Το σχολείο Βικραμσίλα στο χωριό Μπίγκα (είναι ένα μικρό χωριό, περίπου τρεις ώρες από την Καλκούτα) ξεκίνησε το 1997 ως πειραματικό, εφαρμόζοντας ένα εναλλακτικό πρόγραμμα σπουδών. Ένας από τους αρχικούς στόχους του ήταν να προσπαθήσει να διερευνήσει πώς μπορεί να συνδεθεί η καθημερινή ζωή των ανθρώπων και ο αγώνας για την εξασφάλιση βιοτικών πόρων με τη μάθηση. Σχεδόν δεκαπέντε χρόνια μετά, το σχολείο έχει εξελιχθεί σε κομβικό σημείο της κοινότητας. Είναι ένας φορέας που εκτός από πόρους παράγει και ιδέες. Αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση στο χωριό, όχι μόνο στον τομέα της εκπαίδευσης, αλλά σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής.

Κάπου στην πορεία, διατυπώθηκε η ανάγκη να γίνει ο κόσμος της γνώσης πιο προσιτός στην τοπική κοινότητα, έτσι ώστε οι άνθρωποι να έχουν τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες να αναζητούν τη γνώση, χωρίς να χρειάζεται να εξαρτώνται από διάφορους διαμεσολαβητές. Η κουλτούρα της ανάγνωσης μέσα από τα στερεότυπα πλαίσια των βιβλιοθηκών είχε δεχτεί σοβαρά πλήγματα. Από την άλλη, έπρεπε να αναβιώσει μια νέα κουλτούρα ανάγνωσης, αυτή τη φορά μέσα στα πλαίσια του διαδικτύου που δειλά δειλά χτυπούσε την πόρτα της Μπίγκα και των γύρω χωριών.

Παρότι η βιβλιοθήκη του σχολείου ήταν ανοιχτή σε όλους, κανένας από τους κατοίκους του χωριού δεν τη χρησιμοποιούσε, πλην των μαθητών. Ο Αρούν Σαΐν, διευθυντής του σχολείου, παρέα με την ομάδα του αποφάσισαν ότι αφού η κοινότητα δεν πάει στη βιβλιοθήκη, πρέπει η βιβλιοθήκη να βρεθεί μέσα στην κοινότητα. Έτσι γεννήθηκε η κινητή βιβλιοθήκη στο χωριό Μπίγκα. Ήταν Αύγουστος του 2006 όταν άρχισαν να την κατασκευάζουν. Πήραν ένα θηριώδες τρίκυκλο και χωρίς πολλή σκέψη, προσάρμοσαν πάνω του ένα μεταλλικό πλαίσιο με συρμάτινο πλέγμα. Μέσα στο πλαίσιο τοποθέτησαν τα ράφια για τα βιβλία. Ένας απ’ τους δασκάλους θα οδηγούσε το τρίκυκλο και, παράλληλα, θα εκτελούσε χρέη βιβλιοθηκονόμου.

Τα ερωτήματα όμως που έπρεπε ν’ απαντηθούν ήταν πολλά. Ποια βιβλία θα έβρισκαν μια θέση στα ράφια της κινητής βιβλιοθήκης; Εκείνη την εποχή η σχολική βιβλιοθήκη της Μπίγκα αριθμούσε περί τα 5.000 βιβλία. Κι ακόμα, πού θα διάβαζαν τα βιβλία όσοι ενδιαφέρονταν; Ποια διαδρομή θα ακολουθούσε η κινητή βιβλιοθήκη ώστε να εξασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή κάλυψη; Υπήρχε περίπτωση η ενέργεια αυτή να ξυπνήσει το ενδιαφέρον για ανάγνωση και να ξαναδώσει ζωή στις μικρές αλλά ξεχασμένες βιβλιοθήκες που υπήρχαν στην κοντινή αλλά και την ευρύτερη οικιστική ζώνη; Ο Αρούν και η ομάδα του γνώριζαν πως οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δεν ήταν καθόλου εύκολες ούτε αυτονόητες.

Προτού ξεκινήσει τη δράση της η κινητή βιβλιοθήκη της Μπίγκα, η ομάδα του σχολείου διεξήγαγε μια έρευνα για τον αριθμό των ατόμων με αναγνωστικές ικανότητες, λαμβάνοντας υπόψη και τα επαγγέλματα που ασκούσαν. Με βάση τα δεδομένα που συνέλεξαν, αποφάσισαν να προσαρμόσουν την επιλογή των βιβλίων που θα διατίθεντο από την κινητή βιβλιοθήκη. Στη συνέχεια, και προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τα αποτελέσματα της δράσης, αποφάσισαν να ιδρύσουν τρεις κόμβους που θα χρησίμευαν και ως χώροι στάθμευσης της κινητής βιβλιοθήκης. Αυτά τα κομβικά σημεία επελέγησαν προσεκτικά. Το πρώτο σημείο ήταν ένα χωριό που οι κάτοικοί του είχαν καταφέρει να μετατρέψουν μια ανενεργή βιβλιοθήκη σε χώρο πολιτισμού, το δεύτερο ήταν ένα χωριό με μια βιβλιοθήκη σε ένα γυμνάσιο που είχε διακόψει τη λειτουργία της και το τρίτο ήταν ένα χωριό που δεν είχε ποτέ οποιαδήποτε βιβλιοθήκη. Σε κάθε ένα από αυτά τα χωριά, η κινητή βιβλιοθήκη της Μπίγκα θα στάθμευε σε ένα σημείο με πλεονεκτική θέση, συνήθως έξω από ένα γυμνάσιο. Ο βιβλιοθηκονόμος θα αναλάμβανε να οδηγήσει το τρίκυκλο – βιβλιοθήκη σε κάθε ένα από αυτά τα τρία κομβικά μία φορά την εβδομάδα. Θα ξεκινούσε νωρίς το πρωί κάνοντας σύντομες στάσεις στα χωριά κατά μήκος της διαδρομής. Στις σύντομες αυτές στάσεις, οι κάτοικοι του χωριού θα είχαν την ευκαιρία να δανειστούν βιβλία ή να επιστρέψουν αυτά που είχαν πάρει. Όταν η κινητή βιβλιοθήκη θα έφτανε τελικώς στο κομβικό σημείο, θα έμενε εκεί μέχρι το βράδυ. Στη συνέχεια, θα επέστρεφε στη Μπίγκα από την ίδια διαδρομή, κάνοντας τις ίδιες σύντομες στάσεις, όπου οι άνθρωποι θα είχαν και πάλι την ευκαιρία να δανειστούν ή να επιστρέψουν βιβλία, εφόσον δεν είχαν προλάβει να το κάνουν το πρωί. Οι εμπνευστές της δράσης σκέφτηκαν ακόμα να ορίσουν τρεις τοπικούς συντονιστές, έναν για κάθε κομβικό σημείο, ώστε να βοηθήσουν στην ομαλή λειτουργία της βιβλιοθήκης. Οι συντονιστές αυτοί βρέθηκαν πολύ γρήγορα, ήταν όλοι τους νεολαίοι, και συμφώνησαν να εργαστούν εθελοντικά.

Από τα πρώτα κιόλας δρομολόγιά της, η κινητή βιβλιοθήκη της Μπίγκα συνάντησε καθολική αποδοχή. Ο κύριος λόγος που η δράση της γνώρισε εξαιρετική επιτυχία ήταν ότι ο καθένας μπορούσε να βρει ένα βιβλίο που ήταν του άμεσου ενδιαφέροντός τους. Ακόμα και κάποιοι που δεν είχαν βιώσει ποτέ την εμπειρία της ανάγνωσης ή δεν μπορούσαν να φανταστούν την ευχαρίστηση που νιώθει κάποιος διαβάζοντας ένα βιβλίο, πήγαν να δουν από περιέργεια το τρίκυκλο και στο τέλος έφυγαν κρατώντας ένα βιβλίο. Τεράστια επιτυχία γνώρισαν τα τεχνικά βιβλία και ιδιαίτερα εκείνα που σχετίζονταν με τη γεωργία και την ιχθυοκαλλιέργεια. Εκείνη την εποχή, μάλιστα, η αγροτική παραγωγή είχε πληγεί σημαντικά από τις καιρικές συνθήκες. Βιβλία συνταγών, βιβλία μυθολογίας, βοτανολογίας και φυτοθεραπείας έγιναν ανάρπαστα από τις νοικοκυρές, οι οποίες τα δανείζονταν κατ’ επανάληψη. Ωστόσο, οι πιο απροσδόκητοι αναγνώστες αποδείχτηκαν οι πωλητές κάποιων μίνι μάρκετ, οι οποίοι δανείζονταν συλλογές διηγημάτων το πρωί και τις επέστρεφαν το ίδιο απόγευμα.

Έξι χρόνια μετά, η κινητή βιβλιοθήκη της Μπίγκα έχει αποκτήσει χιλιάδες φανατικούς αναγνώστες και το τρίκυκλο έχει γίνει σήμα κατατεθέν για την περιοχή.

Του Θωμά Σίδερη

Πηγή: trenomag.wordpress.com