Με αφορμή το άρθρο του Γεράσιμου Μοσχονά (24/02/2022)

Το πρόσφατο εξαιρετικό άρθρο του Γεράσιμου Μοσχονά στην Καθημερινή διαβάστηκε και σχολιάστηκε πολύ, όπως του άξιζε. Ενώ πολλά σημεία είναι εξαιρετικά εύστοχα, κάποια άλλα μου φαίνονται συζητήσιμα. Σε αυτά θα εστιάσω.

• Το αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύμα έχει τα αντίστοιχά του στο παρελθόν. Να το θυμόμαστε, για να μην το αντιμετωπίζουμε σαν κάτι καινοφανές. Υπήρχε ένα ανάλογο σε έκταση και βάθος αντιΝΔ ρεύμα, όταν το ΠΑΣΟΚ ήρθε στην εξουσία το 1981 και το 1993, ενώ ένα αντίστοιχο αντιΠΑΣΟΚ ρεύμα ακολούθησε τη μακρά του παραμονή στην κυβέρνηση. Και ένα εξίσου αντιδικομματικό ρεύμα έφερε το ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία.
• Η πτώση του ΣΥΡΙΖΑ στις δημοσκοπήσεις σε ποσοστά πέριξ του 20% από την άνοιξη του 2016 διαμορφώνει όντως το σημείο εκκίνησης του αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύματος, ωστόσο αν αναλογιστούμε το φαινόμενο της «πασοκοποίησης» (της εξαφάνισης του ιστορικού ΠΑΣΟΚ) και της πτώσης της ΝΔ στο 18% στις πρώτες εκλογές του 2012, θα διαπιστώσουμε ότι όλα τα κόμματα έπεσαν θύματα των ματαιωμένων προσδοκιών της ελληνικής κοινωνίας την περίοδο της κρίσης.
• Το αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύμα, όπως και τα προηγούμενα αντικομματικά ρεύματα, μπορεί να τράφηκε μεν από την διαχειριστική ανεπάρκεια, τράφηκε δε και από το αντίθετό της (επίτευξη μνημονιακών στόχων, αποτελεσματικότερη συλλογή φόρων λόγω καθολικής χρήσης τραπεζικών καρτών και POS, περιορισμός της διαπλοκής, ρύθμιση ραδιοτηλεοπτικού τοπίου, Πρέσπες). Δεν ήθελαν όλοι/ες τέτοιου είδους διαχειριστική επάρκεια. Κάποιοι μάλιστα ζητούσαν μια σχετική ανεπάρκεια.
• Το αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύμα μεγάλωσε όντως μετά τις εκλογές του 2019. Είχε όμως σχέση με τη διαχειριστική ικανότητα της ΝΔ ή με το μηχανισμό προπαγάνδας που μιλούσε από την πρώτη στιγμή για την «καλύτερη κυβέρνηση όλων των εποχών» με αντιαισθητικό και άσχετο με τα δεδομένα τρόπο; Δύσκολο να απαντήσει κανείς, αλλά εξίσου δύσκολο να μη θυμηθεί τη μικρότερη ανάπτυξη πριν την έλευση της πανδημίας, τις παλινωδίες στη διαχείριση της πανδημίας, το φιάσκο του Ελληνικού ή του μετρό της Θεσσαλονίκης. Ζητήματα που προέκυψαν πριν το 2ο, 3ο, 4ο κύμα της πανδημίας, τις φωτιές, το χιονιά, το κύμα ακρίβειας, όπου καταγράφηκε η διαχειριστική ανεπάρκεια της ΝΔ.
• Η ex post facto απαξίωση του έργου ενός πρώην κυβερνώντος κόμματος είχε συμβεί  όχι μόνο στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Τα ελλείμματα που άφησε η κυβέρνηση Καραμανλή έπληξαν τη ΝΔ κατόπιν εορτής, ενώ τα νούμερα 25% (πτώση του ΑΕΠ) και 27% (ανεργία) στοίχειωναν τις κυβερνήσεις της περιόδου 2010-2015 (και ακόμα ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να τα επικαλείται). Αυτά τα νούμερα άλλωστε κράτησαν σε κρίσιμο βαθμό το ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία για 4,5 χρόνια.
• Εκείνο που πραγματικά διαφέρει στην περίπτωση του αντιΣΥΡΙΖΑ μετώπου είναι πως ο ΣΥΡΙΖΑ, ως το νεότερο από τα μεγάλα κόμματα, δεν διέθετε άμυνες απέναντι στο αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύμα, καθώς δεν ελέγχει τίποτα, ούτε ΜΜΕ ούτε αυτοδιοίκηση ούτε συνδικάτα και επιστημονικούς συλλόγους. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ ήλεγχε φερ’ ειπείν τα μισά ΜΜΕ, θεωρώ πως το αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύμα θα ήταν πιο διαχειρίσιμο από την αξιωματική αντιπολίτευση. Υπ’ αυτή την έννοια, νομίζω πως «η γεμάτη οίηση απόρριψη του ΣΥΡΙΖΑ από ένα τμήμα του πνευματικού και δημοσιογραφικού milieu με ισχυρή πρόσβαση στα ΜΜΕ» αξίζει μια αναβάθμιση από τον Γ. Μοσχονά ως παράγοντας επεξήγησης του αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύματος. Το ίδιο και τα ίδια τα ΜΜΕ, καθώς και η ελίτ των ιδιοκτητών τους, που δίνουν σε αυτό το μέτωπο το χαρακτήρα μιας ταξικής επίθεσης απέναντι σε ένα κόμμα που δεν δέχτηκε να «ντιλάρει». Άραγε, αν οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ δεν γίνονται γνωστές, όπως σωστά επισημαίνει ο Γ. Μοσχονάς, δεν φταίνε και τα ελεγχόμενα ΜΜΕ;
• Η αναξιοπιστία του ΣΥΡΙΖΑ, η διάσταση λόγων και έργων, στηρίζει όντως το αντιΣΥΡΙΖΑ αφήγημα. Δεν θεωρώ, ωστόσο, ούτε ότι η κοινωνία θεωρεί αξιόπιστη τη ΝΔ ούτε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ υστερεί έναντι της τελευταίας σε αξιοπιστία. Η ΝΔ παράγει αποδεδειγμένα περισσότερα ψέματα από όσα μπορούμε να καταναλώσουμε, ενώ έχει κρατήσει τις υποσχέσεις της κυρίως έναντι των χρηματοδοτών της. Ούτε πρόκειται ο ΣΥΡΙΖΑ να τιμωρηθεί περισσότερο από τις προηγούμενες κυβερνήσεις για αθέτηση υποσχέσεων. Απλώς η ΝΔ διαθέτει την προστασία των ΜΜΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ δεν διαθέτει πολλά ικανά στελέχη στην (ανα)πλαισίωση της πραγματικότητας. Γιατί όση αξία έχουν τα δεδομένα και τα γεγονότα άλλη τόση έχει και η ικανότητα πλαισίωσής τους και η δυνατότητα διάδοσης αυτής της πλαισίωσης στο ευρύ κοινό. Γιατί δεν είναι ψεύτης ο Τσίπρας το 2019 επειδή δεν έσκισε τα μνημόνια το 2015, αλλά είναι ειλικρινής ο Μητσοτάκης που δεν έφερε καλύτερες δουλειές ή περισσότερες επενδύσεις και δεν αύξησε στο διπλάσιο της ανάπτυξης τον κατώτατο μισθό. Και γιατί μόνο ελέω στήριξης των ΜΜΕ και των ελίτ μπορεί το παγκόσμιο σκάνδαλο Novartis να μετατραπεί σε εγχώρια «σκευωρία» και οι ευθείες απειλές στελεχών της ΝΔ σε δικαστικούς να μην θεωρούνται παρεμβάσεις στη δικαιοσύνη. 
• Συμφωνώ, τέλος, με τον Γ. Μοσχονά όσον αφορά τη σημασία της ηγεσίας Τσίπρα, κυρίως όμως επειδή μόνο η ηγεσία Τσίπρα μπορεί να κρατήσει μαζί ένα αριστερό κόμμα και έναν μεγάλο αριθμό κεντροαριστερών ψηφοφόρων, σε μια κοινωνία χωρίς κεντροαριστερή πλειοψηφία όπως στο παρελθόν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι η ηγεσία Τσίπρα συνδέεται άρρηκτα με τη διαμόρφωση της εικόνας του κόμματος στο αντιΣΥΡΙΖΑ κοινό. Από την άλλη, μέρος της λύσης βρίσκεται στην μαζικοποίηση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, ώστε να υπάρχουν μέλη του παντού που να «σπάνε» τις αντιΣΥΡΙΖΑ προκαταλήψεις.

* Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.