Το “σωτήριον” έτος 2004 αποτελεί ήδη για τη χώρα μας μια χρονιά με σημαντικές εξελίξεις και γεγονότα:
-Εθνικές Βουλευτικές Εκλογές – αλλαγή πολιτικού σκηνικού, κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ, κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας.
-Δημοψήφισμα για το Κυπριακό – ανατροπή της Αμερικανο-Ευρωπαϊκής δρομολογημένης “λύσης”.
-Ευρωεκλογές – μεγάλα ποσοστά αποχής, αδιαφορία για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Και βέβαια μιλάμε μόνο για τα “πολιτικά γεγονότα”. Γιατί υπάρχουν και άλλα, όπως η κατάκτηση του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου Ποδοσφαίρου, και έπεται η διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα.
Παλλαϊκός ενθουσιασμός και Χρηματιστήριο
Πριν λίγες μέρες, γίναμε μάρτυρες μιας αποθεωτικής υποδοχής των ποδοσφαιριστών της Εθνικής μας Ομάδας Ποδοσφαίρου, που κατέκτησε το Ευρωπαϊκό Κύπελλο.
Τέτοιος παλλαϊκός ενθουσιασμός είχε να εμφανιστεί από το αξέχαστο καλοκαίρι του 1999. Τότε εκατοντάδες χιλιάδες νεοέλληνες εναπόθεταν την τύχη τους για ένα καλύτερο μέλλον στο Αθηναϊκό Χρηματιστήριο. Πολλοί απ’ αυτούς αγόραζαν κατά προτίμηση μετοχές “κατασκευαστικών εταιρειών”, οι οποίες, λόγω της εμπλοκής τους στα “Ολυμπιακά Έργα”, υπόσχονταν μεγάλα και άμεσα κέρδη.
Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Το Χρηματιστήριο της Αθήνας κατέρρευσε παταγωδώς, όπως και όλα σχεδόν τα Χρηματιστήρια του κόσμου. Οι αφελείς νεοέλληνες –όπως και μερικά ακόμα εκατομμύρια μικροαστοί σε όλο τον κόσμο– έχασαν τα λεφτά τους και σήμερα δανείζονται για να επιβιώσουν.
Οι “ρυθμοί ανάπτυξης” της χώρας
Μπορεί ωστόσο οι νεοέλληνες να είναι φτωχότεροι σήμερα αλλά δεν το δείχνουν, δεν το παραδέχονται. Πιστεύουν ότι η εθνική οικονομία, όπου νά ’ναι θα ανακάμψει, ότι οι “υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης” των προηγούμενων ετών (πάνω από 4%) θα συνεχιστούν και ότι και οι ίδιοι θα είναι ανάμεσα στους “κερδισμένους”.
Πέραν των ευσεβών πόθων για μια “ανάπτυξη για όλους”, μας διαφεύγει συνήθως το γεγονός ότι τα όποια ποσοστά ανάπτυξης των τελευταίων ετών οφείλονται στην διόγκωση του τομέα των κατασκευών. Ολυμπιακά Έργα και αυτοκινητόδρομοι αποτέλεσαν τον βασικό κορμό της “αναπτυξιακής πορείας” της χώρας.
Μόνο που, μια τέτοια ανάπτυξη, η οποία οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στο μπετόν και την άσφαλτο, είχε και ως “παράπλευρη απώλεια” τη ραγδαία υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας γης.
Η εκμετάλλευση της φύσης και του χώρου
Θα πρέπει νομίζω να συμφωνήσουμε ότι και στην εποχή της νεοφιλελεύθερης- καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, η αναδιάρθρωση και η διαιώνιση του κυρίαρχου οικονομικού συστήματος στηρίζεται τόσο στην εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης όσο και στην εκμετάλλευση της φύσης. Δηλαδή, τόσο στην εκμετάλλευση “ανθρώπου από άνθρωπο” όσο και στην εκμετάλλευση της “φύσης από τον άνθρωπο”.
Υπενθυμίζουμε ότι, πριν τέσσερις δεκαετίες, ο Ανρί Λεφέβρ είχε επισημάνει ότι η παραγωγή, η κατανάλωση και η εκμετάλλευση του “χώρου”, αποτελεί στοιχείο αντιμετώπισης και ξεπεράσματος των αντιφάσεων του καπιταλισμού.
Έτσι, πέραν της εκμετάλλευσης των εργαζομένων, πέραν της εκμετάλλευσης του υπεδάφους και του εδάφους, των δασών και του υδάτινου πλούτου, στην εποχή μας, καθοριστική σημασία αποκτά η εκμετάλλευση του αστικού και του περιαστικού χώρου.
Ο “Δούρειος Ίππος” των Ολυμπιακών Αγώνων
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας αποτέλεσαν μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για την ακόμα μεγαλύτερη δόμηση και εκμετάλλευση του αστικού και περιαστικού χώρου. Ελεύθεροι δημόσιοι χώροι, ορεινές περιοχές, αδόμητη γεωργική γη, παραλιακοί χώροι, έγιναν αντικείμενο άγριας κερδοσκοπίας, άλλαξαν χρήση, δομήθηκαν και αποδόθηκαν σε ιδιώτες για εκμετάλλευση.
Αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:
Στον Όμιλο Λάτση, με πρόσχημα τη φιλοξενία δημοσιογράφων, επετράπη η κατασκευή ενός τεράστιου εμπορικού-ψυχαγωγικού κέντρου στο Μαρούσι, σε αδόμητη περιοχή δίπλα στο Ο.Α.Κ.Α.
Στον Όμιλο Κόκκαλη, με πρόσχημα την ανακατασκευή του Σταδίου Καραϊσκάκη για τις ποδοσφαιρικές ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων, επετράπη ουσιαστικά η κατασκευή ενός εμπορικού-ψυχαγωγικού κέντρου με προοπτική γιγαντισμού και επέκτασης σε γειτονικούς αδόμητους χώρους.
Στον παραλιακό χώρο του Αγ. Κοσμά, με πρόσχημα τη διεξαγωγή του αθλήματος της Ολυμπιακής Ιστιοπλοΐας, κατασκευάστηκε μια μαρίνα, άνω των 1.000 θέσεων, με δυνατότητα χερσαίων εγκαταστάσεων 30.000 μ2, η οποία προβλέπεται μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες να παραχωρηθεί σε ιδιώτη για εκμετάλλευση.
Αντίστοιχες παραχωρήσεις (ή προβλέψεις) υπάρχουν και για τις άλλες μαρίνες του Φαληρικού όρμου (Πειραιάς, Φλοίσβος, Άλιμος, Γλυφάδα) καθώς και για τις νέες μαρίνες που διαμορφώθηκαν πρόσφατα (Καλλιθέα, Μοσχάτο).
Ακόμα θα μπορούσαμε να αναφερθούμε και σε άλλα παραδείγματα Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων που προβλέπεται η μεταολυμπιακή ιδιωτικοποίησή τους (κέντρο ραδιοτηλεόρασης στο Μαρούσι, κλειστό γυμναστήριο Γαλατσίου κ.ά.).
Συμπερασματικά, επισημαίνουμε ότι, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, πέραν των άλλων σημαντικών επιπτώσεων (οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών, πολιτιστικών), αποτέλεσαν και τον Δούρειο Ίππο για την συρρίκνωση των ελεύθερων-δημόσιων-αδόμητων χώρων της Αττικής, την παραχώρησή τους σε ιδιώτες για εκμετάλλευση, την αναδιανομή εν τέλει της δημόσιας γης σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος.
Τα παραπάνω έχουν επισημανθεί από τις αρχές του 1997, πριν ακόμα από την ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων, από την “Πρωτοβουλία Ενάντια στη Διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων” και επαναλαμβάνονται τα τελευταία χρόνια από την “Καμπάνια Αντι-2004”. Όπως και τα ζητήματα των εργασιακών σχέσεων-μεσαίωνα που επέβαλε η Ολυμπιάδα σε ορισμένους εργασιακούς χώρους (ολυμπιακά έργα κ.λπ.). Όπως επίσης έχουν επισημανθεί το “έλλειμμα Δημοκρατίας” και ο περιορισμός των δικαιωμάτων και της ελεύθερης έκφρασης που επέβαλε η Ολυμπιάδα.
Τριάντα χρόνια από την “αποκατάσταση της Δημοκρατίας”, η Αθήνα αστυνομοκρατείται, στρατοκρατείται, αμερικανοκρατείται και ΝΑΤΟκρατείται.
Όπως αναφέρεται και σε κείμενο της “Καμπάνιας Αντί-2004”:
Με πρόσχημα την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων, “μεγάλα και υψηλά τριγύρω μας έκτισαν τείχη”. Θέλουν να μας αναγκάσουν να δεχθούμε τον περιορισμό της ελευθερίας μας ως το απαραίτητο τίμημα της υποτιθέμενης “ασφάλειας” που μας παρέχουν. Θέλουν να μας κάνουν να συνηθίσουμε τη φυλακή μας. Θέλουν να μας μετατρέψουν σε ανθρωποειδή χωρίς φωνή, χωρίς βλέμμα.
Θα τους το επιτρέψουμε;
Του Πάνου Τότσικα
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Άρδην" (τεύχος 48 - Αύγουστος 2004)
