Ο δρόμος για κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολος. Πέρα από τις αντικειμενικές δυσκολίες που δημιουργεί η πανδημία, το κόμμα μας έχει να συνθέσει μια σειρά από παραδόσεις ενός ευρύτατου φάσματος προοδευτικών δυνάμεων, από τις διάφορες τάσεις της Αριστεράς – κομμουνιστικής, ευρωκομμουνιστικής, εξωκοινοβουλευτικής, έως τα εξίσου ποικιλώνυμα ρεύματα της μεγάλης δημοκρατικής πλειοψηφίας που οδήγησε στη νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981.
Το μωσαϊκό αυτό των πολιτικών δυνάμεων, που αποτελεί τον κορμό σήμερα της δημοκρατικής παράταξης, από το αριστερό άκρο του πολιτικού φάσματος έως το προοδευτικό κέντρο, οδήγησε στις εκλογικές νίκες του 2015 και το 32% του 2019, με κύρια συγκολλητική δύναμη την αδιαμεσολάβητη σχέση του Αλέξη Τσίπρα με το εκλογικό σώμα και την ικανότητά του να εκφράζει το κύριο πολιτικό δίλημμα της συγκυρίας. Κατεξοχήν παράδειγμα αποτελεί το 2012, όταν, ως αρχηγός του πέμπτου και τελευταίου κόμματος στη Βουλή, έθεσε –υπό την ειρωνεία και τον ψόγο πολλών– ζήτημα ανατροπής του μνημονιακού πολιτικού συστήματος από μια νέα πλειοψηφία.
Η διακυβέρνηση 2015-2019, με όλα τα προβλήματα που έθετε ο ασφυκτικός κλοιός των μνημονιακών δεσμεύσεων, ανέδειξε την προοδευτική ταυτότητα της νέας αυτής πλειοψηφίας, από την ενεργητική και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, το μέτωπο των δικαιωμάτων, έως την ανάκαμψη της οικονομίας με την κοινωνία όρθια. Δεν δημιούργησε όμως ένα νέο πολιτικό υποκείμενο. Το μεγαλύτερο μέρος του στελεχικού δυναμικού αναγκαστικά επάνδρωσε κυβερνητικές θέσεις και τα κρίσιμα διακυβεύματα επιβίωσης της περιόδου δεν επέτρεπαν την προώθηση της σχετικής συζήτησης. Η διεύρυνση πριν και μετά τις εκλογές του 2019 είχε και πάλι, σχεδόν αντικειμενικά, ως κινητήρια δύναμη την αποτροπή της επανόδου της Δεξιάς, έναν αμυντικό δηλαδή και όχι επιθετικό/δημιουργικό στόχο.
Εκτοτε έγιναν πολλά βήματα, όχι μόνον οργανωτικά αλλά και προγραμματικά. Συζητήθηκαν αναλυτικά οι θετικές και αρνητικές πλευρές της διακυβέρνησής μας. Υιοθετήθηκαν οι βασικές προγραμματικές θέσεις και η διακήρυξη. Ομόφωνα –στις αποφάσεις– συμφωνήθηκε η ανάγκη ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. να πάψει να είναι ένα μικρό κόμμα και να γίνει μαζικό, νεανικό, λαϊκό, δημοκρατικό και σύγχρονο, συνολικός εκφραστής της προοδευτικής παράταξης. Αυτά στη θεωρία, γιατί στην πράξη πολλά στελέχη μας βραδυπορούν και διστάζουν μπροστά στον αναγκαίο μετασχηματισμό, με τον φόβο της απώλειας της αριστερής ταυτότητας του κόμματος.
Η αλήθεια είναι ακριβώς η αντίθετη: όσο μαζικότερο, όσο λαϊκότερο τόσο πιο προοδευτικό και πατριωτικό γίνεται ένα κόμμα. Αυτό δείχνει άλλωστε και η ιστορική εμπειρία της χώρας: η Αριστερά κατάφερε να εκφράσει την πλειονότητα της κοινωνίας όταν έθεσε τα κρίσιμα διλήμματα χωρίς δισταγμούς, χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς «κληρονομικές» περιχαρακώσεις. Για παράδειγμα, κατά την ίδρυση του ΕΑΜ ούτε οι μοναρχικοί αξιωματικοί και υπαξιωματικοί δεν εξαιρέθηκαν από το παλλαϊκό κάλεσμά του, εφόσον βεβαίως δέχονταν τις αρχές της Ιδρυτικής του Διακήρυξης. Και ο Αρης, στην ιστορική του ομιλία στη Λαμία, αναφέρθηκε στους «χιλιάδες παπάδες [που] βρίσκονται τώρα στην πρωτοπορία του κινήματός μας και η συμβολή του κλήρου, που στάθηκε στο πλευρό μας, υπήρξε ανεκτίμητη».
Αλλωστε εκ των πραγμάτων, το περίγραμμα του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. αλλά και της προγραμματικής σύγκλισης των δυνάμεων που θα αποτελέσουν τη νέα κυβέρνηση ορίζεται από την ανάγκη άρθρωσης αντιθετικού πολιτικού λόγου στον κυρίαρχο νεοφιλελευθερισμό. Αυτό είναι το νόημα της παρουσίας του Αλέξη Τσίπρα στις συνόδους κορυφής των σοσιαλδημοκρατών ηγετών, η διαμόρφωση του ευρύτερου δυνατού μετώπου αντιπαλότητας στη νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία, που δεν αποτελεί απειλή μόνο για την οικονομία και τα δικαιώματα, αλλά για τον ίδιο τον πλανήτη. Δεν υπάρχει, συνεπώς, έδαφος για δεξιά διολίσθηση, ούτε έχει προκύψει παρόμοιο ενδεχόμενο από τον προσυνεδριακό διάλογο. Δεξιά παρέκκλιση αποτελεί, αντιθέτως, η τακτική του σκαντζόχοιρου και της στρουθοκαμήλου.
Ο ελληνικός λαός περιμένει πολλά από εμάς. Δεν έχουμε δικαίωμα να τον απογοητεύσουμε.
* Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, τομεάρχης Εξωτερικών ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
