Στηρίζω πλήρως την απόφαση της κυβέρνησης να θέσει τις προτάσεις των γραφειοκρατών της Ε.Ε., που αφορούν το άμεσο και απώτερο υπαρξιακό μέλλον της χώρας, σε δημοψήφισμα. Είναι γεγονός ότι δημοψηφίσματα δεν πρέπει να γίνονται συχνά. Και κάθε ένα από αυτά έχει ιστορική σημασία – είναι γεγονότα-σταθμός στην ιστορία μιας δημοκρατίας. Στην περίπτωση που αντιμετωπίζουμε το δημοψήφισμα αρμόζει, γιατί οι συνθήκες που αντιμετωπίζει η χώρα την έχουν θέσει σε αδιέξοδο, οι συνέπειες του οποίου αγγίζουν και τις ερχόμενες γενιές.
Η κυβέρνηση είχε τη λαϊκή εντολή να αλλάξει τις συνθήκες των μνημονίων. Η πλειοψηφία των Ελλήνων που δεν ανήκει απαραίτητα στον ιδεολογικό χώρο του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. επέλεξε αυτή την κυβέρνηση για να προσπαθήσει να αλλάξει τις τρέχουσες συνθήκες διαβίωσης των πολιτών και να διασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον εντός της Ευρώπης, χωρίς όμως να θέσει σε κίνδυνο την αυτονομία της χώρας. Στην ιστορία έχει κατατεθεί πια το γεγονός ότι η κυβέρνηση Τσίπρα έχει παλέψει γι’ αυτή τη δημοκρατική εντολή εν ονόματι όλων των Ελλήνων και όχι μόνο των εντεταγμένων στην παράταξη του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., εξού και η οξεία εσωτερική κριτική που έχει δεχτεί τόσους μήνες. Ως εκ τούτου, θεωρώ την όλη στάση της κυβέρνησης σε αυτή τη διαπραγμάτευση κάτω από εξωφρενικές συνθήκες εκβιασμού, παρά τα όποια λάθη στην πορεία, παντελώς υπεύθυνη έως και ηρωική. Το γεγονός ότι η δημοτικότητα της κυβέρνησης έχει ανέβει θεαματικά από τα εκλογικά ποσοστά αποδεικνύει ότι οι περισσότεροι Έλληνες αυτή την ηρωική προσπάθεια την αναγνωρίζουν, ασχέτως εάν έχουν εν μέρει πιθανές διαφωνίες για τους χειρισμούς.
Φτάνοντας, λοιπόν, στο αδιέξοδο της επιταγής των δανειστών να αποδεχτεί η Ελλάδα μια ακόμα χειρότερη συνθήκη διαβίωσης και μη έχοντας τη δημοκρατική εντολή να προχωρήσει μονομερώς σε ρήξη των διαπραγματεύσεων, η κυβέρνηση πράττει πολύ σωστά να θέσει την απόφαση σε δημοψήφισμα. Όσοι θεωρούν το δημοψήφισμα αποποίηση ή μετάθεση ευθυνών φαίνεται να είναι, μέχρι στιγμής, όσοι θεωρούν ότι η κυβέρνηση έπρεπε να αποδεχτεί τις επιταγές των δανειστών πάση θυσία, ακόμη και αν αυτές οδηγούν τους πολίτες σε ακόμα μεγαλύτερη εξαθλίωση. Μα ο λαός εξέλεξε αυτή την κυβέρνηση για νη μην ενδώσει σε τέτοιες επιταγές. Συνεπώς, η θέση τους να απαξιώσουν το δημοψήφισμα είναι διπλά αντιδημοκρατική – και γιατί αμφισβητούν την εκλογική εντολή και γιατί αμφισβητούν τη νομιμότητα της απώτερης δημοκρατικής πράξης.
Εκτός, όμως, του ότι είναι χειρονομία βαθιά αντιδημοκρατική, η απαξίωση του δημοψηφίσματος από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, δείχνει την πολιτική τους χρεοκοπία. Και ας το πούμε και αυτό, την πολιτική τους δειλία. Γιατί αν, τέλος πάντων, υποστηρίζουν μια μνημονιακή πολιτική, ας φροντίσουν να παρουσιάσουν επιχειρήματα στον ελληνικό λαό γιατί θα έπρεπε κι αυτός να τη δεχτεί. Αλλά αρνούνται να το πράξουν γιατί, εντέλει, οι πρώην κυβερνώντες έβλεπαν το μνημόνιο ως θεματοφύλακα των αυστηρώς ιδιοτελών προνομίων τους. Με έναν μοναδικό τρόπο αυταπόδεικτης διαύγειας τα κόμματα της αντιπολίτευσης (συμπεριλαμβανομένου και του Κ.Κ.Ε.) δείχνουν έτσι ότι η πολιτική τους υπήρξε ανέκαθεν ολιγαρχική.
Ας πάμε τώρα στο διά ταύτα. Μια άλλη άμεση αντίδραση της αντιπολίτευσης ήταν ότι η κυβέρνηση έπρεπε να θέσει σε δημοψήφισμα το ερώτημα «Ναι ή όχι στο ευρώ» ή ακόμα περισσότερο, ότι δεν υπάρχει άλλο ερώτημα να τεθεί σε δημοψήφισμα. Εννοώντας, προφανώς, ότι ένα «όχι» στις προτάσεις των δανειστών είναι ταυτόχρονα ένα «όχι» στο ευρώ. Ομολογώ, δεν καταλαβαίνω γιατί μια δημοκρατική απόρριψη μιας πρότασης κάποιων γραφειοκρατών της Ε.Ε. για αυστηρή λιτότητα, που θέτει σε κίνδυνο τη διαβίωση των πολιτών μιας ολόκληρης ευρωπαϊκής χώρας, που δεσμεύει το μέλλον της σε μια πορεία περαιτέρω εξαθλίωσης και ταυτόχρονα καταπατά την αυτονομία της, πρέπει να θεωρείται ψήφος για έξοδο από το ευρώ. Από πού κι ώς πού; Γιατί δεν μπορεί ένας πολίτης μιας χώρας της Ε.Ε. να ζητάει άλλες πολιτικές του ευρώ πέρα από τις πολιτικές λιτότητας, πέρα από τις πολιτικές ολιγαρχίας; Αυτό νομίζω είναι το ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ νόημα του δημοψηφίσματος και ήδη έχει στηριχτεί από διάφορες λαϊκές δυνάμεις σε άλλες χώρες της Ε.Ε.
Η επιθυμία της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία είχε εκφραστεί εξαρχής ως ευρωπαϊκή πολιτική, ήταν να αλλάξει την πολιτική της λιτότητας και της ολιγαρχίας που κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια στην Ευρωζώνη. Η επιθυμία αυτή ήταν ενδεχομένως ουτοπική (αλλά όχι άκαιρη ούτε άκυρη) και απέτυχε ως πολιτική γιατί είναι ανέφικτη αν δεν είσαι σε θέση ισχύος. Το δημοψήφισμα όμως είναι μια κίνηση ευρωπαϊκής πολιτικής, η οποία ανατρέπει σε έναν βαθμό αυτή την ανισότητα ισχύος. Γιατί, αλίμονο, τι σόι Ευρώπη είναι αυτή που προβιβάζει τον γραφειοκράτη σε σχέση με τον πολίτη μιας δημοκρατίας; Με ποιο σκεπτικό, με τι επιχείρημα, θα μπορέσουν οι λοιποί αξιωματούχοι της Ε.Ε. να αμφισβητήσουν μια δημοκρατική απόρριψη της κυρίαρχης πολιτικής τους; Θα τορπιλίσουν την ίδια τους τη θεσμική υπόσταση.
Βεβαίως, ήδη μέσα στο πρώτο 24ωρο βλέπουμε αμυντικές κινήσεις εκ μέρους της γραφειοκρατικής ηγεσίας της Ε.Ε. – να απαξιωθεί, να εμποδιστεί, ή και ακόμα να ακυρωθεί εκ των πραγμάτων η διαδικασία δημοκρατικής απόφασης μιας ευρωπαϊκής χώρας. Βλέπουμε απειλές τραπεζικής ασφυξίας εναντίον της δυνατότητας μιας χώρας ελεύθερων πολιτών να αποφασίσουν για την τύχη τους, δηλαδή εναντίον της ίδιας τους της αυτονομίας! Τι Ευρώπη είναι αυτή, αλήθεια!
Έχει λεχθεί και το ενδεχόμενο το Eurogroup να αποσύρει την πρόταση βάσει της οποίας τίθεται το δημοψήφισμα. Ο κυνισμός αυτού του κόλπου –γιατί περί αυτού πρόκειται– είναι άνευ προηγουμένου. Γιατί η ουσία της πρότασης είναι γνωστή τοις πάσι: συνέχεια του status quo της πολιτικής της λιτότητας που έχει φέρει τη χώρα στο τέλος των κοινωνικοοικονομικών της δυνάμεων. Αν οι Έλληνες, στην πλειοψηφία τους, θελήσουν να συνεχιστεί αυτό το status quo θα το αποδείξουν με την ψήφο τους. Σε αυτή την περίπτωση η κυβέρνηση θα έχει πράξει με βάση το υψηλότερο επίπεδο ευθύνης που έχει, όχι ως πολιτική παράταξη, αλλά ως κυβέρνηση του συνόλου των πολιτών μιας αυτόνομης χώρας. Εάν, όντως, η απόφαση των Ελλήνων στην πλειοψηφία τους είναι το «ναι» στην πολιτική λιτότητας, τότε η κυβέρνηση οφείλει όχι μόνο να τη σεβαστεί, αλλά και να τη θέσει σε πράξη με τη μεγαλύτερη δυνατή υπευθυνότητα. Οι κορόνες της ολιγαρχικής Δεξιάς περί παραίτησης της κυβέρνησης σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι άξιες λοιδορίας και δεν πρέπει να ληφθούν σοβαρά. Η κυβέρνηση ΣΥ.ΡΙΖ.Α. έχει μπροστά της ένα τεράστιο πρόταγμα μεταρρυθμίσεων στα θεσμικά πλαίσια της χώρας για το οποίο έχει εκλεγεί και οφείλει να διεκπεραιώσει.
Αν, κατ΄ αντιδιαστολή, οι Έλληνες πολίτες στην πλειοψηφία τους ψηφίσουν «όχι», η Ε.Ε. πρέπει να μπορεί να χειριστεί τις δημοκρατικές αποφάσεις μιας κυρίαρχης ευρωπαϊκής χώρας, ιδιαίτερα όταν αυτές αντιτίθεται σε ολιγαρχικές πολιτικές. Αν δεν μπορέσει, τότε το τέλος του μεγάλου ευρωπαϊκού εγχειρήματος θα είναι γεγονός, με ευθύνη των αξιωματούχων της Ευρωζώνης και του παγκοσμιοποιημένου τραπεζικού συστήματος το οποίο άκριτα υπηρετούν. Εάν αυτό σημαίνει την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, η Ε.Ε. δεν θα φανεί αντάξια της έννοιας της «ένωσης» και, ομολογώ, θα προσυπογράψει την αυτοδιάλυσή της. Γιατί η αποβολή μιας ευρωπαϊκής χώρας από την Ευρωζώνη,παρά τη θέλησή της, σημαίνει το τέλος της Ε.Ε.
Είτε έτσι είτε αλλιώς, το δημοψήφισμα θέτει ένα ευρωπαϊκό διακύβευμα και όποιος προσπαθεί να το εμποδίσει ή όποιος αρνείται να το αναγνωρίσει ως δικαίωμα, σκέφτεται αντιευρωπαϊκά. Το τονίζω αυτό για εκείνους που θεωρούν ότι η κυβέρνηση πράττει ως εχθρός της Ευρώπης.
Τις επόμενες μέρες θα δούμε και θα ακούσουμε διάφορα, ένθεν και ένθεν, στην Ελλάδα και διεθνώς. Σε τελευταία ανάλυση, οι Έλληνες οφείλουν να ακούσουν όλες τις απόψεις, να τις συζητήσουν, να διαφωνήσουν, να λάβουν υπόψη τις αντίθετες γνώμες, να ξανασκεφτούν τη θέση τους και εντέλει να αποφασίσουν. Και ο καθένας μας ας αναλάβει την ευθύνη της απόφασής του, τιμώντας ταυτόχρονα την καλή του τύχη να ζει σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα για το οποίο ολόκληροι λαοί έχουν αγωνιστεί επί ποινή αίματος.
Η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα υψηλού ρίσκου, αλλά δεν υπάρχει καλύτερο. Η δημοκρατία δεν είναι απαραίτητα σοφή, αλλά δεν υπάρχει πιο ελεύθερο πολίτευμα. Οπότε ο καθένας μας ας πράξει υπεύθυνα και ας δεχτεί το αποτέλεσμα όποιο και αν είναι, συνεχίζοντας ταυτόχρονα να αγωνίζεται για τις πολιτικές του απόψεις μέσα/και διαμέσου ενός πολιτεύματος όπου η εξουσία είναι υπόθεση όλων εξίσου, ενός πολιτεύματος που θεμελιώνεται, όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης, στο απαράβατο «μετέχειν της αρχής».
