Τον τελευταίο μήνα, η Υπηρεσία Ασύλου έδωσε στη δημοσιότητα, σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, τα στοιχεία από την καταγραφή των προσφύγων στα hot spots στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Πρόκειται για τα στοιχεία που προκύπτουν από την καταγραφή που έγινε για την περίοδο από τις 9 Ιουνίου έως τις 5 Ιουλίου και αφορά σε 20.100 άτομα. Όπως προκύπτει, σχεδόν ένας στους δύο πρόσφυγες (ποσοστό 48%) είναι ανήλικοι, εκ των οποίων 690 είναι ασυνόδευτα παιδιά.
Το 14% από τα καταγεγραμμένα παιδιά είναι ηλικίας από 5 έως 9 ετών, ενώ σημαντικός είναι και ο αριθμός των παιδιών μόλις 2-4 ετών (10%) καθώς και εκείνων μεταξύ 10 και 14 ετών (11%).
Όσον αφορά τους ενήλικες, 30% εξ αυτών είναι άνδρες και 22% γυναίκες.
Με άλλα λόγια, πάνω από το 70% των ανθρώπων που έφτασαν στη χώρα μας μέσα σε αυτό το διάστημα, είναι γυναικόπαιδα. Αδιαπραγμάτευτο το ότι τα γυναικόπαιδα δεν μπορούν να μείνουν να πολεμήσουν σε χώρες που μαστίζονται από εμφυλίους πολέμους ή σε κράτη στα οποία καταπατάται κάθε ανθρώπινο δικαίωμα.
Σχετικά με τα ασυνόδευτα παιδιά που καταγράφηκαν, ένα στα δύο (51%) προέρχονται από το Αφγανιστάν, ενώ ακολουθούν εθνικότητες από άλλες χώρες όπως τη Συρία (33%) και το Ιράκ (13%). Το 75% των ασυνόδευτων παιδιών είναι ηλικίας 15 με 17 ετών, 19% από 10 έως 14 ετών, ενώ υπάρχουν και πολλά παιδιά μόλις 5-9 ετών.
Τα ασυνόδευτα παιδιά στην Ελλάδα είναι ένα θέμα που απασχολεί κατά προτεραιότητα την Υ.Α. Περίπου 1.472 είναι σε λίστα αναμονής για να μπουν σε ασφαλείς ξενώνες. Η Υ.Α. έχει παράσχει μέχρι στιγμής 345 θέσεις προσωρινής στέγασης για τα παιδιά που είναι μόνα. Άλλες 245 σχεδιάζεται να δημιουργηθούν.
Στο ζήτημα των ασυνόδευτων στάθηκε ιδιαιτέρως και ο Filippo Grandi, Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες που βρέθηκε αυτές τις μέρες στη χώρα μας και παραχώρησε συνέντευξη Τύπου στην ΕΣΗΕΑ.
Την Τετάρτη το πρωί, ο κ. Grandi συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και τον Έλληνα Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Στη συνέχεια επισκέφτηκε έναν ξενώνα για ασυνόδευτα παιδιά της μη κυβερνητικής οργάνωσης Praksis, που συνεργάζεται με την Υ.Α., καθώς και ακόμη δυο ξενώνες στη Θεσσαλονίκη τις περασμένες ημέρες.
Ο κ. Grandi χαρακτήρισε τον ξενώνα της Praksis υπόδειγμα για την φροντίδα των ασυνόδευτων παιδιών και μεταξύ άλλων είπε: "Θέλω να ευχαριστήσω τους πολίτες της Ελλάδας, αλλά και τους ελληνικούς θεσμούς, την ελληνική Κυβέρνηση, το Λιμενικό Σώμα, την Αστυνομία, τους Δήμους καθώς και τις εθελοντικές οργανώσεις που έχουν βοηθήσει και συνεχίζουν να βοηθούν τους ανθρώπους που φτάνουν στις ακτές της Ελλάδας. Είτε πρόσφυγες είτε κάποιες φορές πολύ ευάλωτοι μετανάστες. Σε μια συγκυρία και έναν κόσμο που έχει γίνει πολύ κλειστός και εχθρικός στους πρόσφυγες, η Ελλάδα αποτελεί παράδειγμα".
Προκλήσεις εν όψει χειμώνα
Μέσω των ελληνικών ακτών πέρασαν την περασμένη χρονιά στην Ε.Ε. περισσότεροι από 856.000 πρόσφυγες και μετανάστες, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας. Αν και οι ροές μειώθηκαν φέτος σημαντικά, περίπου 50.000 άνθρωποι παραμένουν στη χώρα, ενώ ένας μικρός αριθμός εξακολουθεί να φτάνει καθημερινά.
Όπως φαίνεται από τα στατιστικά, οι άνδρες των οικογενειών προηγήθηκαν και τα γυναικόπαιδα έπονται με τους αριθμούς των παιδιών να αυξάνονται συνεχώς τους τελευταίους μήνες λόγω του αδιεξόδου σε Συρία, Τουρκία αλλά και Αφγανιστάν. Ένας λόγος για την σταδιακή αλλαγή στην αναλογία ανδρών-γυναικών προσφύγων θεωρείται ότι είναι το γεγονός ότι πολλοί άνδρες που έφτασαν στην Ευρώπη πέρυσι επιχειρούν τώρα να φέρουν κοντά τους τις οικογένειές τους, σε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για αυτές, σε ειρηνικό περιβάλλον.
Οι συνθήκες στα κέντρα φιλοξενίας της Ελλάδας βελτιώνονται σταδιακά, παρ' όλα αυτά, είναι πολλοί αυτοί που διαμένουν ακόμα σε χώρους υπερπλήρεις και ανεπαρκείς, καθώς περιμένουν τις πιθανές λύσεις για το μέλλον τους.
"Οι προκλήσεις είναι πολύ σοβαρές και πρέπει να συνεχίσουμε να τις αντιμετωπίζουμε μαζί", ανέφερε ο κ. Grandi. "Ειδικά σε ό,τι αφορά τις συνθήκες διαβίωσης, την ασφάλεια στους χώρους φιλοξενίας και τον υπερπληθησμό στα νησιά. Για όλα αυτά είναι θέματα, συνεχίζουμε να παραμένουμε στη διάθεση της ελληνικής κυβέρνησης. Ο χειμώνας έρχεται και πρέπει να εξασφαλιστούν οι καλύτερες συνθήκες για τους ανθρώπους που φιλοξενούνται στα κέντρα", ανέφερε.
Ο ίδιος πρότεινε τα παρακάτω, για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα η προσφυγική κρίση:
-Να συγκροτηθεί ένα σχέδιο για όσους ανθρώπους δεν μπορέσουν να φύγουν από τη χώρα. Όπως είπε η συντριπτική πλειοψηφία θέλει να φύγει, ωστόσο κάποιοι θέλουν να μείνουν. "Αυτοί θα πρέπει να ενταχθούν. Να ενταχθούν στην εκπαίδευση τα παιδιά τους και οι ίδιοι στην οικονομία, παρότι αντιλαμβάνομαι πως αυτό είναι δύσκολο να γίνει σε μια χώρα που μαστίζεται από την ανεργία. Παρόλα αυτά, υπάρχουν προτάσεις και λύσεις που μελετά η κυβέρνηση. Η κυβέρνηση της Ελλάδας είναι θετική ως προς τις προτάσεις μας", δήλωσε.
-Να υπάρξει ενιαίο θεσμικό πλαίσιο εκχώρησης ασύλου για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως είπε, "το θεσμικό πλαίσιο είναι ενιαίο για όλους, για όλα τα κράτη - μέλη. Τα περισσότερα προβλήματα ως προς το άσυλο προκαλούνται γιατί δεν υπάρχει ενιαίο θεσμικό πλαίσιο αλλά και γιατί οι Αφγανοί δεν νοούνται ως πρόσφυγες πολέμου. Από την άλλη, πολλοί πρόσφυγες δεν επιλέγουν τον προβλεπόμενο τρόπο μετεγκατάστασης βάσει συμφωνίας Ε.Ε. και Τουρκίας και έτσι δημιουργούνται ζητήματα".
Σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση ανηλίκων
Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σημείωσε ωστόσο πως ένα βασικό πρόβλημα, πέραν του υπερπληθυσμού που πρέπει να αντιμετωπιστεί με ανακατανομή των ανθρώπων, είναι τα κρούσματα σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων.
"Οι δομές είναι ανοιχτές, δεν είναι κλειστές. Ανήλικα παιδιά μπαινοβγαίνουν. Κάποιοι προσπαθούν να έρθουν σε σεξουαλική επαφή μαζί τους έναντι μικρού χρηματικού αντιτίμου και έχουμε καταγράψει πολλές περιπτώσεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης κοντά στις δομές. Είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπιστεί από τις αρχές. Προσπαθούμε να συμβουλεύουμε τους ίδιους τους πρόσφυγες, να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα επιστροφής των ανηλίκων στις δομές μέχρι μια ορισμένη ώρα το βράδυ, αλλά πολλά παιδιά και έφηβοι βρίσκονται εκεί χωρίς κηδεμόνες. Είναι μια δύσκολη κατάσταση".
Προβληματικό το σχέδιο της ΕΕ που δεν προχωρά
Όπως σημείωσε ο κ. Grandi, η Ελλάδα αντιμετωπίζει ακόμα μεγάλες προκλήσεις στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης, ιδίως αν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) δεν ενισχύσουν τα προγράμματα μετεγκατάστασης και οικογενειακής επανένωσης.
Μέχρι στιγμής, μόλις 3.054 πρόσφυγες έχουν μετεγκατασταθεί από την Ελλάδα σε άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε., ενώ άλλοι 3.606 πρόκειται να αναχωρήσουν τους προσεχείς μήνες. Υπάρχει όμως ακόμα καθυστέρηση στην παροχή υποστήριξης, καθώς τα κράτη μέλη της Ε.Ε. έχουν δηλώσει διαθεσιμότητα μόνο για 8.003 θέσεις από τις 66.400 στις οποίες δεσμεύτηκαν.
"Θα συνεχίσω να καλώ για ενίσχυση και επιτάχυνση αυτών των προγραμμάτων", τόνισε ο Ύπατος Αρμοστής. "Μπορούν και πρέπει να πετύχουν". Ανέφερε μάλιστα πως ο ίδιος θα συνεχίσει προσωπικά τα ταξίδια του στις χώρες που έχουν κλειστά τα σύνορα, για να τις μεταπείσει να αλλάξουν την πολιτική τους.
Στο μεταξύ, είναι δύσκολο να εξασφαλιστεί επαρκής στέγαση, καθώς η παραμονή των προσφύγων στην Ελλάδα παρατείνεται. Η Υ.Α. και οι εταίροι της, που περιλαμβάνουν έξι μη κυβερνητικές οργανώσεις και τους Δήμους Αθήνας και Θεσσαλονίκης, παρέχουν στέγαση σε διαμερίσματα και ξενοδοχεία για πάνω από 10.300 υποψήφιους προς μετεγκατάσταση και ευάλωτους αιτούντες άσυλο. Στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου από την Ε.Ε. προγράμματος στέγασης, τους παρέχεται επίσης φαγητό, ιατρική φροντίδα καθώς και ψυχοκοινωνική και νομική υποστήριξη.
Επιπροσθέτως, ο Filippo Grandi μίλησε για την κατάσταση στο Χαλέπι της Συρίας, μια κατάσταση που εν πολλοίς αναδεικνύει και το γιατί οι πρόσφυγες Σύροι, επιλέγουν να φύγουν από την κόλαση. Όπως τόνισε, χρειάζεται μια ειρήνη στην περιοχή και όχι απλά προσωρινή παύση εχθροπραξιών. "Πρέπει να έχουμε ειρήνευση, αυτή θα είναι η οριστική λύση για την κρίση στη Συρία. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή περιμένουμε μια ουσιαστική παύση, για να μπορέσουμε να μπούμε στην πόλη και να δώσουμε ανθρωπιστική βοήθεια. Είμαστε έτοιμοι γι' αυτό, περιμένουμε το πράσινο φως". Στο Χαλέπι άλλωστε οι τζιχαντιστές χρησιμοποιούν αμάχους που κρατούν ομήρους, σαν "ασπίδα" έναντι των βομβαρδισμών.
Ερωτηθείς σχετικά με την κατάσταση στη χώρα, απάντησε πως είναι πολύ δύσκολο να ερμηνευτεί. "Διεθνείς αναλυτές και πολιτικοί δεν μπορούν να καταλάβουν ποιος πολεμάει ποιον εκεί και ποια είναι τα αντιμαχόμενα συμφέροντα που κρύβονται πίσω από τα αντίπαλα στρατόπεδα. Ο δικός μου ρόλος δεν είναι να ασκήσω πολιτική αλλά φανταστείτε, αν δεν μπορούν να το ερμηνεύσουν οι ειδικοί, πώς μπορούμε εμείς; Ο δικός μας ρόλος είναι να παρέχουμε βοήθεια στους ανθρώπους που πλήττονται από τον πόλεμο", κατέληξε.
Σημειώνεται πως στον πόλεμο της Συρίας εμπλέκεται ο κυβερνητικός στρατός, οι αντικαθεστωτικοί αντάρτες, οι τζιχαντιστές (οι περισσότεροι δεν είναι Σύροι), η Αλ Κάιντα, εξτρεμιστικές ομάδες, τελευταία οι Τούρκοι, οι Κούρδοι που προασπίζονται τις πόλεις τους και από αέρος οι Δυτικοί και οι Ρώσοι. Η συντριπτική πλειοψηφία των Σύρων προσφύγων είναι Σουνίτες.
Τέλος, οι περισσότερες πόλεις της χώρας είναι παντελώς κατεστραμμένες με χιλιάδες αμάχους να εξωθούνται σε κέντρα φιλοξενίας εντός και εκτός συνόρων, μιας και πίσω στην πατρίδα τους δεν έχουν πια τίποτα.
Η κατανομή των προσφύγων ανά περιοχή στη χώρα. Απεικονίζεται το πρόβλημα στέγασης:
Υπόμνημα
Μετανάστης ή μετανάστρια θεωρείται ένα πρόσωπο που εγκαταλείπει τη χώρα του για να βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής του/της, από κοινωνική ή οικονομική άποψη (πχ για να βρει καλύτερη δουλειά ή να συνεχίσει την εκπαίδευσή του).
Αντίθετα, πρόσφυγας είναι αυτός/η που εγκαταλείπει τη χώρα καταγωγής του/ης ή τον τόπο της τελευταίας ή συνήθους διαμονής του/ης εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου δίωξης εξαιτίας της φυλής, της θρησκείας, της εθνικότητας, της συμμετοχής του/ης σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα ή των πολιτικών του/ης πεποιθήσεων (πραγματικών ή αποδιδόμενων) και για τον λόγο αυτό, δεν μπορεί ή δεν επιθυμεί να επιστρέψει στη χώρα του/ης. Το βασικό διεθνές δεσμευτικό κείμενο σχετικά με τα δικαιώματα των Προσφύγων είναι η Σύμβαση της Γενεύης.
Εξαιτίας της δίωξης που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας/μία πρόσφυγας, δικαιούται να προστατευθεί από μια εξαναγκαστική επιστροφή στη χώρα καταγωγής του/ης (αρχή της μη επαναπροώθησης). Αυτό σημαίνει ότι η χώρα η οποία θα τον/ην υποδεχθεί δεν μπορεί να τον/ην αναγκάσει να επιστρέψει πάλι πίσω, αντίθετα είναι υποχρεωμένη να του/ης παρέχει προστασία.
Έτσι, οι πρόσφυγες δεν θα πρέπει να διώκονται για τυχόν παράτυπη είσοδο ενώ μετά τη διαδικασία ταυτοποίησης/αναγνώρισή τους δικαιούνται να λάβουν τριετή άδεια παραμονής στη χώρα υποδοχής (άσυλο) και ταξιδιωτικά έγγραφα για να ταξιδέψουν προς άλλους προορισμούς, για συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί ότι καμία χώρα από μόνη της δεν μπορεί να ανταποκριθεί στο προσφυγικό ζήτημα και επιμένει στη συνολική Ευρωπαϊκή λύση όπως επανέλαβε για ακόμη μια φορά ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
