«Επιτέλους, κανονικότητα!» αναφωνούσαν με άγρια χαρά και θριαμβευτική ανακούφιση την επαύριον των εκλογών του 2019 διάφοροι επιφανείς ιεροκήρυκες της συντηρητικής παράταξης. Πίσω από τη λιτότητα της έκφρασης, η χυδαιότητα του σημαινόμενου.

Πίσω από την καθησυχαστική υπόμνηση της μετάβασης-επιστροφής σε κάτι οικείο -εν προκειμένω στην επάνοδο της Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία-, ο υπαινιγμός ότι τα χρόνια της αποκαλούμενης «αριστερής παρένθεσης» που προηγήθηκαν, πέρα από το ότι ήταν ανοίκεια, έφεραν το στοιχείο της ανωμαλίας. Συνεκδοχικά, μια αριστερή κυβέρνηση δεν (μπορούσε να) θεωρείται «νορμάλ», κανονική. Ακόμα περισσότερο, οι ιδέες που αυτή εκφράζει και οι πολιτικές που εφαρμόζει δεν (έπρεπε να) λογίζονται ως κανονικές. Κορυφαίο στέλεχος της κυβέρνησης Μητσοτάκη με φασιστικές και χουντοφιλικές καταβολές είχε δηλώσει από νωρίς και χωρίς περιστροφές ότι οι ιδέες της Αριστεράς είναι «ελαττωματικές» και ότι θα έπρεπε να υποστούν «στρατηγική ήττα» με τρόπο που να διασφαλίζει ότι η ίδια δεν θα ξαναβρεθεί στην εξουσία «με οποιαδήποτε μορφή της». Ο συνειρμός, αναπόφευκτος: οι ιδέες της ισότητας, της ελευθερίας, του ανθρωπισμού, της κοινωνικής δικαιοσύνης χαρακτηρίζονταν ελαττωματικές, «εκφυλισμένες»˙ όπως εκφυλισμένη (Entartete) είχε χαρακτηριστεί η ανθρωπιστική τέχνη και διανόηση στη Γερμανία από το ναζιστικό καθεστώς, αυτό που θα οδηγούσε τελικά στον αφανισμό τους καρπούς και τους φορείς της.

Η κανονικότητα που προοιωνίζονταν η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και οι θιασώτες της είχε κατ’ επίφαση φιλελεύθερο περίβλημα. Το περιεχόμενο ήταν απολυταρχικό με φασίζοντα πυρήνα. Οι εκλεκτικές συγγένειες ήταν εξαρχής προφανείς και δεν περιορίζονται στη λεξιλογική συνάφεια. Μια κανονικότητα που δεν αναγνωρίζει τη δυνατότητα εναλλαγής στην εξουσία πολιτικών σχημάτων με διαφορετική ιδεολογική αφετηρία είναι τα πάντα, εκτός από φιλελεύθερη και δημοκρατική. Έτσι προσδιορισμένη, η κανονικότητα αυτή εκφράστηκε την επαύριον των εκλογών μέσα από τρεις κομβικές αποφάσεις: την υπαγωγή της ΕΥΠ αλλά και της Γ.Γ. Ενημέρωσης, δηλαδή της ΕΡΤ και του ΑΠΕ, απευθείας στον πρωθυπουργό, καθώς και την ανάθεση της εποπτείας τού πιο ευαίσθητου τμήματος του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος, αυτού της διαχείρισης των ασυνόδευτων ανηλίκων, στο προσωπικό του επιτελείο. Μέτρα πρωτόγνωρα για ευρωπαϊκή Κοινοβουλευτική Δημοκρατία - και όλα αυτά σε μια λογική ιδιωτικής εταιρείας, χωρίς όμως τους ελεγκτικούς μηχανισμούς που ακόμα και οι ιδιωτικές εταιρείες πλέον επιβάλλουν στις διοικήσεις τους.

Η υπενθύμιση του σκηνικού των πρώτων ημερών διακυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα την -εν πολλοίς αδιανόητη- σημερινή θεσμική κατρακύλα. Γιατί τα σκάνδαλα των υποκλοπών, της σταδιακής κατάργησης των θεσμικών αντίβαρων, της απόλυτης χειραγώγησης των μέσων ενημέρωσης και της εγκληματικής διαχείρισης του προσφυγικού-μεταναστευτικού, για τα οποία σήμερα η χώρα διασύρεται διεθνώς, δεν ήρθαν από μόνα τους. Ήταν ευθεία συνέπεια εκείνων των πρώιμων πρωθυπουργικών αποφάσεων και καταδεικνύουν ένα πράγμα: ότι ο πρωθυπουργός όχι μόνο γνώριζε και όφειλε να γνωρίζει, αλλά και ότι είχε προβλέψει και -χωρίς αμφιβολία πλέον- επιδιώξει και σχεδιάσει αυτήν ακριβώς τη δυστοπική κανονικότητα.

Τα σκάνδαλα αυτά είναι προϊόντα μιας συγκεκριμένης πολιτικής με διακριτά χαρακτηριστικά, που εδράζεται σε συγκεκριμένη ακροδεξιά ιδεολογία. Μια ιδεολογία που έρχεται από τα βάθη του παλαιοκομματισμού της ΕΡΕ και των μεθόδων της Αποστασίας, από το έρεβος των μηχανισμών του μετεμφυλιακού βαθέος κράτους και των φονικών μηχανορραφιών τού αλήστου μνήμης παλατιού και ξαναφέρνει στην επιφάνεια πολιτικές συμπεριφορές και ήθη που θεωρούσαμε παραδομένα από καιρό στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Μια ιδεολογία που σε ελάχιστο χρόνο μετέτρεψε το πολίτευμα σε μια νεόκοπη «ενός ανδρός αρχή» - προπέτασμα μιας εκτεταμένης διαπλοκής που, εν είδει επιτελικού κράτους, ανέδειξε το παρακράτος και το οργανωμένο έγκλημα σε ρυθμιστικούς παράγοντες της πολιτικής ζωής. Μια ιδεολογία που, αργά, αλλά σταθερά, μετέτρεψε ένα ευρωπαϊκό κράτος δικαίου σε τριτοκοσμικό failed state. Σε ένα κράτος που έχει εκπέσει τόσο, ώστε να αναγκάσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συζητά σήμερα το ενδεχόμενο να στείλει παρατηρητές στις εθνικές εκλογές του λόγω βάσιμων αμφιβολιών για το αδιάβλητο της διαδικασίας.

Τι ειρωνεία! Οι ίδιοι που ομνύουν χρόνια τώρα στις αρχές και τις αξίες του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής, οι ίδιοι που με την πρώτη ευκαιρία καταδικάζουν τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται, είναι και αυτοί που ανέχονται, αν δεν απεργάζονται ιδιοτελώς, εδώ και τέσσερα χρόνια τη συστημική βία που με χειρουργικό τρόπο εφαρμόζεται κάθε μέρα στο σώμα της Ελληνικής Δημοκρατίας. Μας θυμίζουν κάτι οι χειρουργικές αναφορές; Ορθώς μας το θυμίζουν. Γιατί το όλο σκηνικό που μεθοδικά, μεθοδευμένα έχει στηθεί έχει όλα τα στοιχεία της συνταγματικής εκτροπής. Γιατί την εκτροπή δεν τη φέρνουν μόνο τα τανκ - και κάτι τέτοιο συμβαίνει πλέον πολύ σπάνια και μάλλον σε άλλα γεωγραφικά μήκη και πλάτη.

* Την εκτροπή τη φέρνει η καθημερινή και ολοένα διογκούμενη περιφρόνηση της λαϊκής βούλησης.

* Τη φέρνουν οι εκτρωματικές νομοθετικές κατασκευές προς όφελος των ημετέρων.

* Τη φέρνει το μίσος για το κοινωνικό κράτος, που οδηγεί σε αργό θάνατο ολόκληρες γενιές.

* Τη φέρνουν οι κατάφωρες παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού και προσφυγικού Δικαίου στην επικράτεια και στα σύνορά μας.

* Τη φέρνουν η καθολική φίμωση του Τύπου και ο απόλυτος έλεγχος της πληροφορίας από τα κέντρα εξουσίας.

* Τη φέρνουν οι λεπτομερώς σχεδιασμένες μαζικές παρακολουθήσεις δημόσιων αξιωματούχων και ιδιωτών, από τη βάση μέχρι την κορυφή της κρατικής οντότητας.

* Τη φέρνουν η χειραγώγηση των ανεξάρτητων Αρχών και η συστηματική υπονόμευση κάθε απόπειρας θεσμικού ελέγχου του κυβερνητικού έργου.

* Τη φέρνουν η αποσάθρωση του θεσμού της Δικαιοσύνης και η ακύρωση στην πράξη της αρχής της διάκρισης των εξουσιών.

* Τη φέρνει η διαφθορά που φτάνει μέχρι το μεδούλι του κρατικού μηχανισμού, διαβρώνοντας συνειδήσεις, αξιώματα και θεσμούς.

* Τη φέρνει το ακούσιο ή εκούσιο παιχνίδι με κάθε λογής φασιστικά μορφώματα και τους φορείς τους.

Στη ζοφερή κανονικότητα του καθεστώτος ανελεύθερης δημοκρατίας που βιώνουμε, σήμερα η μόνη ουσιαστική απάντηση είναι η έμπρακτη διεκδίκηση της συνταγματικής νομιμότητας. Μιας νομιμότητας που πηγάζει κατευθείαν από τον νομικό και πολιτικό μας πολιτισμό και αποτυπώνει αμετάκλητα τους κοινωνικούς αγώνες, την αντίσταση, τους συμβιβασμούς και τις νίκες που σημάδεψαν τη νεότερη Ιστορία μας. Μιας νομιμότητας που είναι κεκτημένο της Μεταπολίτευσης, αλλά και κοινό συνταγματικό κεκτημένο σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, που εκφράζεται μέσα από το τρίπτυχο αρχών «Δημοκρατία-Κράτος Δικαίου-ανθρώπινα δικαιώματα».

Σ’ αυτόν τον αγώνα για την αποκατάσταση της συνταγματικής συνθήκης, οι επικείμενες εκλογές θα αποτελέσουν ίσως το πιο κρίσιμο στοίχημα των τελευταίων χρόνων. Σ’ αυτόν τον πολυεπίπεδο αγώνα δεν μπορεί να υπάρξει ενδιάμεσος χώρος. Είναι ή αυτοί, ή εμείς. Όσοι πιστεύουμε ότι ένα άλλο μοντέλο διακυβέρνησης είναι όχι μόνο αναγκαίο αλλά και εφικτό -ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος ισότητας και ελευθερίας, αλληλεγγύης και κοινωνικής δικαιοσύνης- ας τολμήσουμε να το διεκδικήσουμε και να το οργανώσουμε μαζί, όσες υπερβάσεις κι αν χρειαστεί να κάνουμε.

Η ποιοτική αναβάθμιση ή ακόμα και η εκ βάθρων επανίδρυση των θεσμών, όπου αυτό είναι αναγκαίο, θα είναι το ουσιαστικό διακύβευμα της επόμενης μέρας. Η ευρεία συναίνεση του εκλογικού σώματος, η εκφρασμένη στην κάλπη και στο δρόμο «γενική βούληση» των πολιτών (κατά Ρουσό) θα είναι η ικανή και αναγκαία συνθήκη αυτής της νέας αυθεντικής κανονικότητας.

* Η Δέσποινα Σίνου είναι επίκουρη καθηγήτρια Δημοσίου Δικαίου, αν. κοσμήτορας Σχολής Νομικών, Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Sorbonne Paris Nord