Η ιστορικότητα της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας ξεκινάει σχεδόν ενάμιση αιώνα μετά την Πρώτη Δημοκρατία και μισό αιώνα από τη Δεύτερη για να εξυφάνει το νήμα της περίφημης πλέον μεταπολιτευτικής περιόδου. Σε ένα διεθνοποιημένο περιβάλλον με νέες προκλήσεις και ραγδαίους μετασχηματισμούς η πορεία και η εξέλιξη της δημοκρατίας, ούτε ευθυγραμμισμένη ούτε αδιατάρακτη παρέμεινε. Κάπως έτσι, με μεγαλύτερες ή και μικρότερες αποκλίσεις και με διαφορετικούς συσχετισμούς, με ευοίωνες ή μη προοπτικές «πορεύεται» η δημοκρατία ανά τους αιώνες.
Η ακτινοβολία της είναι οικουμενική, η ιστορία της ανεξάντλητη και οι εκφάνσεις της αναρίθμητες. Η δημοκρατία είναι το σπουδαιότερο επίτευγμα του ανθρώπου στις χιλιετίες της παγκόσμιας Ιστορίας. Η ιστορική προβολή και αντανάκλασή της είναι έργο δύσκολο, συγχρόνως όμως αναγκαίο και επιβεβλημένο. Εδώ, στη μικρή γενέτειρα της δημοκρατίας, από όπου ξεκίνησε, ήκμασε και παρήκμασε, ενέπνευσε τους λαούς, τα έθνη και τους πολιτισμούς σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου, η δημιουργία ενός «Μουσείου Δημοκρατίας» γίνεται ένα όραμα που πλέον μετουσιώνεται σε πράξη και ελπιδοφόρα προοπτική.
Θα πρόκειται για ένα μουσείο παγκόσμιου βεληνεκούς, που θα διατρέχει –με μικρά ή μεγάλα άλματα- την ιστορία και την εξέλιξη της δημοκρατίας. Θα συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον. Ενας ζωντανός χώρος, όπου η τέχνη θα συνδιαλέγεται με την πολιτική, η Ιστορία θα αμφισβητεί ή θα συμπλέκεται με τη φιλοσοφία, ενώ οι νόμοι θα έχουν ορατά ίχνη. Οι πρόδρομοι και θεμελιωτές του πολιτεύματος (πολιτικοί, ρήτορες, ιστορικοί, ποιητές, φιλόσοφοι, νομοθέτες κ.ά.), εκείνοι που μέσα από τα έργα τους επέδρασαν καθοριστικά εντός και εκτός Ελλάδας στη διάδοση του πολιτεύματος, αλλά και οι πολέμιοι–εχθροί του πολιτεύματος, θα έχουν τη δική τους θέση κατά την περιήγηση στην ιστορία της δημοκρατίας.
Ο διάλογος και η συμμετοχή κάθε πολίτη θα είναι η κινητήρια δύναμη του μουσείου, στην εποχή της διαδραστικότητας τα πράγματα δεν θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. Αλλωστε, η δημοκρατία είναι εξ ορισμού συλλογικό επίτευγμα, αφού «έτσι η ίδια το θέλησε». Από την αρχαιότητα μέχρι τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και από την Ελληνική Επανάσταση μέχρι τη δικτατορία, η δημοκρατία άντεξε και διασώθηκε χάρη στο σθένος μερικών φωτισμένων διανοητών, επαναστατών, πολιτικών, αλλά κυρίως χάρη στη δύναμη του λαού.
Ισως κάποιοι αντιτείνουν, καλόπιστα ή μη, ότι η δημοκρατία δεν είναι «μουσειακό είδος». Ασφαλώς κανείς δεν φιλοδοξεί να μετεξελιχθεί σε μουσειακό έκθεμα ένα ζωντανό πολίτευμα. Ισα ίσα, θεμελιώνοντας τη γνώση σε ιστορικό βάθος και γεωγραφικό εύρος το μουσείο θα συμβάλει στην παιδεία και την πρόοδο.
Ενα Μουσείο της Δημοκρατίας στην αρχή της τρίτης χιλιετίας δεν χρειάζεται «για να παραδειγματιζόμαστε». Ο διδακτισμός φαίνεται μάταιος. Χρειάζεται όμως για να συνειδητοποιούμε ότι το επιθυμητό πολιτικό σύστημα δεν είναι ανέφικτο. Τα έργα της δημοκρατίας σε κάθε περίοδο εμπνέουν, ενθαρρύνουν, γαληνεύουν και αποτελούν τον καλύτερο φωτεινό οδηγό για το μέλλον.
Οι πρώτες προσπάθειες και πρωτοβουλίες για την ίδρυση του μουσείου έλαβαν χώρα προ ετών (2000). Μολονότι η πρωτοβουλία χαιρετίστηκε και από τον αείμνηστο Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλο, τότε δεν καρποφόρησε. Εκτοτε παρήλθε αρκετός καιρός. Οι συνθήκες κρίσης έθεσαν σε δοκιμασία το νόημα και την ουσία της δημοκρατίας. Η επικυριαρχία των διεθνών αγορών, η εμφάνιση ακραίων νεοναζιστικών μορφωμάτων, η έξαρση του φανατισμού, του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας, οι αμφισβητήσεις της εθνικής κυριαρχίας αποτέλεσαν απειλή για τη δημοκρατία. Μέσα σε αυτές τις αντιξοότητες η Βουλή των Ελλήνων με πρωτοβουλία του προέδρου της και ευρεία συναίνεση εντάσσει το μουσείο στις δραστηριότητές της και κάνει ήδη τα πρώτα βήματα για τη σύστασή του.
Σε μια κρίσιμη ιστορικά συγκυρία για τη χώρα, σε μια εποχή καμπής και οικονομικής ανάκαμψης, η ιδέα για την ίδρυση Μουσείου Δημοκρατίας βρήκε πρόσφορο έδαφος. Πλέον τίθενται τα θεμέλια ενός έργου που θα επισφραγίσει την απαρχή μιας εποχής με νέα οράματα, στόχους και προσδοκίες.
*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ - ομ. καθηγητής ΑΠΘ
