Παρέμβαση του Γιώργου Κατρούγκαλου,Τομεάρχη Εξωτερικών της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, στη συζήτηση του Σ/Ν του υπουργείου Εξωτερικών στην Ολομέλεια
Είχαμε πριν λίγο δήλωση του νέου μεταβατικού Πρωθυπουργού της Λιβύης -για την ανάδειξη του οποίου είχε πανηγυρίσει η κυβέρνηση- ότι θεωρεί πολύ καλή συμφωνία το Τουρκολιβυκό σύμφωνο και πρόκειται να τη σεβαστεί και να την εφαρμόσει. Είχαμε χτες, λίγες μέρες μετά από την πολύ θετική συνάντηση στο υπουργείο Εξωτερικών του Φόρουμ «Φιλία», συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου για μεταφορά φυσικού αερίου από το ισραηλινό κοίτασμα Λεβιάθαν στην τελευταία, εξέλιξη που θέτει δυνητικά σε αμφισβήτηση το μέλλον του Eastmed. Είχαμε προβλέψει τις εξελίξεις αυτές, τις ξέραμε ή αιφνιδιαστήκαμε; Ποια είναι η στρατηγική μας απέναντί τους; Πρόσφατα ανακοινώθηκε από τον κ. Τσαβούσογλου συμφωνία για οδικό χάρτη των σχέσεων ΕΕ και Τουρκίας, χωρίς καμία συμμετοχή δική μας. Επιπλέον, επίκειται η πενταμερής για το Κυπριακό, στην πιο δύσκολη ίσως στιγμή γι’αυτό, με την Τουρκία να θέτει ευθέως ζήτημα νομιμοποίησης της εισβολής με την αναγνώριση δύο κρατών. Πριν από την αντίστοιχη διαπραγμάτευση στη Γενεύη και στο Τρανς Μοντανα ο τότε Πρωθυπουργός Α. Τσίπρας, είχε καλέσει τους αρχηγούς των κομμάτων για διαβούλευση.
Σήμερα, χωρίς στρατηγική και αμήχανα αντιμετωπίζει η κυβέρνηση όλες αυτές τις εξελίξεις. Δεν το καταλογίζουμε σε εσάς, κυρίως, αγαπητέ υπουργέ, το κενό στρατηγικής. Αποτελεί πρωταρχικά ευθύνη του Πρωθυπουργού. Όχι μόνο γιατί σε μία σειρά θεμάτων φαίνεται ότι υπάρχουν αποστάσεις, φραστικές τουλάχιστον διαφοροποιήσεις που μπορεί να κρύβουν κι άλλα, ανάμεσα στις δηλώσεις του Πρωθυπουργού και τις πάγιες θέσεις του ΥΠΕΞ, αλλά και γιατί αυτός έχει τη συνταγματική αρμοδιότητα καθορισμού της γενικής πολιτικής της χώρας. Ξαναθέτουμε λοιπόν το ζήτημα της αναγκαίας διαμόρφωσης εθνικού μετώπου, που όμως προϋποθέτει εθνική στρατηγική που αυτή τη στιγμή λείπει σε όλα τα ζητήματα που προανέφερα.
Ας περάσουμε στο ζήτημα του Οργανισμού. Ποιο είναι το μεγάλο θέμα; Η υποστελέχωση και η υποχρηματοδότηση του Υπουργείου. Δεν είναι το ζήτημα αν έχουμε περισσότερους διπλωμάτες στο εξωτερικό ή στο εσωτερικό. Έχουμε πολύ λίγους διπλωμάτες, και εντός και εκτός Ελλάδας. Και στη μνημονιακή περίοδο τα χρήματα του προϋπολογισμού τείνουν διαρκώς μειούμενα. Παράδειγμα: Η Δανία, μία χώρα με το μισό πληθυσμό της Ελλάδας έχει στο εξωτερικό 376 διπλωμάτες έναντι 220 που έχουμε εμείς. Έχει διπλάσιο αριθμό με το μισό πληθυσμό. Αναλογικά δηλαδή 4 φορές χειρότερη είναι η στελέχωση του δικού μας υπουργείου. Και μην πείτε ότι η Δανία είναι πλούσια χώρα ενώ εμείς δεν είμαστε. Διοτι γείτονας της Δανίας είναι η Σουηδία και όχι η Τουρκία. Διότι η Δανία δεν έχει ομογένεια. Διότι έχει 4 φορές μικρότερο αμυντικό προϋπολογισμό από ό,τι η Ελλάδα. Από το υστέρημα του ελληνικού λαού επενδύουμε στον αμυντικό προϋπολογισμό και ανάλογη θα έπρεπε να ήταν και η επένδυση στο υπουργείο Εξωτερικών.
Δεν μπορεί να σας καταλογισθεί προσωπικά η ευθύνη για την υποχρηματοδότηση. Εσείς όμως επιλέξατε να καταστήσετε δυσχερέστερη την κατάσταση προβλέποντας, για παράδειγμα, να είναι πιο πιο χρονοβόρα η εξέλιξη των γραμματέων, της βάσης δηλαδή της πυραμίδας του διπλωματικού σώματος, σε σχέση με τους άλλους διπλωμάτες. Αυτό, προφανώς, επιτείνει το χαρακτηριστικό αντεστραμμένης πυραμίδας του ΥΠΕΞ. Το γεγονός ότι δεν έχουν γίνει οι προσλήψεις που έπρεπε -πρέπει να γίνονται τουλάχιστον 30 προσλήψεις ακολούθων κάθε χρόνο επίσης ανάγεται στην ευθύνη σας. Οφείλω να σας πιστώσω και ορισμένα θετικά του οργανισμού.
Στα θετικά είναι η υιοθέτηση μεγάλου τμήματος των δικών προτάσεων ακριβώς όπως είχαν ενσωματωθεί στο δικό μας σχέδιο οργανισμού. Τις υπολογίζω περίπου μεταξύ του 1/3 και του ½ του νομοσχεδίου.. Και δεν είναι μόνο σε ανώδυνες διατάξεις, είναι και σε σημαντικές θετικές μεταρρυθμίσεις. Όπως η μεταρρύθμιση για τα Απόρρητα που δίνει στη βουλή την εποπτεία επί του τρόπου διαχείρισής τους. Όπως η διάταξη για το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού.
Όπως η υιοθέτηση της ανάγκης να υπάρχει στο ΥΠΕΞ αξιολόγηση και στοχοθεσία (παρά το ό,τι διαφοροποιείστε από την δική μας πρόταση, ως προς το περιεχόμενο της.) Προς τη θετική κατεύθυνση είναι, επίσης, η προσπάθεια να ενσωματωθεί πλήρως η εξωστρέφεια της χώρας στο Υπουργείο Εξωτερικών, αν και παραμένει ημιτελής. Για παράδειγμα το Ινστιτούτο Ελληνικού Πολιτισμού που θα ενσωμάτωνε και την πολιτιστική διπλωματία παραμένει εκτός ΥΠΕΞ, όπως επίσης και η εποπτεία επί του ΟΟΣΑ η οποία επιστρέφει στο υπουργείο Οικονομικών.
Έχοντας μιλήσει για τα θετικά, θα σας πω ότι, παρά την ύπαρξή τους, η εν γένει ισορροπία του νομοσχεδίου, στα σοβαρά ζητήματα στα οποία θα αναφερθω΄αλλά και σε ως προς την εν γένει δομής βαραίνει την πλάστιγγα προς την αρνητική πλευρά. Ο εισηγητής της ΝΔ ήταν επιεικέστερος απέναντί σας και δεν επανέλαβε το χαρακτηρισμό του νομοσχεδίου ως «συμπιλήματος». Είναι όμως αυτονόητο ότι το νομοσχέδιο περιλαμβάνει ετερόκλητα στοιχεία. Το οργανόγραμμα που ενσωματώνεται έχει σοβαρά προβλήματα. Δεν είναι δυνατόν μία διεύθυνση να καλύπτει ταυτόχρονα τις ΗΠΑ και τη Β. Αμερική, τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική και, επιπλέον, τις χώρες της ΕΕ. Είναι επίσης μεγάλο σφάλμα να μην έχει λειτουργική αυτοτέλεια η Γενική Γραμματεία Αποδήμων.
Πολύ σημαντικό πρόβλημα αποτελεί και η αποδυνάμωση του πολιτικού και στρατηγικού ρόλου των διευθύνσεων. Εδώ σας εξανάγκασε ο στενός κορσές του επιτελικού κράτους να εντάξετε ρυθμίσεις όπως η διεύθυνση στρατηγικού σχεδιασμού, που σε καμία περίπτωση δεν προσιδιάζουν στο χαρακτήρα του υπουργείου. Υπάρχουν, τέλος, σημαντικά θέματα που αφορούν τους διπλωμάτες και το εν γένει προσωπικό, όπως για τα νοσήλια, όπου παρά την προσπάθεια βελτίωσης το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται.
Τέλος και για μας είναι σημαντικότατη έλλειψη, ίσως η σημαντικότερη σε αυτό το Ν/Σ: απουσιάζει η οποιαδήποτε αναφορά σε Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Όλα αυτά που ανέφερα προηγουμένως, για το κενό στρατηγικής, για την ανάγκη να υπάρχει θεσμική επικοινωνία μεταξύ του Υπουργείου Άμυνας και του υπουργείου Εξωτερικών συνηγορούν στην ανάγκη θέσπισής του. Η εμβαλωματική λύση στην οποία κατέληξε ο Πρωθυπουργός να ορίσει Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας, χωρίς να υπάρχει Συμβούλιο, αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση του κάρου μπροστά από το άλογο.
