Με αφορμή τα επιβεβαιωμένα κρούσματα ελονοσίας σε καταυλισμούς Ρομά και παρά το γεγονός ότι τα ζητήματα της βελτίωσης συνθηκών διαβίωσης και της στεγαστικής αποκατάστασης των Ρομά αποτέλεσαν ήδη από την σύσταση της Ειδικής Γραμματείας Κοινωνικής Ένταξης των Ρομά (Ε.Γ.), τον πυλώνα εκείνο στον οποίο δόθηκε η μεγαλύτερη βαρύτητα, χρειάζεται να επισημάνουμε τα παρακάτω που αφορούν στις πρακτικές και στις δράσεις επίλυσης του εξαιρετικά κρίσιμου αυτού θέματος.
Καθοριστική παρέμβαση για τη στεγαστική αποκατάσταση των Ρομά που διαβιούν σε παραπήγματα ήταν η νομοθετική ρύθμιση, το άρθρο 159 του Ν. 4483/2017, που αφορά στην προσωρινή μετεγκατάσταση ειδικών κοινωνικών ομάδων με την ανάπτυξη συγκροτημάτων κοινωνικής κατοικίας υπό την ιδιοκτησία και λειτουργία των Δήμων, καθώς και παρεμβάσεις για τη «Βελτίωση Συνθηκών Διαβίωσης σε καταυλισμούς» όπου κυριαρχεί η εξαθλίωση. Οι υφιστάμενες συνθήκες απειλούν τη δημόσια υγεία ως «υγειονομικές βόμβες» όχι μόνο για τους πληθυσμούς που διαβιούν σε συνθήκες εξαθλίωσης, αλλά και τις παρακείμενες περιοχές, καταστρατηγώντας με τον πιο επικίνδυνο τρόπο την κοινωνική συνοχή.
Ειδικότερα, η συγχρηματοδοτούμενη από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) δράση της Βελτίωσης Συνθηκών Διαβίωσης, βάσει των υγειονομικών εκθέσεων που διενεργήθηκαν από τις αρμόδιες Διευθύνσεις των Περιφερειών και σε συνεργασία με τη Γ.Γ. Δημόσιας Υγείας, δίνει στους Δήμους τη δυνατότητα να υποβάλλουν σχετικό φάκελο, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι έκτακτες συνθήκες που υπάρχουν στους καταυλισμούς. Οι παρεμβάσεις αφορούν δράσεις περιβαλλοντολογικής υγιεινής–μυοκτονίες χαλικοστρώσεις, σύνδεση με δίκτυα κοινής ωφέλειας (πρόσβαση σε φως και νερό, κλπ), δομές ατομικής υγιεινής και χώρους δραστηριοτήτων με έμφαση στη δημιουργική απασχόληση και στη φροντιστηριακή υποστήριξη των παιδιών με τη μορφή Πολύκεντρου. Επιπρόσθετα, η Ειδική Γραμματεία έχει προχωρήσει στη δρομολόγηση χωρικών δράσεων που αφορούν στην ανάπτυξη υποδομών (δίκτυα όμβριων υδάτων, αποχετευτικού συστήματος, κ.α.), χρηματοδοτούμενα από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ).
Οι παραπάνω αναφερόμενες παρεμβάσεις μέσα από μια ολιστική προσέγγιση συνδυαζόμενες με πολιτικές απασχόλησης και εκπαίδευσης θέτουν τα θεμέλια για τη σταδιακή κοινωνική ένταξη των Ρομά, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η κοινωνική συνοχή και να αναπτυχθεί ένα μέτωπο κατά της παραβατικότητας και της ανομίας.
Ωστόσο, όλες αυτές οι προσπάθειες έρχονται αντιμέτωπες με τον δισταγμό των δημοτικών αρχών και, συνεπώς, με την καθυστερημένη έως ανύπαρκτη ανταπόκριση στις προτροπές και στις προτάσεις της Ε.Γ. Ακόμα όμως και σε περιπτώσεις Δήμων που ανταποκρίθηκαν στην ανάπτυξη καινοτόμων παρεμβάσεων στεγαστικής υποστήριξης, το έργο ακυρώθηκε, λόγω σφοδρών αντιδράσεων του ευρύτερου τοπικού πληθυσμού που έναυσμα είχαν την παραβατικότητα από ορισμένα άτομα του πληθυσμού Ρομά. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η παραβατικότητα δεν αφορά μόνο στους Ρομά, που η πλειοψηφία τους υφίσταται τις ίδιες συνέπειες με τον πληθυσμό μη Ρομά, αλλά άτομα και συμφέροντα που πιθανά έχουν όφελος από τη διαιώνιση της εξαθλίωσης.
Από τις αρχές Ιουλίου, σε 55 Δήμους όλης της χώρας έχει σταλεί τόσο ο φάκελος της δράσης για τη Βελτίωση Συνθηκών Διαβίωσης όσο και οι υγειονομικές αυτοψίες με πλήρεις οδηγίες και τεχνικά υποδείγματα για τη συμπλήρωση του αντίστοιχου αιτήματος. Το αποτέλεσμα έως σήμερα, μετά από δύο παρατάσεις που εδόθησαν και συνεχή επικοινωνία και ενημέρωση προς τους Δήμους από την Ε.Γ., ανέρχεται σε 20 απαντήσεις από πλευράς των Δήμων.
Δυσκολίες προκύπτουν και σε Δήμους με τους οποίους συμφωνήθηκε η υλοποίηση έργων βασικών υποδομών. Μετά από επανειλημμένη επικοινωνία με τους Δήμους από πλευράς της Ε.Γ να προχωρήσουν σε σύνταξη Τεχνικών Εκθέσεων για την υποβολή Τεχνικού Δελτίου Έργου ή δημοπράτησης των έργων, οι Δήμοι στην πλειοψηφία τους αδυνατούν να ανταποκριθούν.
Η αδυναμία των τεχνικών υπηρεσιών των Δήμων ή η απροθυμία των δημοτικών αρχών να υλοποιήσουν τις συγκεκριμένες πολιτικές, λόγω της αρνητικής γνώμης του ευρύτερου πληθυσμού για την κοινωνικά αποκλεισμένη ομάδα των Ρομά, καθώς και οι πρακτικές και αντιλήψεις ενός μέρους της εν λόγω ομάδας τείνει να δημιουργήσει ευρύτερα προβλήματα. Παρά το γεγονός ότι διαθέτουμε νομοθετημένες και κοστολογημένες παρεμβάσεις για όλη την επικράτεια, οι οποίες θα μπορούσαν να αποτρέψουν τη διόγκωση ενός προβλήματος που έχει διαστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης, αδυνατούμε να δράσουμε.
Η μυωπική μας αντίληψη ελλοχεύει κινδύνους τόσο στη σφαίρα της δημόσιας υγείας όσο και στην κοινωνική συνοχή και ασφάλεια της χώρας.
Οφείλουμε να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας. Οι δημόσιες αρχές να επιτελέσουν το έργο τους σεβόμενοι τις θεμελιακές αρχές του Συντάγματος προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος, η κοινωνία των πολιτών να κατανοήσει την αναγκαιότητα των παρεμβάσεων που στόχο έχουν να θωρακίσουν κα την ευρύτερη κοινωνία και ο πληθυσμός Ρομά να αποβάλλει συνήθειες που εγκλωβίζουν τις νεότερες γενιές στη φτώχεια και στον αποκλεισμό. Η επιλογή είναι μεταξύ δράσης και αδράνειας και κάθε επιλογή έχει και επιπτώσεις.
* Η Κατερίνα Γιάντσιου είναι Ειδική Γραμματέας Κοινωνικής Ένταξης των Ρομά
