκες σπάνε τη σιωπή τους  και καταγγέλλουν την κακοποίηση.

Η πιο άγρια πράξη κακοποίησης,  είναι οι  γυναικοκτονία. Δηλαδή οι  δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών που γίνονται λόγω του φύλου τους – έτσι όπως ορίζει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (ΕΙΓΕ) - και οι οποίες διαπράττονται ή γίνονται ανεκτές τόσο από ιδιώτες όσο και από δημόσιους φορείς.

 Ο όρος «γυναικοκτονία» περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα άσκησης βίας από ερωτικό σύντροφο, τον βασανισμό, τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα μισογυνισμού, τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών ως «εγκλήματα για λόγους τιμής» και λοιπές μορφές δολοφονίας, τη στοχευμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων, περιπτώσεις γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται με συμμορίες, το οργανωμένο έγκλημα, εμπόρους ναρκωτικών και την εμπορία γυναικών και κοριτσιών. Ως ερωτικός σύντροφος νοείται πρώην ή νυν σύζυγος ή σύντροφος, ανεξάρτητα από το αν ο/η δράστης/στρια έχει μοιραστεί ή μοιράζεται την ίδια κατοικία με το θύμα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ: 137 γυναικοκτονίες καταγράφονται καθημερινά παγκόσμια, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι 8 στα 10 θύματα, είναι γυναίκες. Στην Ελλάδα είχαμε 13 γυναικοκτονίες το 2019, 8 γυναικοκτονίες  το 2020 και 4 το α’ εξάμηνο του 2021.

Ο όρος «γυναικοκτονία» πολιτογραφήθηκε στην εγκληματολογία το 1972 και έκτοτε χρησιμοποιείται σε δικαστήρια, στον ΟΗΕ, στον ΠΟΥ. Στην Ε.Ε ο όρος διαχωρίζεται από την ανθρωποκτονία σε 16 κράτη ενώ σε 12 (μεταξύ αυτών η Ελλάδα) δε διαχωρίζεται. Στην Ιταλία αναγνωρίστηκε το 2013, στις χώρες της Λατινικής Αμερική το 2016, ενώ στην Κύπρο μπήκε στον Ποινικό της Κώδικα το 2020.

Μετά τη δολοφονία της Ελένη Τοπαλούδη(2018) ο όρος μπήκε έντονα στο δημόσιο διάλογο στην Ελλάδα και σήμερα αποτελεί επείγον αίτημα του φεμινιστικού κινήματος, η «γυναικοκτονία» να αναγνωριστεί νομικά και να μπει στον Ποινικό Κώδικα ως νέο αδίκημα.

Ο διαχωρισμός της γυναικοκτονίας μέσα στον γενικό όρο της  ανθρωποκτονίας, όπως συμβαίνει άλλωστε και με το διαχωρισμό της αδελφοκτονίας, πατροκτονίας, μητροκτονίας, αξίζει να γίνει,  διότι συνδέεται με τη συστημική βία, είναι δολοφονία γιατί είναι γυναίκα -όπως κάθε άλλο ρατσιστικό έγκλημα-βοηθάει να ταξινομεί σωστά η αστυνομία τις υποθέσεις που αφορούν δολοφονίες γυναικών για συγκεκριμένους λόγους ώστε να έχουμε επιτέλους και στη χώρα μας, τα ακριβή στοιχεία και να γίνονται  ορατές οι γυναίκες που δολοφονούνται λόγω του φύλου τους.  

Ο λόγος της αντίδρασης στον ορισμό της «γυναικοκτονίας» δεν είναι γλωσσικός αλλά βαθιά πολιτικός.

Ο γενικός όρος ανθρωποκτονία συσκοτίζει την ιδιαιτερότητα και την γενεσιουργό αιτία του εγκλήματος, που είναι  η έμφυλη ανισότητα. Το έγκλημα σχετίζεται με την αντίληψη ότι : η γυναίκα είναι κατώτερη από τον άντρα, ότι είναι κτήμα του, χωρίς δικαίωμα στην προσωπική της ζωή, χωρίς δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματος της. Επίσης αποτελεί ακραία εμφάνιση του σεξισμού, του μισογυνισμού, της πατριαρχίας, της αντρικής κυριαρχίας,  ενώ αποκρύπτεται το γεγονός της συστηματικότητας του εγκλήματος.

Στη διακριτικότητα του όρου «γυναικοκτονία» αντιδρούν ακροδεξιές και φασιστικές δυνάμεις που θέλουν να υπάρχουν και να διαιωνίζονται  οι ανισότητες στην κοινωνία, και φυσικά ανάμεσα τους, οι ανισότητες λόγω φύλου.

ΜΜΕ- Πλυντήριο δολοφόνων

Η παρουσίαση της δολοφονίας μιας γυναίκας από το σύζυγο, πατέρα, αδελφό ή άλλο συγγενή από τα περισσότερα ΜΜΕ ως «Οικογενειακή τραγωδία», «έγκλημα πάθους», «άτυχη στιγμή»  και τον δράστη ως ψυχασθενή ή  ψυχικά διαταραγμένο ή καλό πατέρα και καλό οικογενειάρχη, που γίνεται είτε από άγνοια ή σκοπιμότητα, αποκρύπτει τον χαρακτήρα του εγκλήματος, θυματοποιεί τον δράστη, στιγματίζει το θύμα, παραπλανεί  και παραπληροφορεί την κοινή γνώμη, και έμμεσα ή άμεσα λειτουργεί ως ξέπλυμα του  δολοφόνου.

Όμως το έγκλημα δεν εκδηλώνεται  «αυθόρμητα» και «στιγμιαία»  ως ένστικτο. Δεν είναι πράξη  παράλογη. Έχει διαμορφωθεί και σφυρηλατηθεί από μια μακρόχρονη διαδικασία κοινωνικοποίησης. Η τηλεόραση μέσα από εκπομπές (π. χ πρωινάδικα), ριάλιτι, διαφημίσεις και ειδήσεις, που παρουσιάζει τη γυναίκα ως σεξουαλικό αντικείμενο, έχει συντελέσει και συντηρεί αυτή την «κανονικότητα».

Οι γυναικοκτόνοι ή  οι βιαστές,  είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας,  ξέρουν καλά τι κάνουν και για αυτό δε σκοτώνουν ή βιάζουν άγνωστες, αλλά  γυναίκες του οικογενειακού –συγγενικού περιβάλλοντος στις οποίες θεωρούν ότι έχουν δικαιώματα επάνω τους. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ «Το σπίτι είναι το πιο επικίνδυνο μέρος για τις γυναίκες» .

Στην περίπτωση του συζυγοκτόνου Μπάμπη Αναγνωστόπουλου, τα περισσότερα ΜΜΕ έφτασαν σε ακραίες καταστάσεις κάνοντας μια συστηματική προσπάθεια να ξεπλύνουν τον καθ’ ομολογία δολοφόνο. Αποφεύγουν να τον πουν με το όνομα του, γνωστή και μη εξαιρετέα τηλεπερσόνα δημοσιογράφος τον  χαρακτηρίζει ως «φερόμενος δράστης» τη στιγμή που έχει ομολογήσει το έγκλημα του, μεταδίδουν απόρρητα  και επιλεγμένα στοιχεία από το ημερολόγιο του θύματος- Καρολάιν Κράουτς και τη στιγματίζουν.  Ενώ την ίδια στιγμή,  προβάλλουν ξανά, το γνωστό για τις μισάνθρωπες απόψεις του αστυνομικό Μπαλάσκα  που συμβουλεύσει το δολοφόνο πως θα πέσει στα μαλακά. Είχε προηγηθεί και η ρατσιστική  στοχοποίηση αλλοδαπών,  προκαλώντας τη διαμαρτυρία των κοινοτήτων τους, ύστερα μάλιστα και από το βασανισμό που υπέστη ένας από αυτούς στη ΓΑΔΑ, τον οποίο σχεδόν αποκρύψανε.

Το σκηνικό του ξεπλύματος συμπληρώνει η εκκωφαντική απόκρυψη των έντονων  πανελλαδικών διαμαρτυριών και κινητοποιήσεων γυναικών,  φεμινιστικών οργανώσεων  και  πολιτών που έγιναν  για τη δολοφονία  της Καρολάιν και το βιασμό της γυναίκας από τα Πετράλωνα από τις ειδήσεις  των πετσοταισμένων  ΜΜΕ.

Σήμερα είναι ανάγκη να γίνουν ουσιαστικά βήματα:

• Να ξεκινήσει ένας σοβαρός διάλογος με την πολιτεία και να αναγνωριστεί η «γυναικοκτονία» ως νέο αδίκημα στον ποινικό κώδικα. Να πάψουν να θυσιάζονται χιλιάδες ζωές στο βωμό της πατριαρχίας που συντηρεί έναν ολόκληρο κόσμο στη ναφθαλίνη.
• Να εφαρμοστεί πλήρως η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και ο νόμος 4604/2019  για την ουσιαστική Ισότητα των φύλων – Ιδιαίτερα να ενεργοποιηθεί το άρθρο 24 που προβλέπει μέτρα για την προώθηση της ισότητας στα ΜΜΕ, στη διαφήμιση, στο ΕΣΡ.
• Να λειτουργήσει επιτέλους,  η Ειδική Υπηρεσία για την κακοποίηση των γυναικών στην Αστυνομία και να ενισχυθούν οι αντίστοιχες υπηρεσίες στις γειτονιές. Αντί  προσλήψεων αστυνομικών για τα Πανεπιστήμια και τις πλατείες να στελεχωθούν τα συνοικιακά τμήματα που σήμερα είναι άδεια,  με το  απαραίτητο προσωπικό και ιδιαίτερα γυναίκες, που  με την κατάλληλη εκπαίδευση να βοηθούν σωστά μια γυναίκα που θα το επισκεφτεί για  να καταγγείλει την κακοποίηση της .Τι έχει γίνει αλήθεια με την διαφημιζόμενη πλατφόρμα καταγγελιών;
• Να αλλάξει ο απαράδεκτος νόμος για την αναγκαστική  συνεπιμέλεια που δίνει την επιμέλεια σε κακοποιητή ή δολοφόνο και φυσικά  να μη δοθεί η επιμέλεια στο δολοφόνο Μπάμπη Αναγνωστόπουλο.
• Να μη τολμήσει η κυβέρνηση να αλλάξει τον ορισμό του βιασμού από τον ποινικό κώδικα.
• Να συμμετέχουν ισάριθμα οι  γυναίκες στις επιτροπές που επεξεργάζονται νομικές ρυθμίσεις καθώς και εκπρόσωποι των φεμινιστικών οργανώσεων χωρίς διακρίσεις.

Δεν αρκεί η Πολιτεία επικοινωνιακά μόνο να ενθαρρύνει τις γυναίκες να μιλάνε, αλλά οφείλει να δημιουργεί συνεχώς ένα προστατευτικό πλέγμα μέτρων, δράσεων και αναβαθμισμένων δομών έτσι ώστε όταν οι κακοποιημένες γυναίκες αποφασίσουν να ζητήσουν βοήθεια, να βρίσκουν ανακούφιση και θεραπεία στο πρόβλημά τους. 

Ο αγώνας κατά της έμφυλη βίας που  είναι ταυτόχρονα και αγώνας για την κατάκτηση της έμφυλης ισότητας, είναι καθημερινός και μακροχρόνιος, μέχρι να πραγματοποιηθεί η ουσιαστική ισότητα των φύλων και οι γυναίκες να αποκτήσουν την πλήρη χειραφέτηση τους.

Μέχρι τότε όμως δε θα κουραστούμε να απαιτούμε :

Φτάνει πια με τη βία κατά των γυναικών – Να τιμωρηθούν οι δράστες.

Η Φωτεινή Κούβελα είναι πρώην ΓΓΙΦ