Πλήγμα από την αναθεώρηση του ΑΕΠ δέχθηκε η υπόθεση της βιωσιμότητας του χρέους, καθώς το χαμηλότερο ΑΕΠ επιβάρυνε το ποσοστό του χρέους Γενικής Κυβέρνησης με 3,5 εκατοστιαίες μονάδες, δημιουργώντας ακόμη υψηλότερη αφετηρία εκκίνησης και περισσότερα εμπόδια στη διαδικασία προσαρμογής του σε βιώσιμα επίπεδα.
Η αρνητική αυτή εξέλιξη που προκλήθηκε από την πτώση του ΑΕΠ κάτω και από το «φράγμα» των 180 δισ. ευρώ το 2014, που έφερε η αναθεώρηση, είχε ως αποτέλεσμα το χρέος Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ να αυξάνεται κατά 2,9 εκατοστιαίες μονάδες το έτος 2014 και με 3,5 εκατοστιαίες μονάδες το 2015. Δημιουργούνται έτσι νέα δεδομένα στις ήδη βαλτωμένες διαβουλεύσεις της κυβέρνησης με τους δανειστές, καθώς το πρόβλημα του χρέους είναι το βασικότερο που κλήθηκε να αντιμετωπίσει το μνημόνιο, που εφαρμόζεται από το 2010. Ταυτόχρονα ενισχύονται τα επιχειρήματα και ισχυροποιείται η θέση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που έχει σχεδόν μόνιμες αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Το υψηλότερο χρέος επιβαρύνει τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές, αφού μία από τις βασικές προϋποθέσεις ένταξης στο νέο μηχανισμό δανεισμού και εποπτείας της χώρας από το 2015 και μετά, την «Ενισχυμένη Πιστωτική Γραμμή» (ECCL), είναι η βιωσιμότητα του χρέους, η οποία είναι εύθραυστη. Πρόσθετοι παράγοντες αβεβαιότητας, για την επάνοδο του χρέους σε τροχιά βιωσιμότητας, αποτελούν οι εισπράξεις από τις αποκρατικοποιήσεις, το ύψος των ετήσιων ρυθμών ανάπτυξης, αλλά και το ύψος των επιτοκίων δανεισμού και αναχρηματοδότησης του χρέους.
Πώς αυξήθηκε το ποσοστό του χρέους
Τον περασμένο Οκτώβριο η Ελληνική Στατιστική Αρχή προχώρησε στην αναθεώρηση του ΑΕΠ μέχρι και το έτος 2013, δημιουργώντας νέα βάση υπολογισμού για το ύψος του ΑΕΠ των επόμενων ετών.
Στο πλαίσιο αυτό, ενώ το ΑΕΠ αυξήθηκε οριακά για τα έτη 2012 και 2013, για το 2014 το ύψος του ΑΕΠ υπολογίζεται πλέον από το υπουργείο Οικονομικών ότι θα διαμορφωθεί στο ποσό των 178.870 εκατ. ευρώ, έναντι 182.231 εκατ. ευρώ που το προσδιόριζε η προηγούμενη εκτίμηση προ της αναθεώρησης, δηλαδή θα είναι μειωμένο κατά 3.287 εκατ. ευρώ.
Για το 2015, το ΑΕΠ θα διαμορφωθεί στο ποσό των 184.870 εκατ. ευρώ, δηλαδή 3.395 εκατ. ευρώ, χαμηλότερα από την προηγούμενη εκτίμηση. Οι εξελίξεις στο ύψος του ΑΕΠ επιβαρύνουν αυτόματα το λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ. Στο πλαίσιο αυτό, το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ διαμορφώνεται σε οριακά χαμηλότερα επίπεδα για τα έτη 2012 και 2013, αλλά σε υψηλότερα επίπεδα για τα έτη 2014 και 2015.
Ειδικότερα:
* Το 2012 το χρέος είχε εκτιμηθεί σε 303.936 εκατ. ευρώ και αυξήθηκε τελικά σε 304.691 εκατ. ευρώ, ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ διαμορφώθηκε σε 156,9% από 157,2%.
* Το 2013 το χρέος Γενικής Κυβέρνησης διαμορφώθηκε τελικά σε 319.133 εκατ. ευρώ, από 318.849 εκατ. ευρώ που ήταν η αρχική εκτίμηση, ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ ανήλθε σε 174,9% από 175,1% που ανέφερε η αρχική εκτίμηση.
* Για το 2014 το χρέος Γενικής Κυβέρνησης είχε εκτιμηθεί σε 318.600 εκατ. ευρώ, αλλά η νεότερη εκτίμηση το προσδιορίζει σε χαμηλότερα επίπεδα σε 318.000 εκατ. ευρώ. Ωστόσο η μείωση του ΑΕΠ το ίδιο έτος, κατά 3,3 δισ. ευρώ, αυξάνει το λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ κατά 2,9 εκατοστιαίες μονάδες και συγκεκριμένα στο 177,7%, από 174,8% που ανέφερε η προηγούμενη εκτίμηση.
* Για το 2015 η επιβάρυνση είναι μεγαλύτερη. Το ύψος του χρέους από 316.100 εκατ. ευρώ θα διαμορφωθεί τελικά σε 316.900 εκατ., σημειώνοντας αύξηση κατά 800 εκατ. ευρώ. Σε συνδυασμό και με τη μείωση του ΑΕΠ κατά 3,4 δισ. ευρώ, το χρέος, ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ ανεβαίνει από το 167,9% που ανέφερε η εκτίμηση του προσχεδίου του προϋπολογισμού στο 171,4% του ΑΕΠ, δηλαδή 3,5 εκατοστιαίες μονάδες υψηλότερα.
Οι κρίσιμοι παράγοντες που επηρεάζουν τη βιωσιμότητα
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι παράγοντες που επηρεάζουν τη βιωσιμότητα του χρέους είναι οι ακόλουθοι:
1. Οι ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ. Εάν είναι χαμηλότεροι από τις προβλέψεις, το πρωτογενές ισοζύγιο βελτιώνεται πιο αργά και η ασθενέστερη δημοσιονομική προοπτική οδηγεί σε υψηλότερα επιτόκια. Στην περίπτωση αυτή, ο δείκτης του χρέους προς το ΑΕΠ αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. Εάν μάλιστα το ΑΕΠ αυξηθεί με ρυθμό χαμηλότερο των προβλέψεων κατά 1% κάθε χρόνο μέχρι το 2020, το χρέος τότε (το 2020) θα είναι υψηλότερο κατά 10 μονάδες του ΑΕΠ. Σημειώνεται πως το ΚΕΠΕ στην πρόσφατη έκθεσή του εκτιμά πως το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά μέσο όρο 2,9% μέχρι το 2020.
2. Πρωτογενή πλεονάσματα. Η βιωσιμότητα του χρέους θα τεθεί σε κίνδυνο εάν τα πρωτογενή πλεονάσματα είναι χαμηλότερα των προβλέψεων. Το πρόγραμμα προβλέπει πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 3% το 2015 και από το 2016 και μετά 4,5% του ΑΕΠ ή πάνω από 9 δισ. ευρώ, στόχοι που θεωρούνται αδύνατο να επιτευχθούν και γι’ αυτό η κυβέρνηση ζητεί στο παρασκήνιο «κούρεμα» των συγκεκριμένων στόχων. Το ΔΝΤ θεωρεί πως αν το πρωτογενές ισοζύγιο παραμείνει στο 2,5% του ΑΕΠ από το 2015 και μετά, ο λόγος χρέους/ΑΕΠ θα υποχωρήσει πολύ πιο αργά, ενώ θα αυξηθούν και οι ακαθάριστες δανειακές ανάγκες.
3. Επιτόκιο. Εάν το επιτόκιο αναχρηματοδότησης του χρέους αυξηθεί κατά 200 μ.β. πάνω από το στόχο, απειλείται η μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους. Η επίπτωση μετριάζεται από τη συνεχιζόμενη κρατική χρηματοδότηση (Ευρωζώνη), η οποία όμως λήγει τέλος του έτους και για το 2015 υπάρχει ασάφεια, δεδομένου ότι δεν έχει αρχίσει καν η διαπραγμάτευση.
4. Οι αποκλίσεις στον τομέα των ιδιωτικοποιήσεων. Εάν τα έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων είναι κατά 50% μικρότερα των προβλεπόμενων, θα υπάρξει επιβάρυνση του χρέους κατά τέσσερις μονάδες του ΑΕΠ. Η υστέρηση των εσόδων από τις ιδιωτικοποιήσεις είναι ο κανόνας πλέον. Ενδεικτικό είναι πως για το 2014 είχαν προϋπολογιστεί 2,6 δισ. ευρώ, αργότερα ο στόχος μειώθηκε σε 1,5 δισ. ευρώ και τώρα εκτιμάται πως με δυσκολία θα εισπραχθούν 600 εκατ. ευρώ. Επίσης για το 2015 έχει προϋπολογιστεί είσπραξη 2,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 1,9 δισ. ευρώ θα διατεθεί για τη μείωση του χρέους. Είναι σαφές πως εάν υπάρξουν ξανά αστοχίες, τότε το χρέος θα αυξηθεί ανάλογα.
5. Το ακαθάριστο εξωτερικό χρέος, που σήμερα είναι 233% του ΑΕΠ, προβλέπεται να μειωθεί σε περίπου 160% το 2020. Μακροοικονομικές κρίσεις και οι αποκλίσεις πολιτικής θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αρνητική δυναμική.
6. Μεγαλύτερα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Μια αργή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας που προκύπτει από την καθυστέρηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις εξαγωγές και να επιδεινώσει τις βασικές προβλέψεις του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών κατά περίπου 1,5% του ΑΕΠ ετησίως. Ο λόγος του χρέους θα παραμείνει σε πτωτική πορεία, αλλά θα είναι 10 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερος σε σχέση με την αρχική τιμή (στόχο) κατά το 2020.
7. Ο αποπληθωρισμός. Μείωση του πληθωρισμού κατά 1% από το στόχο θα οδηγήσει σε επιβάρυνση του λόγου χρέους/ΑΕΠ κατά πέντε μονάδες.
ΔΝΤ: Το αισιόδοξο σενάριο
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην τελευταία ανάλυση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους που πραγματοποίησε σημειώνει ότι, με το βασικό και αισιόδοξο σενάριο, το ελληνικό χρέος αναμένεται να διαμορφωθεί στο 128% του ΑΕΠ το έτος 2020 και στο 117% του ΑΕΠ το 2022.
Αφετηρία των συγκεκριμένων προβλέψεων του ΔΝΤ ήταν η εκτίμηση ότι το χρέος το 2014 θα ήταν στο 174% του ΑΕΠ. Ομως τελικά η αφετηρία διαμορφώνεται στο 177,7% του ΑΕΠ, γεγονός που θα προκαλέσει αναθεωρήσεις και των προβλέψεων για τα επόμενα χρόνια.
Μέχρι τώρα Σημειώνεται ότι τα επίπεδα βιωσιμότητας όπως προσδιορίστηκαν πριν από μια διετία, στις 27 Νοεμβρίου 2012, όριζαν ότι το χρέος θα υποχωρήσει το έτος 2020 στο 124% του ΑΕΠ και αισθητά κάτω από το 110% του ΑΕΠ το έτος 2022.
Το ΔΝΤ άλλαξε το καλοκαίρι επί το δυσμενέστερο τις προβλέψεις του για το χρέος (πριν από την αναθεώρηση του ΑΕΠ), λόγω αστοχιών σε σειρά παραγόντων που επηρεάζουν το χρέος βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
ΠΑΝΟΣ ΚΑΚΟΥΡΗΣ
