Ο υποχρεωτικός καθολικός εμβολιασμός, αν επιβληθεί, δεν θα είναι πιο καταπιεστικό μέτρο από την υποχρεωτική χρήση μάσκας σε κλειστούς χώρους ή, για να αναφερθούμε και σε ένα μέτρο πέρα από τον κορονοϊό, από την απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους. (Παρεμπιπτόντως, η γενιά μου τουλάχιστον είχε ζήσει κατ’ επανάληψη υποχρεωτικούς εμβολιασμούς στα σχολεία, δεν είναι πρωτόγνωρος ο υποχρεωτικός εμβολιασμός.)
Η ιδέα πως μπορεί να υπάρξει επιστημονική μέριμνα για τη δημόσια (ή για την ατομική) υγεία χωρίς κάποια μορφή υποχρεωτικότητας είναι αδιανόητη, για να μην πω επικίνδυνα αφελής. Είναι λάθος για την Αριστερά να επιμένει στο «δικαιωματικό» επιχείρημα της καταπάτησης θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων κ.λπ. Αλλού είναι το ζήτημα.
Πώς προωθείς, ως επιστημονική κοινότητα, ως πολιτική ηγεσία, ως Αριστερά, ένα μέτρο που είναι απαραίτητο για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης, με δεδομένη τη δυσπιστία μεγάλου μέρους του πληθυσμού ως προς αυτό;
Οπως προσπάθησα να εξηγήσω στο προηγούμενο άρθρο μου στην «Εφ.Συν.» («Η ιδεολογία της βεβαιότητας» - 13/7/2021), δεν είναι ζήτημα «ψεκασμένων» ή σκοταδιστών (αυτοί οι κύκλοι απλώς εκμεταλλεύονται μια ήδη υπάρχουσα κατάσταση), αλλά ότι πολύς κόσμος, για διάφορους λόγους, έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στην επιστημονική κοινότητα.
Την εμπιστοσύνη αυτού του κόσμου δεν την ξανακερδίζεις με κατασταλτικά μέτρα. Η καταστολή, αν και εξ ορισμού αναπόφευκτη όταν έχουμε να κάνουμε με νομοθετικές διατάξεις, δεν μπορεί, από την άλλη, να αποτελεί πανάκεια για την Αριστερά. Ο πολιτικός ρεαλισμός της Αριστεράς οφείλει να σταθμίζει τα υπέρ και τα κατά των υποχρεωτικών μέτρων, κατανοώντας πρώτα απ’ όλα τις υποκειμενικές και αντικειμενικές συνθήκες στις οποίες βρίσκεται ο κόσμος που θα τα υποστεί.
Η επιβολή ενός υποχρεωτικού εμβολιασμού στο σύνολο του πληθυσμού το πιο πιθανό είναι ότι και θα οξύνει τις αντιδράσεις και θα οδηγήσει σε πρακτικές που θα υποβαθμίσουν περαιτέρω την οργάνωση της δημόσιας υγείας (έκδοση πλαστών πιστοποιητικών κ.λπ.). Ο μόνος τρόπος είναι μια μαζική εκστρατεία πειθούς. Που όμως δεν θα υποτιμά τη νοημοσύνη του κόσμου, που δεν θα αναλώνεται σε παιδαριώδη διαφημιστικά σποτάκια στην τηλεόραση, αλλά που θα απαντά με ορθολογικά επιχειρήματα σε όλα τα επιχειρήματα που ακούγονται εναντίον του εμβολιασμού.
Και κάτι ακόμη. Είναι από τις περιπτώσεις όπου όντως το ζήτημα δεν προσφέρεται για εύκολη αντιπολίτευση. Η κυβέρνηση είναι κατακριτέα για δεκάδες λόγους, μεταξύ των οποίων ο τρόπος που αντιμετώπισε την πανδημία εν γένει. Η δυσπιστία του κόσμου απέναντι στους εμβολιασμούς όμως είναι κάτι που την ξεπερνά. Εχει να κάνει με πολύ ευρύτερα ζητήματα που αφορούν την κρίση δυσπιστίας προς τον επιστημονικό λόγο, για την οποία δεν ευθύνεται μόνο η συγκεκριμένη κυβέρνηση, ούτε καν μόνο η ελληνική κοινωνία γενικότερα. Η αντιπολίτευση στο συγκεκριμένο ζήτημα θα πρέπει να επικεντρωθεί στον στόχο της ανάκτησης της εμπιστοσύνης του κόσμου στην επιστήμη. Ας το αναλάβει η Αριστερά - που άλλωστε είναι και η πιο γνήσια ορθολογική δύναμη της κοινωνίας.
Οσον αφορά τώρα το ζήτημα του «διχασμού». Από την κυβέρνηση και την αξιωματική αντιπολίτευση, σχεδόν σε καθημερινή βάση, εξαπολύεται εκατέρωθεν η κατηγορία πως ο αντίπαλος «διχάζει» τον ελληνικό λαό ως προς την εφαρμογή του εμβολιασμού. Υπάρχει όντως ένας διχασμός, μεταξύ υπέρμαχων του εμβολιασμού και αντιεμβολιαστών, τον οποίο όμως δεν τον έχει επιδιώξει καμία από τις μείζονες πολιτικές παρατάξεις, διότι απλούστατα δεν τις συμφέρει. Ούτε τη μεν ούτε τη δε. Τη μεν Δεξιά δεν την συμφέρει εκλογικά να έχει απέναντί της έναν κόσμο που θα τον υποχρεώσει να εμβολιαστεί χωρίς να το θέλει. Για τη δε Αριστερά θα ήταν ολέθριο σφάλμα να συμβάλει στη μετατόπιση του πολιτικού διακυβεύματος από τις κρίσιμες κοινωνικο-ταξικές διαμάχες στο δίπολο εμβολιασμός/αντιεμβολιασμός.
Είναι ίσως η πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία που δημιουργείται ένα κυρίαρχο ιδεολόγημα που δεν εξυπηρετεί καμία σοβαρή κοινωνική ή πολιτική δύναμη. Η ελληνική κοινωνία -όπως και άλλες, υποθέτω- έχει αυτοπαγιδευτεί σε μια αδιέξοδη διαμάχη για το ποιος είναι «ψεκασμένος» και ποιος είναι ο υπηρέτης του συστήματος.
Επιμένω ότι είναι από τις περιπτώσεις όπου η Αριστερά, ως η πιο ώριμη εκδοχή του Διαφωτισμού, πρέπει να βγάλει το φίδι από την τρύπα. Να εξηγήσει στον κόσμο ότι η εγκληματική ανευθυνότητα των εμπορευματικών χρήσεων της επιστήμης από τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό δεν πρέπει επ’ ουδενί να μας οδηγήσει στην απώλεια της εμπιστοσύνης στον επιστημονικό λόγο εν γένει. Ισως είναι μια ευκαιρία για την Αριστερά να ανακτήσει την εμπιστοσύνη του κόσμου και προς την ίδια.
* Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
