"Δεν είναι αθώοι": μια φράση που κρεμάσαμε στις εικόνες προφίλ μας, που έβαψε το Λευκό Πύργο και τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, μια στάμπα που βάφτηκε σε τοίχους, πανό και αφίσες, ένα σύνθημα που άρθρωσαν από διαφορετικούς δρόμους εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι. Για ποιο πράγμα θα αποφασίσει αύριο το δικαστήριο; Για το αν μια ομάδα με βάση τη ναζιστική της ιδεολογία συγκρότησε έναν οργανωτικό μηχανισμό που εγκληματούσε συστηματικά: δολοφόνησε, αποπειράθηκε να δολοφονήσει, άσκησε βία με ρατσιστικά κίνητρα, διατάραξε τη κοινή ειρήνη, διέθετε παράνομο οπλοστάσιο, δρούσε ως μια εγκληματική οργάνωση με κεντρική διεύθυνση και εκτελεστικό βραχίονα. Η απόφαση -όποια κι αν είναι- (και εύχομαι να είναι συντριπτική) θα αποτελέσει την αφετηρία για ένα νέο κύκλο αντιπαράθεσης με το νεοναζισμό.
Βλέπετε από τα μέσα της δεκαετίας του 1910 έως και τις αρχές της δεκαετίας του 1980 η ελληνική άκρα δεξιά βρήκε διάφορα προκαλύμματα προκειμένου να δρα ανενόχλητη άλλοτε υπό την ανοχή του κράτους άλλοτε με την υποστήριξη του και σε ορισμένες στιγμές δεν αισθάνονταν καν την ανάγκη να κρύψει τις απεχθείς ιδέες και πρακτικές της. Με όχημα τον αντι-κομμουνισμό και την ιδεολογία της εθνικοφροσύνης και εκμεταλλευόμενη τα μετεμφυλιακά πάθη και τη καχεκτική δημοκρατία που κληροδότησε ο Εμφύλιος Πόλεμος κατάφερε να καθυστερήσει μια διαδικασία που στην Ευρώπη (με ημιτελή και ανολοκλήρωτο συχνά τρόπο) προηγήθηκε αρκετές δεκαετίες: την καταδίκη και τη ποινική μεταχείριση του ναζισμού από το κράτος δικαίου, την αναθεώρηση της έννομης τάξης σε αυτή τη κατεύθυνση.
Και παρότι τα δύο μεγάλα κόμματα της μεταπολιτευτικής περιόδου έλαβαν δύο σημαντικές αποφάσεις προς την επούλωση του τραυματικού παρελθόντος (νομιμοποίηση Κομμουνιστικού Κόμματος, αναγνώριση της αντιστασιακής δράσης του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και παροχή προνομίων σε αγωνιστές της εαμικής αντίστασης) δεν ξεμπέρδεψαν με τη σκοτεινή κληρονομιά της άκρας δεξιάς. Σε αυτό συντέλεσε αφενός η επιδερμική αποχουντοποίηση που περιορίστηκε περισσότερο στη συμβολική τιμωρία των πρωταιτίων και ορισμένων υψηλόβαθμων κρατικών λειτουργών αντί ενός ριζικού εκδημοκρατισμού του κρατικού μηχανισμού, του στρατού και της αστυνομίας και αφετέρου οι πολιτικές συμμαχίες που είχε συνάψει ο ευρύτερος αυτός χώρος με τη συντηρητική παράταξη.
Ανάμεσα στον ενθουσιασμό της αλλαγής, τους κλυδωνισμούς του '89-'90, το εγχείρημα του εκσυγχρονισμού και το "εθνικό όραμα" των Ολυμπιακών Αγώνων η ελληνική ακροδεξιά παρέμενε σε ύπνο, λίγοι άνθρωποι ήταν αυτοί που παρακολουθούσαν τις δράσεις της και τις σχέσεις της με τους "αρμούς" της εξουσίας και η εντύπωση που ήθελαν να δίνεται ήταν αυτό που αφοπλιστικά απάντησε ο Γιάννης Πρετεντέρης στον Δημήτρη Πουλικάκο "εμείς δε τους γνωρίζαμε, ένα περιθωριακό κόμμα του 0.5% ήταν".
Κι όταν έφτασε το μήνυμα από το Καστελόριζο και εκίνησε η περιπέτεια της χώρας στα δίχτυα της διεθνούς χρεοκρατίας, η Χρυσή Αυγή σαν έτοιμη από καιρό προέλασε σε τρεις φάσεις: πρώτα μετατοπίζοντας τη πολιτική συζήτηση προς τα δεξιά, έπειτα στα διάκενα του κράτους πρόνοιας και της κοινωνίας των πολιτών εκμεταλλεύτηκε κάθε είδους ανθρώπινη ανάγκη και τέλος οργανώνοντας έναν ένοπλο εκτελεστικό βραχίονα τον οποίο εκπαίδευε. Η κρίση υπήρξε η ευκαιρία να αναδυθούν στο δημόσιο λόγο και σε κοινή θέα τα πιο σκοτεινά ένστικτα του ανθρώπου και ήταν ξανά ο φασισμός που επιχείρησε να τα διογκώσει και να αποκομίσει πολιτική υπεραξία από αυτά. Ποιος φαντάζονταν δέκα χρόνια πριν ότι μισό εκατομμύριο Έλληνες θα έστελναν τη Χρυσή Αυγή στη Βουλή;
Και δεν είναι μόνον τα προφανή εγκλήματα τα οποία επί πέντε χρόνια ανακύπτουν στην αποδεικτική διαδικασία αλλά και η ανοιχτή σχέση αυτού του χώρου με το κοινό ποινικό έγκλημα. Τη προστασία στη νύχτα, τη βία στα γήπεδα, τις μπίζνες με ακίνητα σε "ευαίσθητες περιοχές", το εμπόριο ελπίδας σε εργολαβικές διαδικασίες, ακόμα και τη σχέση με το παρα-εμπόριο.
Αυτές οι διαδικασίες έχουν παράξει έναν πολύ διαφορετικό χώρο σε σχέση με αυτόν που ήταν δυο δεκαετίες πίσω και οι δικαστικές του περιπέτειες θα το προσδώσουν ένα βαθμό ωριμότητας. Η σοβαρή Χρυσή Αυγή, που πρέπει να βρει τρόπους να μη τη πιάνουν στο στόμα τους, όπως έλεγε ο Άρης Προτοσάλτε, αυτό το αυθεντικό κίνημα όπως το χαρακτήρισε ο σοσιαλιστής (sic) Ανδρέας Λοβέρδος δεν αποτελεί μια υπόθεση κλειστή αλλά μια εκκρεμότητα που χρήζει αντιμετώπισης.Η Χρυσή Αυγή ή όποιο άλλο μόρφωμα αλλάξει όνομα στη "φανέλα" έχει πια ακροατήριο διαμορφωμένο, έχει σχέσεις με συστημικά μέσα, έχει κοινωνικές συμμαχίες στη γειτονιά, έχει εκπροσώπηση σε μια σειρά όργανα και θεσμούς έχει και δικαιώματα έναντι του κράτους όπως απέδειξε ο διορισμός Ζαρούλια.
Το σχεδόν ομόθυμο μέτωπο μπροστά στη καταδίκη της εγκληματικής οργάνωσης κρύβει ωφελιμισμούς, εκλογικές στρατηγικές, αναγκαστικές δηλώσεις. Το αντιφασιστικό μήνυμα ηγεμονεύει αυτή τη στιγμή υποβοηθούμενο από τη συγκυρία. Εάν οι πολιτικές δυνάμεις εννοούν αυτά που λένε ιδού πεδίο δόξης λαμπρό: στην ιστορική αντιπαράθεση φασισμού- δημοκρατίας όπως χαρακτήρισε το βασικό δίπολο στον 20ο αιώνα ο Μαζάουερ ας πάρουν το μέρος της δημοκρατίας. Να ποινικοποιηθεί η ναζιστική ιδεολογία και οι νεοναζιστικές οργανώσεις, να αρθούν όλα τα προνόμια που προκύπτουν από την κοινοβουλευτική παρουσία της Χρυσής Αυγής, να επιστραφούν όλες οι επιδοτήσεις στο ελληνικό κράτος, να στερηθούν τα πολιτικά τους δικαιώματα όλοι οι συμμέτοχοι στην εγκληματική οργάνωση.
Πάνε χρόνια που εκπαιδεύεται η κοινωνία από τη συντριπτική πλειοψηφία των μέσων στη "θεωρία των δύο άκρων", στον ανορθολογισμό και τις θεωρίες συνωμοσίας, στη συσκότιση της ιστορικής μνήμης και τον αναθεωρητισμό. Και να που σήμερα παρουσιάζεται η ευκαιρία να πολιτογραφηθεί η δημοκρατία ως δικαίωμα, να οχυρωθούν οι θεσμοί έναντι της διαρκώς υπαρκτής ναζιστικής απειλής. Κρίνοντας από όσα υπομνημάτισαν οι καθ' ύλην αρμόδιοι (γενικότητες περί βίας, επίκληση της Μαρφίν, εκούσια σύνδεση μεταξύ εγκληματικής οργάνωσης και κοινωνικών κινημάτων) στο αφιέρωμα της Εφημερίδας των Συντακτών δε δηλώνω αισιόδοξος, ένας νέος κύκλος αγώνων για την υπεράσπιση της δημοκρατίας και των ελευθεριών βρίσκεται μπροστά μας.
"Δεν είναι αθώοι" λοιπόν όχι μόνο γιατί δολοφόνησαν, μαχαίρωσαν, χτύπησαν, φόβισαν, κορόιδεψαν, είπαν ψέματα, συγκάλυψαν... "Δεν είναι αθώοι" γιατί είναι έτοιμοι και έτοιμες να το ξανακάνουν με άλλο όνομα και άλλα πρόσωπα και άλλα μέσα... Θα αναμένουν στωικά σαν τις ύαινες τα θύματα τους που τα θηρεύουν όταν τα βρούνε πιο ευάλωτα, και τότε θα προσπαθήσουν και πάλι να μας πλασάρουν την απανθρωπιά για ιδεολογία, το μίσος για καθημερινή πρακτική, τη ζητιανιά για κοινωνικό έργο, το νταβατζιλίκι για αποστολή και τη βία για κανονικότητα. Αυτός ήταν πάντοτε ο κόσμος τους.
Ούτε 24 ώρες δεν έμειναν
Δεν είναι αθώοι
Ο φασισμός δεν έρχεται από το μέλλον
καινούριο τάχα κάτι να μας φέρει.
Τι κρύβει μέσ’ στα δόντια του το ξέρω,
καθώς μου δίνει γελαστός το χέρι.
Το φασισμό βαθιά καταλαβέ τον.
Δεν θα πεθάνει μόνος, τσάκισέ τον.
O Παντελής Προμπονάς είναι Υποψήφιος Διδάκτορας Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
