Η εξέγερση του Γκεζί είναι σε ευθεία σχέση με τις ραγδαίες εξελίξεις στον τουρκικό κρατικό μηχανισμό και την κρίση στους κόλπους της κυβέρνησης. «Η ριζοσπαστικοποίηση που προκάλεσε στο κοινωνικό πεδίο είναι πασιφανής» τονίζει στην «Εποχή» ο ακτιβιστής, μέλος της Αντικαπιταλιστικής Δράσης, ενός δικτύου ακτιβιστών που δραστηριοποιείται στα τουρκικά κοινωνικά κινήματα, Φώτης Μπενλισόι. Καλός γνώστης και αναλυτής των δεδομένων που στοιχειοθετούν την πολιτικο-κοινωνική κατάσταση στη γείτονα χώρα, ο Μπενλισόι επισημαίνει: «Το ζήτημα είναι αν η αριστερά θα καταφέρει να δημιουργήσει ένα νέο κέντρο κοινωνικής και πολιτικής αμφισβήτησης που θα είναι ανεξάρτητο και από τις δύο πλευρές της εντός της ελίτ σύγκρουσης».

Τη συ­νέ­ντευ­ξη πή­ρε
η Δα­νάη Ψω­μο­πού­λου

Εί­ναι η κοι­νω­νι­κή δια­μαρ­τυ­ρία των τε­λευ­ταίων η­με­ρών συ­νέ­χεια του κι­νή­μα­τος του Γκε­ζί και τι εκ­φρά­ζει πέ­ραν της δια­μαρ­τυ­ρίας για το ζή­τη­μα της δια­φθο­ράς;

Η ε­ξέ­γερ­ση του Γκε­ζί προ­κά­λε­σε μια έ­ντο­νη πο­λι­τι­κο­ποίη­ση, η ο­ποία μπο­ρεί να μην εί­ναι αι­σθη­τή στο κε­ντρι­κό πο­λι­τι­κό σκη­νι­κό, αλ­λά στο κοι­νω­νι­κό πε­δίο εί­ναι πα­σι­φα­νές το μέ­γε­θος της ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποίη­σης. Υπάρ­χει μια αι­σθη­τή α­να­νέω­ση της αυ­το­πε­ποί­θη­σης του κό­σμου και μία διά­θε­ση για έ­ντα­ξη σε κοι­νω­νι­κούς α­γώ­νες και σε κι­νη­μα­τι­κές δια­δι­κα­σίες. Σε αυ­τό παί­ζει ρό­λο και ό­τι στις τε­λευ­ταίες α­πο­κα­λύ­ψεις πε­ρί δια­φθο­ράς ε­μπλέ­κο­νται ά­με­σα θέ­μα­τα που η ε­ξέ­γερ­ση έ­φε­ρε στο προ­σκή­νιο: Ο τα­ξι­κός χα­ρα­κτή­ρας του ε­ξευ­γε­νι­σμού (gentrification) του α­στι­κού χώ­ρου, η πε­ρί­φρα­ξη και ε­μπο­ρευ­μα­το­ποίη­ση του δη­μό­σιου χώ­ρου, ο στρα­τη­γι­κός ρό­λος του το­μέα των οι­κο­δο­μών στην κυ­ρίαρ­χη στρα­τη­γι­κή συσ­σώ­ρευ­σης του κε­φα­λαίου, οι­κο­λο­γι­κές κα­τα­στρο­φές που προ­κα­λούν η γι­γα­ντο­μα­νία των με­γά­λων έρ­γων α­νά­πλα­σης κτλ. Οπό­τε υ­πάρ­χει έ­να πο­λύ ευ­νοϊκό κλί­μα για διεύ­ρυν­ση και κλι­μά­κω­ση των κι­νη­το­ποιή­σεων. Με την κρί­ση στους κόλ­πους της κυ­βέρ­νη­σης και τη σκλη­ρή δια­μά­χη στο ε­σω­τε­ρι­κό του πα­λιού μπλοκ ε­ξου­σίας εί­ναι ε­φι­κτό να δη­μιουρ­γη­θεί έ­να πο­λύ δυ­να­τό κί­νη­μα κα­τά της δια­φθο­ράς και του πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος γε­νι­κά. Το ζή­τη­μα ε­δώ εί­ναι αν η α­ρι­στε­ρά θα κα­τα­φέ­ρει να δη­μιουρ­γή­σει έ­να νέο κέ­ντρο κοι­νω­νι­κής και πο­λι­τι­κής αμ­φι­σβή­τη­σης που θα εί­ναι α­νε­ξάρ­τη­το και α­πό τις δύο πλευ­ρές της ε­ντός της ε­λίτ σύ­γκρου­σης.

Τι πραγ­μα­τι­κά κρύ­βει η εν­δοϊσλα­μι­κή σύ­γκρου­ση με­τα­ξύ Ερντο­γάν και Γκιου­λέν και τι εκ­προ­σω­πεί το κά­θε ρεύ­μα;

Το τάγ­μα του Γκιου­λέν α­να­πτύ­χθη­κε α­πό τη δε­κα­ε­τία του 1980 στα­θε­ρά και δη­μιούρ­γη­σε με το χρό­νο έ­να αρ­κε­τά ι­σχυ­ρό δί­κτυο μέ­σα στους μη­χα­νι­σμούς του κρά­τους και τη γρα­φειο­κρα­τία. Ο Ερντο­γάν συμ­μά­χη­σε με το τάγ­μα την πε­ρίο­δο της σύ­γκρου­σης του με το στρα­τό και τους Κε­μα­λι­κούς. Οι Γκιου­λε­νι­κοί προ­σέ­φε­ραν στον Ερντο­γάν το δί­κτυο τους στο δι­κα­στι­κό σώ­μα, στην α­στυ­νο­μία –για τη διευ­θέ­τη­ση των με­γά­λων α­στυ­νο­μι­κών και δι­κα­στι­κών ε­πι­χει­ρή­σεων κα­τά των στρα­τιω­τι­κών - κε­μα­λι­κών. Το δί­κτυο των ΜΜΕ και η αρ­κε­τά ι­σχυ­ρή δια­νό­η­ση που πρό­σκει­ται με τον έ­ναν ή τον άλ­λο τρό­πο στο τάγ­μα, βοή­θη­σε στη νο­μι­μο­ποίη­ση της σκλη­ρής στά­σης του Ερντο­γάν στη σύ­γκρου­ση του με το στρα­τό. Έτσι το τάγ­μα κα­τά­φε­ρε να α­πλώ­σει το δί­κτυο του σε ό­λο τον κρα­τι­κό μη­χα­νι­σμό έ­χο­ντας την εγ­γύη­ση της κυ­βέρ­νη­σης. Η συμ­μα­χία αυ­τή, ό­μως, άρ­χι­σε να ρα­γί­ζει με τις ό­λο και πιο έ­ντο­νες διεκ­δι­κή­σεις του τάγ­μα­τος, που τώ­ρα προ­σπα­θού­σε να ε­λέγ­ξει και τη τουρ­κι­κή ΚΥΠ (ΜΙΤ). Η προ­σπά­θεια του Ερντο­γάν να μειώ­σει την ι­σχύ του Γκιού­λεν, κλεί­νο­ντας το αρ­κε­τά α­νε­πτυγ­μέ­νο σχο­λι­κό δί­κτυο του τάγ­μα­τος, ή­ταν το έ­ναυ­σμα για α­νοι­χτή πλό­εν σύ­γκρου­ση. Πα­ρα­κο­λου­θού­με, δη­λα­δή, μια σύ­γκρου­ση με δια­κύ­βευ­μα ποιος και με ποιό τρό­πο θα ε­λέγ­χει βα­σι­κούς κρα­τι­κούς μη­χα­νι­σμούς.

Η κυ­βέρ­νη­ση Ερτο­γάν πα­ρου­σιά­ζει σκλη­ρή στά­ση α­πέ­να­ντι στις Η.Π.Α. Υπάρ­χει γεω­πο­λι­τι­κή διά­στα­ση στην κρί­ση των τε­λευ­ταίων η­με­ρών;

ΟΙ Η­ΠΑ έ­χουν σί­γου­ρα ε­δώ και και­ρό θο­ρυ­βη­θεί α­πό τις κι­νή­σεις του Ερντο­γάν στη Μέ­ση Ανα­το­λή. Η ά­τυ­πη συμ­μα­χία του Ερντο­γάν με δυ­νά­μεις που σχε­τί­ζο­νται με την Αλ Κάι­ντα στη Συ­ρία, η ά­πλε­τη στή­ρι­ξη που πα­ρέ­χει στους Μου­σουλ­μά­νους Αδερ­φούς στην Αί­γυ­πτο, οι δια­φω­νίες με την κε­ντρι­κή κυ­βέρ­νη­ση του Ιρά­κ, οι ε­ξαγ­γε­λίες πε­ρί στρο­φής προς Ρω­σία και Κί­να σί­γου­ρα ε­νο­χλούν τις Η­ΠΑ. Δεν εί­ναι μυ­στι­κό στην Τουρ­κία πως οι Η­ΠΑ θέ­λουν μια πιο ε­λεγ­χό­με­νη και μα­ζε­μέ­νη κυ­βέρ­νη­ση με ή χω­ρίς τον Ερντο­γάν. Ακό­μα και ο ί­διος κά­νει τέ­τοιες έμ­με­σες α­να­φο­ρές πε­ρί διε­θνούς συ­νω­μο­σίας. Ο φι­λο­κυ­βερ­νη­τι­κός Τύ­πος δεν δι­στά­ζει να στο­χο­ποιεί τον πρέ­σβη των Η­ΠΑ. Δεν εί­ναι υ­περ­βο­λή να θεω­ρή­σει κά­ποιος πως ο Ερντο­γάν πια εί­ναι έ­να καμ­μέ­νο χαρ­τί για τις Η­ΠΑ. Εί­ναι πο­λύ πι­θα­νό οι Η­ΠΑ να δώ­σα­νε πρά­σι­νο φως στις α­στυ­νο­μι­κές ε­πι­χει­ρή­σεις κα­τά της δια­φθο­ράς. Το ό­τι έ­χει διαρ­ρεύ­σει πως στον ει­σαγ­γε­λι­κό φά­κε­λο α­να­φέ­ρο­νται και σχέ­σεις κυ­βερ­νη­τι­κών στε­λε­χών με τον τα­μία της Αλ Κάι­ντα και ξέ­πλυ­μα χρή­μα­τος σε συ­ναλ­λα­γή με Ιράν εί­ναι εν­δει­κτι­κό της γεω­πο­λι­τι­κής διά­στα­σης.

Πα­ρα­τη­ρού­με ό­τι, τό­σο στο κί­νη­μα του Πάρ­κου Γκε­ζί ό­σο και τώ­ρα, η κυ­βέρ­νη­ση α­ντι­με­τω­πί­ζει τον κοι­νω­νι­κό α­να­βρα­σμό με έ­ντο­νη κα­τα­στο­λή. Επι­πλέ­ον, υ­πάρ­χει σο­βα­ρό ζή­τη­μα με την ε­λευ­θε­ρία του Τύ­που. Πώς το σχο­λιά­ζεις αυ­τό;

Ο Ερντο­γάν φαί­νε­ται στρι­μωγ­μέ­νος. Το κόμ­μα του ρα­γδαία χά­νει τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά ε­νός κε­ντρώου πο­λι­τι­κού σχη­μα­τι­σμού και υιο­θε­τεί το λό­γο του πα­ρα­δο­σια­κού ισ­λα­μι­κού χώ­ρου. Η α­ξιω­μα­τι­κή α­ντι­πο­λί­τευ­ση α­πό την πλευ­ρά της φλερ­τά­ρει με το τάγ­μα και με το χώ­ρο της πα­ρα­δο­σια­κής κε­ντρο­δε­ξιάς. Εί­ναι πρώ­τη φο­ρά με­τά α­πό δέ­κα χρό­νια που πα­ρα­τη­ρού­με τη δη­μιουρ­γία ε­νός ι­σχυ­ρού ε­ναλ­λα­κτι­κού μπλοκ ε­ξου­σίας. Με αυ­τό συμ­μα­χεί υ­πό­γεια και έ­να με­γά­λο μέ­ρος των πα­ρα­δο­σια­κών τζα­κιών της τουρ­κι­κής α­στι­κής τά­ξης, που τους ε­νο­χλούν η ό­λο και με­γα­λύ­τε­ρη αυ­το­πε­ποί­θη­ση ο­πα­δών του Ερντο­γάν και η αυ­ταρ­χι­κή και α­λα­ζο­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση, που θεω­ρούν ό­τι θέ­τει σε κίν­δυ­νο τη θέ­ση της Τουρ­κίας στο διε­θνές πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα.

Εί­μα­στε ε­νώ­πιον ε­νός εμ­φυ­λίου πια ε­ντός του κρα­τι­κού μη­χα­νι­σμού. Αστυ­νο­μι­κοί κα­τά α­στυ­νο­μι­κών, ει­σαγ­γε­λείς κα­τά ει­σαγ­γε­λέων. Όλα παί­ζο­νται. Η συμ­μα­χία που εί­χε δη­μιουρ­γή­σει ο Ερντο­γάν κα­ταρ­ρέει. Πρώην υ­πουρ­γοί και βου­λευ­τές δια­γρά­φο­νται, υ­πουρ­γοί πα­ραι­τού­νται, στε­λέ­χη του κόμ­μα­τος ε­πι­τί­θε­νται στον Ερντο­γάν. Ο πρό­ε­δρος Γκιουλ μέ­σα σε αυ­τή τη δια­μά­χη α­να­βαθ­μί­ζει τη δύ­να­μη του και εί­ναι πο­λύ πι­θα­νό να παί­ξει ρυθ­μι­στι­κό ρό­λο στο ά­με­σο μέλ­λον.

Στα τουρ­κι­κά υ­πάρ­χει έ­να ρη­τό που λέει ό­τι «ό­ταν πα­λεύουν οι ε­λέ­φα­ντες τσα­λα­πα­τιού­νται τα χορ­τά­ρια». Το ζή­τη­μα εί­ναι τι α­πο­τέ­λε­σμα θα έ­χει για μας αυ­τός ο κρα­τι­κός εμ­φύ­λιος. Η σύ­γκρου­ση εί­ναι με­τα­ξύ δύο αυ­ταρ­χι­κών γραμ­μών που θέ­λουν να ε­λέγ­χουν α­πό­λυ­τα το γρα­φειο­κρα­τι­κό μη­χα­νι­σμό. Όποιος κι αν βγει κερ­δι­σμέ­νος θα ση­μά­νει την αρ­χή μιας αυ­ταρ­χι­κής στρο­φής. Για αυ­τό εί­ναι καί­ριο, ο λαϊκός πα­ρά­γο­ντας και η α­ρι­στε­ρά με α­να­βαθ­μι­σμέ­νο το η­θι­κό με­τά το κί­νη­μα Γκε­ζί να ε­πέμ­βουν. Εί­ναι μάλ­λον έ­να κλι­σέ αλ­λά για πρώ­τη φο­ρά μπο­ρού­με να ελ­πί­ζου­με στη δη­μιουρ­γία ε­νός τρί­του πό­λου στους δρό­μους. Πρέ­πει να τολ­μή­σου­με. Εξάλ­λου δεν έ­χου­με και άλ­λη ε­πι­λο­γή.