«Υπάρχει ακόμη καιρός να σωθεί η τιμή της αναθεώρησης, εάν στο μείζον ζήτημα της προστασίας της αξιοπιστίας της πολιτικής, γίνουν δεκτές οι προτάσεις ΣΥΡΙΖΑ, ιδίως σε ό,τι αφορά την αποδοχή της ερμηνευτικής δήλωσης του άρθρου 86» τονίζει στην «Αυγή» ο Γιώργος Κατρούγκαλος σε σχέση με τη συνταγματική αναθεώρηση που ολοκληρώνεται αύριο με την ψηφοφορία. Ο γενικός εισηγητής του ΣΥΡΙΖΑ σημειώνει ότι λόγω της νίκης της Ν.Δ. στις εκλογές το αποτύπωμα της συνταγματικής αναθεώρησης «δεν θα είναι ούτε βαθύ ούτε ιδιαίτερα ευρύ», επισημαίνει όμως ότι «για τη συνολική αποτίμηση του εγχειρήματος θα πρέπει να σταθμιστούν και όσα αποφεύχθηκαν».
Ο Γ. Κατρούγκαλος υπογραμμίζει ότι η αντίθεση της Ν.Δ. με την ερμηνευτική δήλωση που θα επέτρεπε να μην παραγραφούν σκάνδαλα όπως της Novartis «είναι επιλογή πλήρως εναρμονισμένη με την εν γένει πολιτική της κυβέρνησης, να εντείνει από τη μια μεριά την επίδειξη πυγμής και τη ρητορική περί ‘νόμου και τάξης’ και να προστατεύει από την άλλη τους ισχυρούς του συστήματος της διαπλοκής, ‘χαϊδεύοντας’ τα ‘εγκλήματα του λευκού κολάρου’».
«Συνέπεια» στην πολιτική της Ν.Δ. βλέπει ο Γ. Κατρούγκαλος και στο ζήτημα της εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας ακόμα και με σχετική πλειοψηφία, παρατηρώντας ότι «πρόκειται για την πάση θυσία οικοδόμηση κομματικού κράτους, από τη βάση μέχρι την κορυφή, από την Επιτροπή Ανταγωνισμού και το ΚΕΘΕΑ ώς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας».
Λόγω της αντίθεσης της Ν.Δ. φαίνεται ότι δεν θα ψηφιστούν σημαντικές προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για την ενίσχυση των δικαιωμάτων και του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο Γ. Κατρούγκαλος τονίζει ότι «η στάση της Ν.Δ. εξηγείται απλούστατα από την ολοκλήρωση της νεοφιλελεύθερης μετάλλαξής της». Επισημαίνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει «να θωρακιστούν οι βασικές κοινωνικές κατακτήσεις από ένα νέο παρασύνταγμα’ του μέλλοντος», κάτι που, όπως σημειώνει, «δεν θα μπορούσε να αποδεχθεί ένα κόμμα που έχει ως σημαία τις προτάσεις του ΔΝΤ».
Ο Γ. Κατρούγκαλος υπογραμμίζει πως «ο νεοφιλελευθερισμός δεν αφορά μόνον την οικονομία ή τα κοινωνικά δικαιώματα. Βασική επιδίωξη του είναι να κρατηθούν τα κεντρικά διακυβεύματα της πολιτικής και ιδίως της οικονομίας εκτός δημοκρατικής διαδικασίας» και παρατηρεί ότι οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ είχαν ως στόχο την ενίσχυση της Βουλής, την αντιμετώπιση αντιδημοκρατικών εκτροπών και την εισαγωγή αμεσοδημοκρατικών θεσμών. Όσον αφορά την ένταση της αστυνομικής βίας τον τελευταίο καιρό, σημειώνει ότι «αναπόφευκτα, όταν αδυνατίζει το αριστερό χέρι του κράτους, αυτό που δίνει τις παροχές και τα δικαιώματα, ενισχύεται το δεξί, το χέρι του αυταρχισμού».
Συνέντευξη στον Κώστα Παπαγιάννη
* Αύριο ολοκληρώνεται με την ψηφοφορία η διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης. Πώς κρίνετε την όλη προσπάθεια; Το περιορισμένο εύρος της αναθεώρησης είναι μία «χαμένη ευκαιρία»;
Σε καμία περίπτωση δεν θα την χαρακτήριζα «χαμένη ευκαιρία». Η πρότασή μας περιελάμβανε πάνω από σαράντα αναθεωρητέες διατάξεις με συνεκτική, προοδευτική λογική και κύρια κατεύθυνση την εμβάθυνση της δημοκρατίας, την ενίσχυση της προστασίας ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και την ανάσχεση του νεοφιλελευθερισμού. Είναι προφανές ότι λόγω της επικράτησης της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές το θεσμικό αποτύπωμα της τελικής αναθεώρησης δεν θα είναι ούτε βαθύ ούτε ιδιαίτερα ευρύ. Από την όλη όμως ιδεολογική σύγκρουση κατά τη συζήτηση, αναδείχθηκε η οπισθοδρομική στροφή του κυβερνητικού κόμματος σε υπερσυντηρητικές και νεοφιλελεύθερες θέσεις. Για τη συνολική αποτίμηση του εγχειρήματος όμως δεν θα πρέπει μόνον να σταθμιστούν οι, έστω και λίγες, θετικές βελτιώσεις, αλλά και όσα αποφεύχθηκαν, όπως η μη συνταγματοποίηση του νεοφιλελευθερισμού με την εισαγωγή του χρυσού κανόνα και τη συνταγματική αναγνώριση του «ανόθευτου ανταγωνισμού» και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Άλλωστε, υπάρχει ακόμη καιρός να σωθεί η τιμή της αναθεώρησης, εάν στο μείζον ζήτημα της προστασίας της αξιοπιστίας της πολιτικής γίνουν δεκτές οι προτάσεις ΣΥΡΙΖΑ, ιδίως σε ό,τι αφορά την αποδοχή της ερμηνευτικής δήλωσης του άρθρου 86.
Το άρθρο 86 και η τιμή του πολιτικού κόσμου
* Τι κρύβεται πίσω από τη διαφωνία της με την προσθήκη της ερμηνευτικής δήλωσης που προτείνατε; Ποια είναι η άποψή σας για τη στάση της Ν.Δ. σε σχέση με το άρθρο 86 για την ευθύνη των υπουργών;
Είναι επιλογή πλήρως εναρμονισμένη με την εν γένει πολιτική της κυβέρνησης, να εντείνει από τη μια μεριά την επίδειξη πυγμής και τη ρητορική περί «νόμου και τάξης» και να προστατεύει από την άλλη τους ισχυρούς του συστήματος της διαπλοκής, «χαϊδεύοντας» τα «εγκλήματα του λευκού κολάρου», ξεπαγώνοντας τους λογαριασμούς υπόδικων για σοβαρά οικονομικά εγκλήματα και αμνηστεύοντας προκαταβολικά τους τραπεζίτες.
Με την ίδια λογική αρνείται να επιτρέψει την πλήρη διερεύνηση παρόμοιων ευθυνών του πολιτικού προσωπικού, αδιαφορώντας για τον κίνδυνο γενικευμένης απαξίωσης του πολιτικού συστήματος. Τι ήρθαμε να κάνουμε εμείς με την ερμηνευτική δήλωση; Να ξεκαθαρίσουμε πως η αληθινή έννοια του άρθρου 86 είναι ότι δεν καλύπτει αδικήματα όπως το έγκλημα της δωροληψίας, όπως και κάθε άλλο που δεν συνδέεται στενά με την άσκηση δημόσιας εξουσίας και το λειτούργημα του υπουργού. Με τον τρόπο αυτό θα άνοιγε η δυνατότητα τιμωρίας όσων επιόρκων ενδέχεται τώρα -με εμβληματικό παράδειγμα τη Novartis- να ξεφύγουν με το χρυσό αλεξίπτωτο της παραγραφής.
* Πώς βλέπετε το ζήτημα με την αλλαγή του τρόπου εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας; Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις αν τελικά ψηφιστεί η πρόταση της Ν.Δ.; Γιατί η Ν.Δ. θέλει τόσο μικρή πλειοψηφία για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας;
Και εδώ υπάρχει συνέπεια πολιτικής εκ μέρους της κυβέρνησης: πρόκειται για την πάση θυσία οικοδόμηση κομματικού κράτους, από τη βάση μέχρι την κορυφή, από την Επιτροπή Ανταγωνισμού και το ΚΕΘΕΑ ώς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ειδικά η μεθόδευση ως προς την εκλογή του τελευταίου, συνιστά προφανή αντισυνταγματική επιλογή πλήρους εργαλειοποίησης και ευτελισμού του συντάγματος. Ο ρόλος του ρυθμιστή του πολιτεύματος που επιτελεί ο Πρόεδρος στο σύστημα της προεδρευομένης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας προϋποθέτει ενισχυμένο κύρος και γενικότερη αποδοχή. Δεν επιτρέπεται να είναι δέσμιος, άθυρμα ενός και μόνον κόμματος. Γι’ αυτό τον λόγο το σύνταγμα προέβλεψε αυξημένη πλειοψηφία για την εκλογή του. Εάν εκλέγεται με μικρότερη πλειοψηφία από αυτήν με την οποία εκλέγουμε τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών, λες και είναι διοικητής ΔΕΚΟ, πλήττεται ουσιωδώς το κύρος του και αλλοιώνεται η φυσιογνωμία του πολιτεύματος.
* Μεταξύ των προτάσεων του ΣΥΡΙΖΑ που φαίνεται ότι δεν θα αναθεωρηθούν λόγω αντίθεσης της Ν.Δ. είναι κι αυτές για την ενίσχυση των δικαιωμάτων. Ποιες πραγματικές αλλαγές θα έφεραν αυτές οι προτάσεις; Πού αποδίδετε τη στάση της Ν.Δ.;
Η στάση της Νέας Δημοκρατίας εξηγείται απλούστατα από την ολοκλήρωση της νεοφιλελεύθερης μετάλλαξής της. Ο νεοφιλελευθερισμός υπονομεύει τον ιστορικό συμβιβασμό του κράτους πρόνοιας, με μια ολομέτωπη επίθεση κατά των κοινωνικών δικαιωμάτων και των καθολικών κοινωνικών υπηρεσιών. Αυτό το βιώσαμε με τον χειρότερο δυνατό τρόπο την περίοδο της κρίσης. Για τον λόγο αυτό, ο βασικός στόχος της πρότασής μας ως προς τα κοινωνικά δικαιώματα ήταν να θωρακιστούν οι βασικές κοινωνικές κατακτήσεις από ένα νέο «παρασύνταγμα» του μέλλοντος.
Περιλάβαμε στο πλαίσιο αυτό την πλήρη κατοχύρωση ίσης αμοιβής ανεξαρτήτως ηλικίας, για να μην υπάρξει ξανά υποκατώτατος μισθός για τους νέους, την κανονιστική ενίσχυση των ρυθμίσεων για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, την προστασία της υγείας, της κοινωνικής προστασίας, αλλά και την απαγόρευση ιδιωτικοποίησης των βασικών κοινωνικών αγαθών. Δεν θα μπορούσε να αποδεχθεί παρόμοιες προτάσεις ένα κόμμα που έχει ως σημαία τις προτάσεις του ΔΝΤ, υιοθετώντας, ουσιαστικά, μνημονιακές πολιτικές σε αντιμνημονιακές περιόδους.
* Η Ν.Δ. διαφώνησε ουσιαστικά και στην πλειονότητα των προτάσεων του ΣΥΡΙΖΑ για την ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ποιες είναι οι βασικές διαφορές «φιλοσοφίας» των δύο κομμάτων σε αυτό το ζήτημα;
Ο νεοφιλελευθερισμός δεν αφορά μόνον την οικονομία ή τα κοινωνικά δικαιώματα. Βασική επιδίωξή του είναι να κρατηθούν τα κεντρικά διακυβεύματα της πολιτικής και ιδίως της οικονομίας εκτός δημοκρατικής διαδικασίας, με εμβληματικότερο παράδειγμα τις κεντρικές τράπεζες, κατ’ εξοχήν δε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Γίνεται πολύς λόγος για τις μη φιλελεύθερες δημοκρατίες, παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι η αιτία γι’ αυτήν τη διολίσθηση πολλών δημοκρατιών και για την εμφάνιση φαινομένων ακροδεξιού λαϊκισμού είναι ακριβώς η κυριαρχία του αντιδημοκρατικού φιλελευθερισμού στην οικονομική διακυβέρνηση.
Οι προτάσεις μας κατέτειναν να ενισχύσουν τη Βουλή, με τη συνταγματική καθιέρωση απλής αναλογικής, αλλά και να αντιμετωπίσουν αντιδημοκρατικές εκτροπές του πρόσφατου παρελθόντος, προβλέποντας, π.χ. ότι ο πρωθυπουργός πρέπει να είναι βουλευτής και όχι διορισμένος. Στην ίδια κατεύθυνση προτείναμε την εισαγωγή και αμεσοδημοκρατικών θεσμών που θα λειτουργούσαν ως αντίβαρο στις τάσεις αυτές.
* Πώς κρίνετε τη στάση των άλλων κομμάτων της αντιπολίτευσης στη διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης; Πού καταγράφηκαν οι συγκλίσεις με τις δικές σας προτάσεις;
Υπήρξαν περιπτώσεις σύγκλισης με το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ 25, ιδίως σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα, σε ορισμένες άλλες ακόμη και με το ΚΙΝ.ΑΛΛ. Και τα τρία αυτά κόμματα συμφώνησαν και με την πρότασή μας με ισχυρό πολιτικό συμβολισμό, να συνδυαστεί η κατάργηση των μεταβατικών διατάξεων με επαναρίθμηση, ώστε να ξαναπάρει το ακροτελεύτιο άρθρο του συντάγματος, που αναθέτει την τήρησή του στον πατριωτισμό των Ελλήνων και θεμελιώνει το δικαίωμα αντίστασης, τον ιστορικό αριθμό: 114. Θα πρέπει γενικότερα να συνεχιστεί η προσπάθεια παρόμοιων συνεργασιών σε προοδευτική κατεύθυνση.
* Τις τελευταίες μέρες πληθαίνουν τα περιστατικά αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας. Ποια είναι η ευθύνη της κυβέρνησης γι’ αυτά τα φαινόμενα; Πώς πρέπει να αντιμετωπιστούν; Θα μπορούσε μια εκτενέστερη παρέμβαση στο σύνταγμα να συμβάλει στον περιορισμό του φαινομένου;
Δεν είναι οι ελλείψεις του συντάγματος που φταίνε για την έξαρση της αστυνομικής αυθαιρεσίας. Οι θεμελιώδεις αρχές που δεσμεύουν την εκτελεστική εξουσία και ιδίως την αστυνομία, είναι ήδη κατοχυρωμένες στο σύνταγμα. Η προστασία της ανθρώπινης αξίας (άρθρο 2 του συντάγματος), η αρχή της νομιμότητας και η δημοκρατική αρχή (άρθρο 1), οι εγγυήσεις της ασφάλειας του προσώπου (άρθρο 6) κατοχυρώνουν τις βασικότερες σχετικές εγγυήσεις.
Αποτελεί αποκλειστική ευθύνη της κυβέρνησης η πρόσφατη δημιουργία του κλίματος που περιγράψατε. Δεν είναι κάτι αναπάντεχο αυτό και δεν συνδέεται μόνον με τη ρητορική νόμου και τάξης, τύπου Σαλβίνι. Αναπόφευκτα, όταν αδυνατίζει το αριστερό χέρι του κράτους, αυτό που δίνει τις παροχές και τα δικαιώματα, ενισχύεται το δεξί, το χέρι του αυταρχισμού, το χέρι που με την επίκληση του νόμου και της τάξης αμφισβητεί δικαιώματα και ελευθερίες.
