Μπορούμε να μιλήσουμε για το χρόνο γενικά; Είναι ο χρόνος ανεξάρτητος από τα φαινόμενα; Δηλαδή, οι διακρίσεις μεταξύ φαινομένων συνεπάγονται διακρίσεις μεταξύ «χρονικών καθεστώτων»; Μπορεί μια σύνθετη αντιμετώπιση του χρόνου να συστήσει μεθοδικό εργαλείο για την κατανόηση κοινωνικών και πολιτικών φαινομένων; Ποιες είναι οι σχέσεις μεταξύ πολιτικού χρόνου και πολιτικής πρακτικής;
Τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα επιχείρησε να δώσει ο Αριστείδης Μπαλτάς, Ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, στο σεμινάριο που διοργάνωσε το ΕΝΑ με τίτλο «Φυσικός, ιστορικός, κοινωνικός, πολιτικός και υποκειμενικός χρόνος: Συνάφειες και διαφορές».
«Ο πολιτικός χρόνος, συμβατικά, είναι ο χρόνος που κυλά από μια συγκυρία στην επόμενη. Από πολιτική σκοπιά, οι κοινωνίες κινούνται από συγκυρία σε συγκυρία και οι δυνάμεις που αντιπαλεύουν είναι οι δυνάμεις που προσπαθούν να ωθήσουν τη συγκυρία προς την κατεύθυνση των στόχων τους», τόνισε ο Αρ. Μπαλτάς.
Πολιτικός είναι ο χρόνος που μεσολαβεί ανάμεσα σε δύο συγκυρίες, «οι οποίες δεν νοούνται απλά ως συγκεκριμένες ημερομηνίες, αλλά έχουν κάποιο νόημα: έγινε κάτι με πολιτική σημασία». Ο πολιτικός χρόνος «είναι πυκνός ή αραιός ανάλογα με το πόσο σημαίνουσες συγκυρίες μεσολαβούν», επισήμανε ο Αρ. Μπαλτάς, συμπληρώνοντας ότι «πολιτική είναι η διαχείριση του πολιτικού χρόνου. Δεν είναι μόνο θέμα συγκυριών, είναι θέμα στιγμών και ευκαιριών».
Υπάρχουν, όπως είπε, οι λεγόμενες χαραμάδες ευκαιρίας: «Εάν δεν εκμεταλλευτείς τη χαραμάδα ευκαιρίας για την κατάλληλη πρωτοβουλία, χάνεις το παιχνίδι. Ή εάν δεν διαβλέψεις τη χαραμάδα ευκαιρίας που ο διπλανός σου ενδεχομένως δεν τη βλέπει και δεν κινηθείς ώστε να προχωρήσεις, πάλι χάνεις το παιχνίδι», διευκρίνισε ο κ. Μπαλτάς, για να συμπεράνει ότι «η πολιτική γίνεται πάντα εν κινήσει, εν μέσω του πολιτικού χρόνου που πρέπει να διαχειριστείς. Αυτό ακριβώς συνιστά την ένταση -πιθανώς και τη γοητεία- της πολιτικής πρακτικής».
Ο Ομότιμος Καθηγητής του ΕΜΠ υποστήριξε στη συνέχεια ότι «ο πολιτικός χρόνος έχει τα χαρακτηριστικά της ταχύτητας, της πυκνότητας, της ευκαιρίας. Ο χρόνος της δημοκρατίας δεν έχει αυτά τα χαρακτηριστικά. Η δημοκρατία είναι, κατά κανόνα, σαφούς διάρκειας. Η πολιτική ευκαιρία, το τάιμινγκ, η πολιτική στιγμή που λαμβάνεται η απόφαση είναι ένα σύνολο παραμέτρων συναρτημένων με την έννοια του χρόνου και, από αυτή την άποψη, βγάζει την έννοια της πολιτικής από κάποια παραδοσιακή κουβέντα περί δημοκρατικού – αντιδημοκρατικού».
Κύκλοι σεμιναρίων οικονομικής, κοινωνικής & πολιτικής θεωρίας του ΕΝΑ
Τι είναι το δημόσιο χρέος; Πώς συντάσσεται ο κρατικός προϋπολογισμός; Τι σημαίνει «δημόσιο αναδιανεμητικό ασφαλιστικό σύστημα»; Γιατί και πώς αναθεωρείται το Σύνταγμα; Πώς ορίζεται ο (πολιτικός) χρόνος; Ποιοι είναι οι φορείς της (κρατικής) εξουσίας; Πού εδράζεται ο λαϊκισμός; Πώς αναδύονται τα κοινωνικά κινήματα; Μπορεί το «πλήθος» να είναι το νέο πολιτικό υποκείμενο; Τι είναι το κοινωνικό κράτος; Ποιο είναι το μέλλον της εργασίας; Πώς προστατεύεται η μητρότητα στις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες; Μπορεί ο πολιτισμός να συμβάλει στον κοινωνικό μετασχηματισμό;
Σε αυτά και άλλα παρόμοια ερωτήματα θα προσπαθήσει να απαντήσει το επόμενο διάστημα το ΕΝΑ. Μέσα από τρεις παράλληλους κύκλους διαλέξεων σεμιναριακού χαρακτήρα, που απευθύνονται σε νέους φοιτητές, επιστήμονες και ερευνητές αλλά και στο ευρύτερο κοινό, θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε με πρακτικό και αναστοχαστικό τρόπο βασικές έννοιες της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής θεωρίας. Στόχος είναι να διευρύνουμε και να εμβαθύνουμε την κατανόησή μας για έννοιες που συναντούμε στην καθημερινότητά μας, προκειμένου έτσι να ξανασκεφτούμε –εκκινώντας από διαφορετικές ενδεχομένως αφετηρίες– όρους της ατομικής και συλλογικής μας εμπειρίας στο εδώ και το τώρα.
