Δεν ξέρω ποια θα είναι η «Λέξη της χρονιάς» για το 2017, πάντως το δίλεκτο του μήνα, παγκοσμίως, είναι το #MeToo, αφού, από τότε που άρχισε να ακούγεται ευρύτερα, πριν 10-15 μέρες, σαν παρότρυνση προς τις γυναίκες να τολμήσουν και να καταγγείλουν τα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης που έχουν υποστεί, έχει αναπαραχθεί εκατομμύρια φορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Διαδικτύου αλλά και στην εξωδικτυακή ζωή, δικαιολογώντας εκείνον που εμπνεύστηκε τον όρο viral, ιότροπος το λέμε εμείς, για να χαρακτηρίσει την ταχύτατη εξάπλωση στον ψηφιακό κόσμο.
Το #MeToo έχει τη δίεση μπροστά, που εισάγει μια ετικέτα θεματικής ταξινόμησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και φυσικά θα πει «κι εγώ». Όχι «ήμουν κι εγώ εκεί» όπως σε εκείνα τα ιστορικά αναγνώσματα που μοίραζε το Ρολ στη δεκαετία του 60, αλλά «ήμουν κι εγώ θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης» (ή βιασμού ή εκβιασμού ή….) -και φαίνεται πως σχεδόν όλες οι γυναίκες έχουν να διηγηθούν παρόμοιες εμπειρίες.
Βέβαια, το ξεκίνησαν οι επώνυμες και καταλύτης στάθηκε το μπαράζ καταγγελιών κατά του χολιγουντιανού μεγαλοπαραγωγού Χάρβεϊ Γουαϊνστάιν ή Γουίνστιν ή όπως αλλιώς κι αν προφέρεται ο Harvey Weinstein, τον οποίο κατήγγειλαν πριν απο καμιά δεκαπενταριά μέρες δεκάδες ηθοποιοί -ή μάλλον, ο επίκοινος τύπος με αναγκάζει να διευκρινίσω: δεκάδες γυναίκες ηθοποιοί, ότι τις παρενόχλησε σεξουαλικά, ότι τις εκβίασε να κάνουν σεξ μαζί του (κάποιες που αρνήθηκαν είπαν ότι στη συνέχεια ακυρώθηκε η συμμετοχή τους σε ταινίες), κάποιες ότι τις βίασε. Φαίνεται πως οι παροικούντες την κινηματογραφική Ιερουσαλήμ ήξεραν ότι κάτι συμβαίνει εδώ και πολλά χρόνια, άλλωστε λέγεται πως ο παραγωγός είχε κάνει μερικούς εξωδικαστικούς διακανονισμούς.
Υπάρχει βέβαια τεκμήριο αθωότητας -πάντως ο κατηγορούμενος διώχτηκε από την εταιρεία του (που έχει το όνομά του), αποπέμφθηκε από διάφορες ακαδημίες, τον χώρισε η γυναίκα του, ενώ ο πρόεδρος Μακρόν κίνησε τη διαδικασία να του αφαιρεθεί το παράσημο της Λεγεώνας της τιμής (αυτό παραείναι σκληρό θα πείτε).
Αν και το σύνθημα #MeToo υπήρχε από παλιότερα, η εκρηκτική του διάδοση άρχισε μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου Γουαϊνστάιν, με προτροπή της ηθοποιού Αλίσα Μιλάνο. Αν δεν κάνω λάθος, ήταν μια προτροπή προς τις γυναίκες να καταγγείλουν όσα έχουν υποστεί -χωρίς πάντως να κατονομάζουν όσους τις παρενόχλησαν.
Αντίθετα, στη γαλλική έκδοση της ιότροπης εκστρατείας, που έχει το σύνθημα Balance ton porc (Ξεμπρόστιασέ το το γουρούνι (σου), θα λέγαμε), και που την ξεκίνησε η δημοσιογράφος Σάντρα Μύλερ, κάποιοι παρενοχλητές κατονομάζονται. Η ίδια η Μύλερ κατονόμασε τον (τότε) πρόεδρο ενός θεματικού (ιπποδρομιακού) τηλεοπτικού καναλιού ο οποίος της είπε «Έχεις μεγάλα βυζιά, είσαι ο τύπος μου. Θα σε τρελάνω όλη νύχτα» (ή κάπως έτσι).
Φυσικά η επώνυμη καταγγελία θέλει και αποδείξεις, διότι ο καταγγελλόμενος λογικό είναι να αντιδράσει -ένας βουλευτής του κόμματος του Μακρόν (μάλιστα εδώ πιο πέρα στη Λοθαριγγία εκλέγεται) καταγγέλθηκε και μηνύθηκε από την πρώην βοηθό του για συνεχή σεξουαλική παρενόχληση -και έκανε κι αυτός μήνυση για συκοφαντική δυσφήμηση.
Αλλά το ζητούμενο, θαρρώ, δεν είναι να αρχίσουν ατελείωτες δίκες αλλά να αναδειχτεί ότι συμπεριφορές ανδρών που κάποτε δικαιολογούνταν δεν θα είναι πια κοινωνικά ανεκτές. Και βέβαια, δεν θα εκλείψει το φλερτ και η ερωτοτροπία, διότι αυτό που καταδικάζεται από το #MeToo, όπως το καταλαβαίνω τουλάχιστον, είναι η εκμετάλλευση της θέσης ισχύος που απολαμβάνει ο άντρας, οι κάθε λογής εκβιασμοί και η άσκηση πιέσεων. Καμιά σχέση δεν έχει αυτή η χυδαία άσκηση εξουσίας με το φλερτ.
Νομίζω ότι καλά κάνουν οι γυναίκες και καταγγέλλουν τις κακές εμπειρίες τους. Τις μέρες αυτές διάβασα στα κοινωνικά μέσα αρκετές αφηγήσεις, κάποιες πολύ διαφωτιστικές.
Ξεχώρισα μία που θα παραθέσω, και μ’ αυτήν θα κλείσω για να διαβάσω τα δικά σας σχόλια. Δεν την ξεχώρισα επειδή αφηγείται κάποια ιδιαίτερα ωμή μορφή κακοποίησης, το αντίθετο -μάλιστα, είναι συζητήσιμο κατα πόσον η κοπέλα που το αφηγείται υπέστη όντως παρενόχληση. Κι όμως…
Αλλά, διαβάστε την εμπειρία της Ε. Έχω ανωνυμοποιήσει το κείμενο.
Ήταν στις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές του…. Ήμουν 24 χρονών και μόλις ένα χρόνο δικηγόρος. Είχα διοριστεί δικαστικός αντιπρόσωπος στο εκλογικό τμήμα ενός χωριού, μερικές δεκάδες χιλιόμετρα έξω από την Πρωτεύουσα του νομού. Δύο άλλοι γνωστοί συνάδελφοι ήταν αναπληρωτές στην Πρωτεύουσα. Συμφωνήσαμε να πάμε όλοι μαζί, συν μια ακόμη συνάδελφος, για το χαβαλέ. Το Σάββατο το πρωί ο συνάδελφος με το αυτοκίνητο με πηγαίνει στο εκλογικό τμήμα να παραλάβω (τμήμα και εκλογικό υλικό). Ο δρόμος προς το χωριό που ήμουν διορισμένη ήταν ανηφορικός, μόλις και μετά βίας χωρούσε δύο αυτοκίνητα, από τη μια πλευρά ήταν γκρεμός και από την άλλη πλαγιά. Το χωριό βρίσκεται σε κάτι που θα το έλεγες οροπέδιο. Όταν φτάνουμε, μου δηλώνει κατηγορηματικά ότι δεν πρόκειται να κάνει αυτό τον δρόμο 6 το πρωί αξημέρωτα που πρέπει να πάω στο εκλογικό κέντρο, διότι είναι πολύ νέος για να πεθάνει. Έτσι το Σάββατο το απόγευμα, καλώ ραδιοταξί στην Πρωτεύουσα να κλείσω ταξί για το επόμενο πρωί. Μετά από αρκετή αναμονή, η τηλεφωνήτρια μου λέει πως κανένας δεν θέλει να πάρει την κούρσα. Τηλεφωνώ στην αστυνομία, τους λέω πως είμαι δικαστική αντιπρόσωπος εκεί και πως επειδή κανένα ταξί δε δέχεται να με μεταφέρει στο εκλογικό κέντρο μου, θα πρέπει αυτοί να εξασφαλίσουν τη μετάβασή μου (όπως είναι υποχρεωμένοι). Μου απαντούν πως δεν μπορούν να διαθέσουν περιπολικό για αυτό το σκοπό, αλλά μου ζητούν τον αριθμό του κινητού μου για να με καλέσουν, όταν έχουν βρει κάποια λύση στο πρόβλημα. Όντως, με καλούν μετά από αρκετή ώρα και μου λένε πως βρήκαν ταξί να με μεταφέρει και μου δίνουν τα στοιχεία και το τηλέφωνο του οδηγού.
Την άλλη μέρα το πρωί, το ταξί είναι στην ώρα του και με περιμένει έξω από το ξενοδοχείο. Επιβιβάζομαι και ξεκινάμε. Όταν φτάνουμε στο σχολείο που ήταν τα εκλογικά τμήματα, όλα είναι σκοτεινά και κλειδωμένα. Ο ταξιτζής κάνει να φύγει και μετά το ξανασκέφεται «Πού να σε αφήσω εδώ μόνη σου, βρε κορίτσι μου» μου λέει και συμπληρώνει «Θα περιμένω μέχρι να έρθει κάποιος να ξεκλειδώσει». Όταν έρχεται ο γραμματέας της κοινότητας και ξεκλειδώνει το σχολείο, κάνει να φύγει. Τον ρωτάω εάν θα μπορούσα να τον καλέσω το βράδυ που θα τελειώσω για να με κατεβάσει στην Πρωτεύουσα. Μου απαντά «Λυπάμαι βρε κορίτσι μου, δε μπορώ. Και τώρα που ήρθα, ήταν επειδή με πήραν από την αστυνομία. Θα πρέπει να βρεις κάποιον άλλον να σε κατεβάσει».
Όταν επιτέλους (διότι είχε διάφορα ευτράπελα η εκλογική διαδικασία) έχω τελειώσει, κατά τις 3 το πρωί, πρέπει να βρω τρόπο να πάω στην Πρωτεύουσα, διότι ο μοναδικός που υπάρχει να με κατεβάσει είναι ο εκλογικός αντιπρόσωπος του διπλανού τμήματος, ο οποίος όμως προβλέπεται να μένει αρκετές ώρες ακόμη να κάνει καταμέτρηση, διότι μόλις είχε τελειώσει την πρώτη κάλπη (θυμίζω ήταν δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές) και είχε αναντιστοιχία ψηφισάντων και ψήφων. Τότε, εμφανίζεται ο γραμματέας της κοινότητας και προθυμοποιείται να πάει εκείνος.
Ήταν περίπου 50 – 55 ετών και είχε ένα παλιό τζιπ, υπέθεσα από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δέχομαι. Μόλις ξεκινήσαμε να κατηφορίζουμε, αρχίζει να μου λέει πως θα πρέπει να βγούμε την άλλη μέρα, να γνωριστούμε καλύτερα, διότι ψάχνει μια καλή κοπέλα να παντρευτεί, είναι πια η ώρα του (!) και πως είναι από καλή οικογένεια και με μεγάλη περιουσία. Στην αρχή γελάω ψεύτικα (διότι δεν μου φαίνεται αστείο, αλλά δεν μπορώ να αφήσω να φανεί πως μου φαίνεται), όσο πιο πειστικά όμως μπορώ, και του λέω πως είμαι πολύ μικρή, άλλωστε «δεν έχω κλείσει ούτε δύο χρόνια δικηγόρος». Μου απαντά πως δεν έχει σημασία, διότι όταν θα παντρευτούμε δεν θα χρειάζεται να δουλεύω, έχει αρκετά χρήματα. Συνεχίζει λοιπόν να επιμένει πως πρέπει να βγούμε και μου ζητάει το τηλέφωνό μου. Προσπαθώ να βρω μια δικαιολογία να αλλάξω συζήτηση (τύπου «είμαστε μακριά ακόμη;»), αλλά αυτός είναι ανένδοτος. Κάποια στιγμή, με ρωτάει σοβαρά μήπως δεν μου αρέσει. Ερώτηση παγίδα, ό,τι κι αν απαντήσω είναι λάθος. Αρχίζω να φοβάμαι λίγο. Το καλύτερο που μπορώ να σκεφτώ είναι «ξέρετε (ναι, του μιλούσα στον πληθυντικό), είμαι ήδη αρραβωνιασμένη», εννοείται μούσι, αλλά θεώρησα πως θα έκανε πίσω. Αντιθέτως, αρχίζει να μου λέει πως δεν πρόκειται να βρω καλύτερο σύζυγο από εκείνον, που έχει περιουσία και θα ζήσω άνετα τη ζωή μου, έχει μάλιστα και «κούρσα» (ένα Nissan Almera).
Ξαφνικά, γίνεται πολύ σοβαρός και με ρωτάει εάν μου αρέσει. Αρχίζει να με λούζει κρύος ιδρώτας. Προσπαθώ να σκεφτώ τρόπους να ξεφύγω εάν χρειαστεί. Είμαι σε κινούμενο όχημα, στη μέση ενός στενού δρόμου, που στο τέλος του, από τη μεριά μου, είναι γκρεμός. Ψάχνω να εντοπίσω το χερούλι της πόρτας. Εάν χρειαστεί θα την ανοίξω και θα πηδήξω έξω. Κι αν σπάσω τίποτα ή ακόμη χειρότερα αν καταλήξω σε ελεύθερη πτώση στο γκρεμό; Δεν έχει σημασία, είναι η μόνη διέξοδος. Προσπαθώ να βρω κάτι να απαντήσω και τελικά το μόνο που λέω είναι «με φέρνετε σε πολύ δύσκολη θέση».
Από εκείνη τη στιγμή, δεν ξαναμιλάει. Δεν ξέρω εάν αυτό είναι καλό ή κακό και έτσι συνεχίζω να έχω το χέρι μου στο χερούλι της πόρτας συνέχεια. Φτάνουμε έξω από το Πρωτοδικείο. τον ευχαριστώ, δεν μου απαντά. Κατεβαίνω από το αυτοκίνητο και μόλις περνάω την πόρτα, ρίχνω κάτω τον εκλογικό σάκο και σωριάζομαι πάνω του.
Γιατί τα έγραψα όλα αυτά; Διότι είδα σχόλια στο #metoo σχετικά με το ότι περιλαμβάνει περιπτώσεις που δεν είναι καν παρενόχληση και ενοχοποιεί συλλήβδην όλους τους άντρες.
Ακόμη κι εγώ, το παραπάνω περιστατικό δυσκολεύομαι να το πω παρενόχληση. Δεν μου μίλησε άσχημα, ούτε μια φορά. Δεν έκανε καμία επιθετική ενέργεια. Αλλά ήταν πιεστικός. Ήταν φορτικός. Και εγώ ήμουν μαζί του σε ένα αυτοκίνητο στη μέση του πουθενά. Και δεν ήξερα πού μπορεί να καταλήξει όλο αυτό. Φοβόμουν. Και τόσα χρόνια μετά, θυμάμαι όλες τις λεπτομέρειες. Όταν κάποια φορά, εκείνη η εκλογική εκδρομή αναφέρθηκε σε συζήτηση με το συνάδελφο που είχε το αυτοκίνητο, γελάσαμε, αλλά δεν παρέλειψα να του πω πόσο μαλάκας ήταν, διότι μου είχε φύγει η μαγκιά με το γραμματέα της κοινότητας. Ακόμη και με αυτό, γελάσαμε και οι δύο, αλλά ακόμη θυμάμαι το φόβο και το χερούλι της πόρτας. Κυρίως όμως, θυμάμαι να ζυγίζω το ενδεχόμενο του γκρεμού ως διαφυγή σε τυχόν επίθεση και να το αποδέχομαι ως αναγκαίο κακό.
Τι είναι λοιπόν παρενόχληση; Πότε είναι δικαιολογημένο να θεωρήσω πως παρενοχλήθηκα και πότε όχι;
Και πιστεύετε πραγματικά πως τέτοιες αφηγήσεις ενοχοποιούν συλλήβδην όλους τους άντρες; Τον ταξιτζή της ιστορίας τον θυμάστε; Εγώ ναι, γιατί είχε την καλοσύνη να μη θέλει να με αφήσει μόνη μου, μέχρι να μπω έστω στο εκλογικό τμήμα.
