Η δυναμική αυτή λαμβάνει χώρα σε δύο αλληλένδετα επίπεδα. Σε επίπεδο παρόχων, καταγράφεται την τελευταία δεκαετία, τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μια τάση επαναφοράς επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας σε δημόσιο ή και δημοτικό έλεγχο. Στο πλαίσιο αυτό, χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του νερού, ενός αγαθού με αυξημένη κοινωνική σημασία. Η επαναφορά εταιρειών υπό δημόσια ιδιοκτησία συνοδεύεται από νέες αρχές, προτεραιότητες και πρακτικές που συγκροτούν ένα ανανεωμένο μοντέλο προοδευτικής διαχείρισης των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας.
Σε κινηματικό επίπεδο, τα συλλογικά εγχειρήματα για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας, της ποιότητας, της ασφάλειας και της οικονομικής προσιτότητας των δημόσιων αγαθών αναπτύσσονται σημειώνοντας σημαντικές επιτυχίες σε ό,τι αφορά τη θεσμική κατοχύρωσή του δημόσιου χαρακτήρα τους.
Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ και η Υπηρεσία Διεθνών Σχέσεων της ΕΥΔΑΠ, λαμβάνοντας μέρος σε αυτή τη συζήτηση, συνδιοργάνωσαν εκδήλωση με θέμα την «Προοδευτική διακυβέρνηση επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας & διαχείριση δημοσίων αγαθών: Το παράδειγμα του νερού», στην οποία συμμετείχαν διακεκριμένοι εκπρόσωποι επιτυχημένων ευρωπαϊκών εγχειρημάτων, με συντονίστρια την Υπεύθυνη Διεθνών Σχέσεων της ΕΥΔΑΠ, Ανίτα Παπαχριστοπούλου.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Eau de Paris, BenjaminGestin, o Γενικός Διευθυντής της Αqua Publica Europea, Milo Fiasconaro και η μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μαντώ Λαμπροπούλου επιχείρησαν να δώσουν απαντήσεις σε μια σειρά κρίσιμων ερωτημάτων:
- Γιατί μιλάμε για «κοινά αγαθά» και υπηρεσίες «κοινής ωφέλειας»;
- Αρκεί η συμμετοχή του Δημοσίου για τη διασφάλιση του δημόσιου χαρακτήρα των υπηρεσιών των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας;
- Πώς μπορεί να διασφαλιστεί η λειτουργία αυτών των επιχειρήσεων με όρους δημοσίου συμφέροντος;
- Ποιες είναι οι καλές πρακτικές από τη διεθνή και εγχώρια εμπειρία στον τομέα της προοδευτικής διαχείρισης των κοινών αγαθών;
Τη συζήτηση άνοιξε με χαιρετισμό ο Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Ιωάννης Μπενίσης τονίζοντας το διαχρονικό προσδιορισμό -από την αρχαιότητα ακόμα- του νερού ως δημόσιου αγαθού. Κάνοντας ιστορική αναδρομή τόνισε ότι «το τεράστιο κόστος των επενδύσεων ήταν αποτρεπτικό για να μπει ο ιδιωτικός τομέας στην ύδρευση. Άρα, η παρουσία του δημοσίου στις εταιρείες ύδρευσης είναι επιβεβλημένη». Υπογράμμισε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ανταγωνιστική διαδικασία στην ύδρευση, ενώ εξέφρασε ακόμη την αναγκαιότητα να συμπεριληφθεί στην επερχόμενη συνταγματική αναθεώρηση το νερό ως αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα, εξέλιξη που θα εγγυηθεί τη μη εμπορευματοποίησή του.
Ο Benjamin Gestin επικεφαλής της δημόσιας (δημοτικής) Eau de Paris μίλησε για τα πολλαπλά οφέλη των δημόσιων επιχειρήσεων. Μεταξύ άλλων, έκανε μνεία στο δημοκρατικό έλεγχο, τη βιωσιμότητα, την αποδοτικότητα, την οικονομική προσιτότητα και κοινωνική αλληλεγγύη, τη διαφάνεια, την ασφάλεια, τηνεκπαίδευση των χρηστών σε θέματα αειφορίας και την κοινωνική καινοτομία. Η σύγχρονη δημόσια επιχείρηση πρέπει να συνδυάζει τα καλύτερα στοιχεία της δημόσιας και ιδιωτικής διαχείρισης αν θέλει να είναι πραγματικά βιώσιμη και να υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον.
Ο κ. Gestin αναφέρθηκε σε συγκεκριμένες επιχειρησιακές προτεραιότητες και εμπειρίες της Eau de Paris: στη σημασία που πρέπει να αποδοθεί στην ποιότητα και όχι μόνο στην ποσότητα των επενδύσεων, στον κρίσιμο χαρακτήρα που λαμβάνει η ισχυρή πολιτική βούληση και στήριξη για την υπέρβαση των δυσκολιών που ανακύπτουν κατά τη διαδικασία εφαρμογής καινοτομιών και νέων πρακτικών καθώς και στον απολύτως ουσιαστικό και αναγκαίο ρόλο που διαδραμάτισαν παράγοντες όπως η παρουσία εκλεγμένων εκπροσώπων στο Δ.Σ. της εταιρείας και η λειτουργία ανεξάρτητου φόρουμ πολιτών και χρηστών ως όργανο διαβούλευσης με την κοινωνία και κοινωνικού ελέγχου της εταιρείας. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της δημόσιας εταιρείας ύδρευσης της γαλλικής πρωτεύουσας τόνισε τις αρχές που προωθεί η Eau de Paris. Σύμφωνα με τη λογική της απαγορεύονται οι διακοπές υδροδότησης, ενώ η τιμή του νερού είναι χαμηλή και οποιαδήποτε αύξησή της είναι ελεγχόμενη. Απαντώντας σε ερώτηση για το αν η Eau de Paris είναι θετική ως προς τις συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, ο κ. Gestin υπογράμμισε ότι πάγια θέση της εταιρείας είναι να αποτελεί έναν πραγματικά ολοκληρωμένο πάροχο ύδρευσης. Η επιχείρηση επιδιώκει δηλαδή να αναπτύσσει όλες οι αναγκαίες γνώσεις, δεξιότητες και υλικές υποδομές για την διεκπεραίωση του συνόλου των εργασιών επεξεργασίας και διανομής του νερού υψηλής ποιότητας. Η εταιρεία συμμετέχει σε συμπράξεις Δημοσίου-Δημοσίου Τομέα(Public-Public Partnerships) εντός και εκτός των γαλλικών συνόρων με άλλες δημόσιες εταιρείες ύδρευσης στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της Acqua Publica Europea.
* Η παρουσίαση του Διευθύνοντος Συμβούλου της Eau de Paris
Ο Milo Fiasconaro Γενικός Διευθυντής της Aqua Publica Europea (APE) -μέλος της οποίας είναι και η ΕΥΔΑΠ- παρουσίασε τις πρωτοβουλίες αλληλέγγυας συνεργασίας των εταιρειών ύδρευσης στην Ευρώπη και στον κόσμο (με αναπτυσσόμενες χώρες), την οποία προωθεί η Ένωση των Δημόσιων Εταιρειών Ύδρευσης. Οι συμπράξεις αυτές συνιστούν ένα αποτελεσματικό εργαλείο για τη βελτίωση των επιδόσεων των δημόσιων παρόχων. Η APE προωθεί ενεργά αυτές τις συμπράξεις και συνεργασίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο με αντικείμενο την ανταλλαγή γνώσης και εμπειριών μεταξύ μελών της για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων στον τομέα της ύδρευσης. Από οργανωτική άποψή, η APE υποστηρίζει τις συμπράξεις αυτές μέσω ομάδων εργασίας, θεματικών εκδηλώσεων και την πρωτοβουλία Water Erasmus. Ξεχωρίζουν ειδικότερα πεδία συνεργασίας όπως αυτό της χρηματοδότησης και τιμολόγησης, της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των επιχειρήσεων, της επικοινωνίας με το κοινό, της καινοτομίας αλλά και της διεθνούς συνεργασίας (αλληλεγγύη με αναπτυσσόμενες χώρες με άξονα το δικαίωμα στον νερό). Η APE τέλος συλλέγει στοιχεία και στατιστικές για τα μέλη της και διοχετεύει στη δημόσια σφαίρα τις πληροφορίες αυτές.
Στη συνέχεια επισήμανε τα ισχυρά σημεία της δημόσιας διαχείρισης της ύδρευσης: Μακροπρόθεσμη προσέγγιση στη διαχείριση πόρων (περιουσιακά στοιχεία και νερό), μεγαλύτερη ευθύνη για τους πολιτικούς & στενότερη σχέση με το μάνατζμεντ, ανοικτότητα & συμμετοχή, συμβολή στην τοπική ανάπτυξη.
* Η παρουσίαση του Γενικού Διευθυντή της Aqua Publica Europea
H μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μαντώ Λαμπροπούλου εστίασε στα χαρακτηριστικά και τις προϋποθέσεις εφαρμογής ενός προοδευτικού πλαισίου διακυβέρνησης του νερού και των επιχειρήσεων διαχείρισης και παροχής των υπηρεσιών ύδρευσης.
«Το νερό συνιστά μία υπηρεσία κοινής ωφέλειας ή μία, υπό ευρεία έννοια, δημόσια υπηρεσία. Αυτό το στοιχείο, ανεξάρτητα αν το διαχειρίζεται δημόσιος, ιδιωτικός κρατικός, αγοραίος φορέας δεν πρέπει να αλλάξει» τόνισε. Το νερό, πρόσθεσε, «είναι ένας φυσικός, κοινωνικός και οικονομικός πόρος που συνδυάζει πολλαπλές ιδιότητες και λειτουργίες. Αυτές, σε πολλές περιπτώσεις, έρχονται και σε αντίθεση μεταξύ τους, άρα εκεί χρησιμεύει ο ρόλος του κράτους». Συνέχισε, αναφέροντας ότι το νερό «προσλαμβάνει μία αυξημένη κοινωνική σημασία, γιατί επηρεάζει άμεσα μία σειρά παραμέτρων: Το βιοτικό επίπεδο μίας κοινωνίας, τη δημόσια υγεία και δείκτες ευημερίας, κοινωνικής συνοχής, ισότητας και δικαιοσύνης. Όλες αυτές οι αρχές απορρέουν από τη βασική αρχή διασφάλισης του δημόσιου συμφέροντος».
Περιέγραψε δε την τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα σε ό,τι αφορά τις πολιτικές διαχείρισης και τις μεγάλες επιχειρήσεις ύδρευσης (ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ), επισημαίνοντας κατευθύνσεις για την ενίσχυση του προοδευτικού χαρακτήρα του πλαισίου διακυβέρνησης του νερού και των επιχειρήσεων ύδρευσης, καθώς και περιορισμούς που συναντά η πρακτική εφαρμογή τους. Χαρακτήρισε, τέλος, αναγκαία την εννοιολογική αποσαφήνιση του κρατικού έναντι του δημόσιου, ενώ στο επίπεδο της διακυβέρνησης εκτίμησε ότι χρειάζεται ένα νέο πλαίσιο οργάνωσης σχέσεων κράτους-αγοράς-κοινωνίας.
