Έχουν περάσει περίπου 40 χρόνια από τότε που ο Σταύρος Νιάρχος έδινε εντολή στη Citibank του Λονδίνου να μεταφέρει 10 εκατομμύρια δολάρια στο κατάστημα της τράπεζας στην Αθήνα.
Όπως πολλά χρόνια αργότερα εξομολογήθηκε ο CEO της Citibank στην Ελλάδα Δημήτρης Κροντηράς, ο Στ. Νιάρχος σκόπευε να κλείσει τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, να αποζημιώσει τους 15.000 εργαζόμενους, να εξοφλήσει τους διάφορους προμηθευτές και να βάλει λουκέτο.
Αντί όμως να δαπανήσει τα 10 εκατομμύρια δολάρια, βρέθηκε να φεύγει λίγες ημέρες αργότερα από την Ελλάδα και με 12 εκατομμύρια επιπλέον στις «αποσκευές» του. Ο τότε πρωθυπουργός Α. Παπανδρέου του ζήτησε να συναντηθούν και του προσέφερε τα 12 εκατ. δολάρια προκειμένου να περάσουν τα Ναυπηγεία στο Ελληνικό Δημόσιο, μιας και δεν ήθελε σε καμιά περίπτωση η θητεία του να αρχίσει με 15.000 απολύσεις. Ο Στ. Νιάρχος αποδέχτηκε αμέσως και ασμένως...
Τρεις δεκαετίες μετά, τα παιδιά του θα έκαναν μια εμβληματική δωρεά 600 εκατ. ευρώ στο Ελληνικό Δημόσιο. Ποσόν τεράστιο, μα υπολειπόμενο παρασάγγας από την αξία της τεράστιας συλλογής ζωγραφικής που διαθέτει η οικογένεια, με πλήθος έργων Ρέμπραντ, Βαν Γκογκ, Πικάσο, Άντι Γουόρχολ και άλλων.
Αποχώρηση
Λίγο η πετρελαϊκή κρίση που είχε μετατρέψει τα Ναυπηγεία σε διαλυτήριο και τα τάνκερ έκρυβαν τον ορίζοντα δεμένα αρόδου στα ανοιχτά των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά... Λίγο το μάλλον εχθρικό περιβάλλον που υπήρξε από το 1974 και μετά για τους μεγάλους εφοπλιστές...
Όλα αυτά είχαν οδηγήσει ουσιαστικά στην αποχώρηση από την Ελλάδα των μεγάλων του εφοπλισμού. Που έτσι ή αλλιώς πάντα σχεδόν μετά τον πόλεμο ευδοκίμησαν στο φορολογικά προστατευμένο Λονδίνο -όπου και το περίφημο «Κομίτι»- αλλά και στη νέα τότε Μέκκα του καπιταλισμού, τη Νέα Υόρκη.
Η κίνηση του Νιάρχου ήταν ο επίλογος μιας ιδιαίτερα συγκρουσιακής διαδικασίας που ξεκίνησε την πρώτη ημέρα της Μεταπολίτευσης.
Οι μυθικές ιστορίες - θρίλερ, που σε πολλές περιπτώσεις περιλάμβαναν από πράκτορες της CIA και μυστήριους θανάτους, αλλά και οικογενειακά δράματα και πάρτι ατέλειωτης χλιδής στον Σκορπιό και το Μόντε Κάρλο ή τη Σπετσοπούλα αλλά και αλλού, δεν συγκινούσαν και πολύ το 1974.
Πολλοί εφοπλιστές είχαν εμπλακεί άμεσα στις πολιτικές εξελίξεις την ανώμαλη προ του 1967 περίοδο έχοντας άριστες σχέσεις με το Παλάτι. Αλλά και με τη χούντα οι σχέσεις τους ήταν ιδιαίτερα στενές. Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος, π.χ., έμενε σε βίλα στο Λαγονήσι που του είχε παραχωρήσει ο Ωνάσης.
Πλέον όμως έντονη ήταν η παρουσία του Στρατή Ανδρεάδη, ο οποίος είχε δημιουργήσει έναν κολοσσό (πέραν της ναυτιλίας) που περιλάμβανε τέσσερις τράπεζες (Εμπορική, Ιονική, Πειραιώς και Αττικής), τον ΗΣΑΠ (ηλεκτρικός και πράσινα λεωφορεία που συνέδεαν Αθήνα - Πειραιά), το Χίλτον και πολλές ακόμη επιχειρήσεις.
Ο Κ. Καραμανλής ουσιαστικά δήμευσε το σύνολο της περιουσίας (πλην των πλοίων που δεν μπορούσε) του Στρατή Ανδρεάδη εν μια νυκτί. Για τις πραγματικές αιτίες της σύγκρουσης Καραμανλή - Ανδρεάδη θρυλούνται πολλά. Πάντως οι γιοι του πέτυχαν με απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, ύστερα από 15 χρόνια δικαστικής διαμάχης, να λάβουν αποζημίωση 10 δισεκατομμυρίων δραχμών περίπου, που κατασχέθηκαν από τα κονδύλια υποστήριξης της Ελλάδας από την τότε ΕΟΚ.
Έχει ίσως ιστορικό ενδιαφέρον το ότι οι δικηγόροι της πλευράς Ανδρεάδη υποστήριξαν ότι ο πελάτης τους ήταν θύμα του αμερικανικού Πενταγώνου και του Κίσινγκερ.
Κατά την περίοδο της χούντας αναδύονται επιχειρηματικά οι οικογένειες Βαρδινογιάννη (με το συνεχές σπάσιμο του εμπάργκο του ΟΗΕ στη Ροδεσία -σημερινή Ζιμπάμπουε-, την πιο ρατσιστική χώρα της Αφρικής) και Λάτση. Και οι δύο κατορθώνουν να αποκτήσουν δύο μονάδες διύλισης πετρελαιοειδών στην Ελευσίνα και τα Μέγαρα.
Με την υποστήριξη της χούντας Παπαδόπουλου απαλλοτριώνεται υπέρ της ΣΤΡΑΝ (ΣΤρατής ΑΝδρεάδης) μια τεράστια περιοχή και το λιμάνι της Πάχης για τη δημιουργία νέου διυλιστηρίου προκαλώντας την εξέγερση των αγροτών των Μεγάρων και τη συμμετοχή τους στον αγώνα του Πολυτεχνείου το 1973. Το λιμάνι της Πάχης -σύμφωνα με την πλευρά Ανδρεάδη- αποτελούσε, λόγω του μεγέθους και του βάθους του, την καλύτερη εναλλακτική μετά τη Σούδα για τον αμερικανικό 6ο Στόλο. Πάντως μια εβδομάδα μετά το Πολυτεχνείο η νέα δικτατορία Ιωαννίδη με την πρώτη νομοθετική πράξη της καταργεί τον νόμο περί απαλλοτρίωσης της Πάχης υπέρ της ΣΤΡΑΝ...
Την περίοδο 1974-81 αποχωρεί επιχειρηματικά από την Ελλάδα και ο Αρ. Ωνάσης παραδίδοντας την Ολυμπιακή Αεροπορία στα χέρια της κυβέρνησης Καραμανλή.
Με αυτές τις εμβληματικές εξελίξεις κλείνει μια περίοδος που διήρκεσε από την αγορά -με πολύ χαμηλότοκα δάνεια από αμερικανικές τράπεζες- 98 Liberty κοντά στο 1950 μέχρι και το 1974, με εμφανή ή κρυφό τον ρόλο του ελληνικού εφοπλιστικού λόμπι στις πολιτικές εξελίξεις της χώρας (ακόμα και στην αποστασία του 1964-65).
Η επιστροφή
Η επανεμφάνιση του εφοπλιστικού λόμπι στα ελληνικά πολιτικά πράγματα συντελείται την περίοδο 1989-90, όταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης «πείθει» τον Αριστείδη Αλαφούζο να διεκδικήσει το πιο ποιοτικό κομμάτι της καταρρέουσας αυτοκρατορίας Κοσκωτά στον χώρο του Τύπου. Την εφημερίδα Καθημερινή και τον ραδιοφωνικό σταθμό ΣΚΑΪ.
Όπως είχε τότε εκμυστηρευθεί ο Αρ. Αλαφούζος σε στενούς του συνεργάτες, είχε συμφωνήσει με τον Κων. Μητσοτάκη να αγοράσει τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά και κυρίως τα Ελληνικά Πετρέλαια, τα οποία έβγαιναν προς ιδιωτικοποίηση, και φυσικά να τον στηρίξει.
Το ειδύλλιο όμως δεν κράτησε πολύ. Το γιατί δεν είναι του παρόντος άρθρου. Είχε όμως σχέση με την πώληση της ΑΓΕΤ Ηρακλής σε Ιταλούς και με... τον ρουμανικό κρατικό στόλο (περίπου 60 σκάφη).
Και την περίοδο 1991-93 ο ΣΚΑΪ -που είναι ιδιοκτησία του Γ. Αλαφούζου- γίνεται η βασική έπαλξη του αντιμητσοτακισμού και ουσιαστικά διαδραματίζει μεγάλο ρόλο στην εκλογική του συντριβή το 1993.
Η ένταξη στην Ε.Ε.
Η άνοδος του Χρηματιστηρίου μετά το 1994 και οι μεγάλες αλλαγές που υπόσχονται το κοινό νόμισμα και η πλήρης ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μεταβάλλουν πολλά δεδομένα. Έτσι αποκτά ιδιαίτερο νόημα η άσκηση επιρροής σε κυβερνήσεις που έχουν δικαίωμα βέτο στην Ε.Ε., μιας και εκείνη την εποχή, με αφορμή τεράστιες οικολογικές καταστροφές, συζητείται η υποχρεωτική αλλαγή των τάνκερ σε διπύθμενα. Αλλά και «εντός έδρας», στο Λονδίνο, έχουν αρχίσει να εμφανίζονται σύννεφα στις σχέσεις με τη βρετανική κυβέρνηση.
Αλλά το λεγόμενο «convergence effect» (το αποτέλεσμα της σύγκλησης με την Ε.Ε., που είχε εκτινάξει στα υπερουράνια τη χρηματοοικονομική αγορά και το Χρηματιστήριο της Πορτογαλίας), έστρεψε κάμποσους εφοπλιστές στον τραπεζικό τομέα και σε άλλες δραστηριότητες στην Ελλάδα.
Τουρισμός - καζίνο - τράπεζες
Οι οικογένειες Λάτση και Βαρδινογιάννη γίνονται τη δεκαετία του 1990 μεγάλοι παίκτες στον τραπεζικό τομέα. Eurobank για τους Λάτσηδες και Πειραιώς για τους Βαρδινογιάννηδες (μέσω Χίου...). Και συνεχείς εξαγορές και είσοδος και στο real estate.
Η οικογένεια Κωνσταντακόπουλου ξεκινά σιωπηλά το project που θα καταλήξει στο Costa Navarino στην Πύλο.
Μέσω του «φαινομένου «Βγενόπουλος - Marfin» εμφανίζονται στο προσκήνιο αφενός ο Θ. Βενιάμης (σημερινός πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών) και η Αγγελική Φράγκου (στην πρώτη δεκαπεντάδα των Ελλήνων εφοπλιστών με την εταιρεία Navios). Αργότερα εμφανίζεται και ο Β. Μαρινάκης.
Οι αδελφοί Λασκαρίδη
Το όνομα της οικογένειας Λασκαρίδη ακούστηκε έντονα και προ διετίας, καθώς υπήρξαν δημοσιεύματα που την έφεραν να χρηματοδοτεί την επιχείρηση της Μαρέβας Μητσοτάκη Zeus n’ Dion αλλά και την εφημερίδα Πρώτο Θέμα μέσω του Velvet Fund, την ιδιοκτησία όμως του οποίου ουδέποτε επιβεβαίωσαν.
Οι αδελφοί Πάνος και Θανάσης Λασκαρίδης εμφανίζονται στο ελληνικό προσκήνιο στα μέσα της δεκαετίας του 1990 με αφορμή την πώληση εκ μέρους τους, σε κατασκευαστικό όμιλο, της εισηγμένης στο Χρηματιστήριο εταιρείας Ψυγεία Παρνασσού. Θεωρούνται εκείνη την εποχή ως οι μεγαλύτεροι παγκοσμίως ιδιοκτήτες πλοίων - ψυγείων.
Lavinia και Laskaridis Shipping, που έχουν μεταφέρει εδώ και καιρό την έδρα τους στην Αθήνα (1995), είναι τα επιχειρηματικά τους οχήματα. Πέρα από καράβια, από το 1995 και μετά αποκτούν ισχυρότατη θέση μέσω εξαγορών στην ελληνική τουριστική βιομηχανία. Στο χαρτοφυλάκιό τους περιλαμβάνονται:
Τα ξενοδοχεία Μεγάλη Βρετάνια και King George και το κτήριο του πρώην Αστέρα Συντάγματος. Το ξενοδοχείο Sheraton (πρώην Χίλτον) στη Ρόδο. Τα καζίνα της Πάρνηθας και της Θεσσαλονίκης. Το 22% της αεροπορικής Aegean. Καζίνα και μεγάλα ξενοδοχεία σε άλλες βαλκανικές χώρες. Διαθέτουν επίσης ισχυρό μερίδιο στα πολυκαταστήματα Attica.
Και επιπλέον περίπου 70 πλοία, ιδιόκτητα και υπό διαχείριση, τα οποία περιλαμβάνουν τόσο ψυγεία όσο και μεγάλα ωκεάνια αλιευτικά, κυρίως για γαρίδες, τα οποία περιλαμβάνονται στο ναυτιλιακό τους χαρτοφυλάκιο αξίας περίπου 1 δισ. δολαρίων.
Ο όμιλος διαθέτει ναυπηγεία στην Ισπανία, αλλά και βάση προμήθειας καυσίμων στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης.
Οι μεγαλύτεροι Έλληνες εφοπλιστές
Σύμφωνα με την τελευταία (τέλη του 2020) κατάταξη, με βάση την αξία του στόλου τους, ισχυρότεροι μεταξύ των 100 μεγαλύτερων εφοπλιστών παγκοσμίως είναι οι:
* Γιάννης Αγγελικούσης στην 7η θέση.
* Γιώργος Προκοπίου στη 13η.
* Γιώργος Οικονόμου στην 24η.
* Αγγελική Φράγκου στην 25η. Μέσω του ομίλου Navios.
* Πέτρος Παππάς στην 37η.
* Θόδωρος Βενιάμης στην 38η (πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών).
* Βαγγέλης Μαρινάκης στην 59η. Διαθέτει τον 12ο μεγαλύτερο στόλο στην Ελλάδα και παράλληλα είναι ο βασικός μέτοχος του Ολυμπιακού και της αγγλικής ποδοσφαιρικής ομάδας Νότιγχαμ Φόρεστ.
* Κωστής Κωνσταντακόπουλος.
* Άννα Αγγελικούση, αδελφή του Γιάννη Αγγελικούση, στην 80ή.
* Τα γκρουπ Τσάκου, Φαφαλιού και Ωνάση ακολουθούν.
