to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Γιαν Φαμπρ: Ένας «άνθρωπος που μετρά τα σύννεφα» στην Ελλάδα

Ο Γιαν Φαμπρ τρέφει μια ιδιαίτερη αγάπη για την Ελλάδα και έχει παρουσιάσει συχνά έργα του στη χώρα μας. Από χτες αναλαμβάνει και την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών.


Ο Γιαν Φαμπρ αγαπά την Ελλάδα. Την αγαπά για το λαμπρό παρελθόν της, που τον εμπνέει στο έργο του, από τις χελώνες του Κεραμεικού που γίνονται το πρότυπο για το Αναζητώντας την Ουτοπία, μέχρι την παράδοση της αρχαίας τραγωδίας, που είναι συχνά παρούσα στα παραστατικά του έργα. Την αγαπά όμως και για το παρόν της, για την απόκλιση που ακόμη διατηρεί από τη γραφειοκρατία και τις νόρμες των Βρυξελλών, μας αγαπά λοιπόν επειδή δεν είμαστε ακριβώς σύγχρονοι, όπως έλεγε σε μια συνέντευξή του, το 2007 στην Καθημερινή.

Η πρώτη εμφάνιση του Γιαν Φαμπρ επί ελληνικού εδάφους ήταν με μια έκθεση στην γκαλερί ΑΔ, με γλυπτά εμπνευσμένα από τους προσφιλείς του σκαραβαίους, ιερά έντομα για τους αρχαίους Αιγυπτίους και σύμβολα της αιωνιότητας εξαιτίας της τεράστιας αντοχής τους στις δοκιμασίες το 2000. Πιο γνωστός ωστόσο στο ελληνικό κοινό, κυρίως σ’ αυτό των εικαστικών, έγινε το 2003 με τη συμμετοχή του στην έκθεση Outlook. Εκεί είχε παρουσιάσει δύο έργα, το Αναζητώντας την Ουτοπία, ένα από τα γνωστότερα έργα του που απεικόνιζε μια μνημειωδών διαστάσεων χάλκινη χελώνα με έναν αναβάτη και εκτίθονταν στην Τεχνόπολη, και το Ο άνθρωπος που μετρούσε τα σύννεφα, μια γλυπτή αυτοπροσωπογραφία του με έναν χάρακα στο χέρι, πάνω στη στέγη ενός κτιρίου εργαστηρίων στην Καλών Τεχνών. Στην γκαλερί ΑΔ θα εκθέσει πάλι το 2007, μια σειρά έργων «ζωγραφισμένων» με σωματικά υγρά,

ενώ ως χορογράφος και σκηνοθέτης-δραματουργός, θα βρεθεί στο Μέγαρο Μουσικής, επίσης το 2007 για να παρουσιάσει το Είμαι ένα λάθος, και το 2012, δύο δωρεάν παραστάσεις, σε ένδειξη αλληλεγγύης για το δοκιμαζόμενο από την κρίση ελληνικό κοινό. Η μία ήταν Η δύναμη της θεατρικής τρέλας, αναβίωση μιας παλαιότερης παράστασής του, η οποία και τον καθιέρωσε· η άλλη, με τον τίτλο Αυτό είναι το θέατρο όπως θα ελπίζαμε και προσδοκούσαμε να είναι, ήταν ένα οκτάωρο μανιφέστο αποδόμησης του θεάτρου και των συμβάσεών του, που είχε πρωτοπαρουσιαστεί το 1982. Το 2009 παρουσίασε στο Παλλάς Το όργιο της ανεκτικότητας, ένα σχόλιο και για την ευρωπαϊκή ανεκτικότητα στην ακροδεξιά, ενώ το 2011 το Προμηθέας ‒ Τοπίο ΙΙ. Μόλις λίγους μήνες πριν, στο Φεστιβάλ των Δημητρίων, στη Θεσσαλονίκη την εικοσιτετράωρης διάρκειας παράσταση Mount Olympus / 24h: Η αποθέωση της κουλτούρας της τραγωδίας. Ως χορογράφος συμμετείχε επίσης στο Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας, δύο φορές, με τα έργα Άγγελος θανάτου το 2004 και Αnother Sleepy Dusty Delta Day το 2010.

Ο ερχομός του στην Αθήνα, αυτή τη φορά με αντικείμενο την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών, ήταν μια εντελώς απροσδόκητη εξέλιξη στο «σήριαλ Φεστιβάλ», που απασχόλησε τους τελευταίους μήνες την επικαιρότητα. Σίγουρα η επιλογή του Φαμπρ ακυρώνει όλες τις ανησυχίες πως τα καλλιτεχνικά μας πράγματα θα γυρίσουν πίσω, πως θα περιχαρακωθούμε στην εσωστρέφεια και στον επαρχιωτισμό. Η επιλογή του εξασφαλίζει τουλάχιστον πως το Φεστιβάλ θα βρεθεί ακόμη πιο κοντά στην καρδιά του διεθνούς πεδίου, και πως οι επιλογές μόνο συντηρητικές και πεπαλαιωμένες δεν θα είναι. Οπότε αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις προτάσεις του, που θα ανακοινωθούν κατά την επικείμενη επίσκεψή του στην Αθήνα.

Κλείνοντας αυτό το κείμενο, παραθέτουμε ένα κριτικό βιογραφικό σημείωμα για τον Γιαν Φaμπρ, γραμμένο πριν από 12 χρόνια περίπου, για τον κατάλογο της έκθεσης Outlook, από τον Θεόφιλο Τραμπούλη, και έναν ορισμό του ίδιου για τον καλλιτέχνη.

«Διεκδικώντας την ελευθερία να δημιουργεί με όλα τα δυνατά μέσα, «όπως οι καλλιτέχνες της Αναγέννησης», ο Jan Fabre έχει συγκροτήσει ένα πολυσχιδές έργο το οποίο περιλαμβάνει θεατρικό κείμενο και σκηνοθεσία, χορογραφία, ζωγραφική, γλυπτική, εγκαταστάσεις και βίντεο. Η πολυσυλλεκτικότητά του έχει βρει τόση αναγνώριση ώστε οι κριτικοί του θεάτρου να τον θεωρούν περιστασιακά εικαστικό καλλιτέχνη, ενώ οι κριτικοί της τέχνης περιστασιακά δραματουργό. Σε κάθε περίπτωση, τόσο στο σκηνικό όσο και στο εικαστικό του έργο, οι σταθερές αναφορές στα ζώα, η έλξη από το αίμα και το μακάβριο, η επαναφορά του μοτίβου του διδύμου και, γενικότερα, ο αναδιπλασιασμός, η βιαιότητα των κινήσεων και η φασματικότητα των μορφών συστήνουν ένα ομοιογενές και ανατρεπτικό ύφος. Ωστόσο, πίσω από τη μανική διάσπαση της δημιουργικότητας του Fabre, λανθάνει, περισσότερο κι από την αναγεννησιακή οικουμενικότητα, ένα μεσαιωνικής καταγωγής όραμα ενοποίησης του κόσμου διά του λόγου. «Η παρουσία των ζώων, τα μυθικά στοιχεία… όλα αποτελούν αρχή για να καταλάβουμε μια ξεχασμένη γλώσσα. Είναι μια γλώσσα που όλοι φέρουμε μέσα μας… μια γλώσσα που διαχέεται στην αναρχία της φύσης… μια γλώσσα κοντά στην ουσία των πραγμάτων» (Jan Fabre, συζήτηση με τον Jan Hoet, 1994). Πράγματι, κάθε έργο του Fabre μοιάζει να είναι μια στιβαρή, τελετουργική, λιτανική διαστρωμάτωση σημείων, ένα σύστημα στο οποίο συλλειτουργούν το ιερατικό με το πολιτικό, το χαώδες με το οργανωμένο, το έλλογο με το προσυνειδητό, το γοτθικό με το μεταμοντέρνο. Στο Graf voor de onbekende computer, 1994 [Τάφος για το άγνωστο κομπιούτερ] στήνει ένα κοιμητήρι από παρατεταγμένους σταυρούς καθένας από τους οποίους φέρει και το λατινικό όνομα ενός εντόμου. Τα έντομα, και ιδιαίτερα τα σκαθάρια, αποτελούν προνομιακή πρώτη ύλη για τις γλυπτικές συνθέσεις του Fabre. Σε μια σειρά από εγκαταστάσεις, από το Mur de la Montée des anges, 1994 [Τείχος της Ανόδου των Αγγέλων] και το Passage, 1997 [Πέρασμα] ως τη μνημειακή διακόσμηση της οροφής της Αίθουσας των Κατόπτρων στο βασιλικό ανάκτορο των Βρυξελλών συναρμολογεί χιλιάδες ιριδίζοντες σκαραβαίους για να κατασκευάσει επιβλητικές, απόκοσμες και ανησυχητικές μορφές. Κατορθώνει, έτσι, να υποβάλλει έναν ανεστραμμένο ανθρωπομορφισμό· δεν είναι τα ζώα πια που διαθέτουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά, αλλά η ίδια η μορφή του ανθρώπου η οποία συντίθεται πρωταρχικά και προκαταρκτικά, φυλογενετικά και οντογενετικά, από ζώα. Στο έργο του Fabre η μεταμόρφωση, η οποία, εξάλλου, αποτελεί το μηχανισμό ωρίμανσης του εντόμου, αναδεικνύεται ως διαδικασία πρόσληψης ταυτότητας του ίδιου του ατόμου. Και μέσα από αυτήν, κωδικοποίησης των θεμελιωδών συστατικών της ουτοπίας. Το έργο του Searching for Utopia, 2003 [Αναζητώντας την ουτοπία] αποτελεί μνημειακή ανταπόκριση στα χαώδη, με τη φυσική έννοια, υπερβατικά ερεθίσματα που προσφέρει το πολυδιαστρωματομένο τοπίο της Αθήνας. «Τη δεύτερη μέρα της διαμονής μου στην Αθήνα επισκέφθηκα τις χελώνες του αρχαίου νεκροταφείου στον Κεραμεικό. Σε μια πόλη που βρίσκεται σε μεταμόρφωση όπως η Αθήνα με ενδιαφέρουν πολύ αυτές οι αρχαίες χελώνες. Είναι σαν ένα ζωντανό κόκαλο που θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει κανείς για να διαβάσει χρησμούς και να αφηγηθεί ιστορίες».
Θ.Τ.

«Το να είσαι καλλιτέχνης είναι μία από τις πιο δύσκολες δουλειές στον κόσμο. Χρειάζεται χρόνια σπουδών, πρέπει να μελετάς καθημερινά. Δεν σταματάς ποτέ. Να είσαι καλλιτέχνης σημαίνει να αποδέχεσαι τον θάνατο και την προετοιμασία για τον θάνατο. Ο θάνατος είναι αυτός που μας κρατάει ζωντανούς. Είναι μια θετική ενέργεια. Στην κοινωνία μας, όμως, δεν είναι αποδεκτός. Παλιά οι άνθρωποι τιμούσαν για μέρες ολόκληρες εκείνους που πέθαιναν. Ο θάνατος είναι μια αποθέωση της ζωής, αποθέωση του ανθρώπου. Μας αρέσει να είμαστε πολιτισμένοι, να ξεχνάμε τη ζωώδη μας πλευρά. Σκοτώνουμε για τους λάθος λόγους, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι πραγματοποιούμε εγκλήματα. Ζούμε ακόμη στον Μεσαίωνα, απλά έχουμε διαφορετικά όπλα».
Jan Fabre

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)