Ο πολιτικός (βλέπε κομματικός) σχηματισμός ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία πρέπει επειγόντως να επανεξετάσει τις σχέσεις του με τις τοπικές κοινωνίες σε επίπεδο όχι μόνο ιδεολογικό αλλά κυρίως οργανωτικό. Για παράδειγμα η Πολιτική Γραμματεία του κόμματος αποφάσισε πριν από τις ευρωπαϊκές και αυτοδιοικητικές εκλογές την κατά τόπους συγκρότησης «εκλογικών επιτροπών» , οι οποίες θα εξέφραζαν την ευρύτατη κοινωνική αναφορά του ΣΥΡΙΖΑ και της Προοδευτικής Συμμαχίας. Δηλαδή έναν χώρο από την «εξωκοινοβουλευτική» αριστερά μέχρι το ριζοσπαστικό Κέντρο. Υπήρξαν αυτές οι επιτροπές; Λειτούργησαν προσεγγίζοντας κάθε δήμο, κάθε γειτονιά ακόμη και κάθε σπίτι;

            Πολύς ο λόγος τον τελευταίο καιρό για την περίφημη «μεσαία» τάξη. Γράφει ο συνάδελφος Κύρκος Δοξιάδης («Εκτός των ανέργων», ΕφΣυν, 4/6/2019) πολύ σωστά, «θα διατυπώσω την ακόλουθη «βέβηλη» πρόταση: μεσαίες τάξεις είναι όλες εκείνες οι κοινωνικές ομάδες που, σε μια δεδομένη συγκυρία, βρίσκονται «ανάμεσα» στην αδιαμφισβήτητα ανώτερη και στην αδιαμφισβήτητα κατώτερη τάξη». Εδώ θα επιθυμούσα να προσθέσω το εξής: ένας πολιτικός χώρος με κύριο πρόταγμα την ανακατανομή του πλούτου και τη διεύρυνση του κοινωνικού κράτους δεν επιτρέπεται να παραγνωρίζει το γεγονός ότι οι ανώτερες κοινωνικές ομάδες αυτού του «ανάμεσα» χώρου υπήρξαν διαχρονικά οι πρωταθλητές της φοροδιαφυγής και οι πρωταίτιοι της χρεωκοπίας της χώρας.

            Η Συμφωνία των Πρεσπών θα λαμπρύνει την ιστορία της Ελλάδας στο διηνεκές ανεξαρτήτως κάθε μελλοντικού εκλογικού αποτελέσματος. Λυπάμαι ειλικρινά για την πολιτική στάση του ενός από τους δύο μεγάλους πρωταγωνιστές. Όταν έχεις απέναντί σου το εθνικιστικό μαύρο μέτωπο, το οποίο έχει ήδη ηττηθεί μέσω της Συμφωνίας και ηθικά, δεν εγκαταλείπεις την πολιτική μάχη. Άλλωστε δεν στο επιτρέπει και η προσωπική ιστορία σου.

            Και τώρα στο κυρίως θέμα.

            Ορθώς επισημαίνει ο πρώην αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Αλ Γκορ ότι «η δημοκρατία των κειμένων έχει δεχτεί την εισβολή της τηλεοπτικής (βλέπε πλέον και διαδικτυακής) δημοκρατίας, η οποία και κυριαρχεί» («Προσβολή στη λογική», Νέα Υόρκη, 2007).

             Ένα νέφος τοξικού συνδυασμού δήθεν ενημερωτικού ή ψυχαγωγικού λόγου, που εκπορεύεται από τα μέσα ενημέρωσης, και φόβου, που δημιουργείται επίσης από τα μέσα ενημέρωσης, χειραγώγησε κατά απολύτως κυνικό τρόπο τις σκέψεις και αποφάσεις των πολιτών,  στην πρόσφατη προεκλογική περίοδο των ευρωπαϊκών εκλογών. Ο τρόπος ήταν ακόμη τόσο προκλητικός και απροκάλυπτος, ώστε προσωπικά αμφιβάλλω εάν η λαϊκή κυριαρχία εκφράσθηκε γνησίως και με τους όρους και τις προϋποθέσεις που θέτει το ίδιο το Σύνταγμα.

            Η τάση για συγκέντρωση των ηλεκτρονικών μέσων σε λίγα χέρια οργανισμών και εταιριών έπεισε τον γερμανό φιλόσοφο Γύργκεν  Χάμπερμας να περιγράψει όσα συμβαίνουν στο χώρο των μέσων ενημέρωσης ως «επαναφεουδαλοποίηση της δημόσιας σφαίρας». Προφανώς ο μεγάλος διανοητής εννοεί ότι επανέρχεται το καθεστώς της φεουδαρχίας στο δημόσιο χώρο.

            Ασφαλώς η νομοθετική ρύθμιση για την απόκτηση τηλεοπτικής άδειας μετά από καταβολή τιμήματος (νόμος των Παππά – Κρέτσου) υπήρξε κορυφαία και σημαντική στιγμή για τον εκδημοκρατισμό του χώρου των τηλεοπτικών μέσων. Όμως δεν αρκεί. Πρέπει να αυστηροποιηθεί η σχετική νομοθεσία και οι κώδικές δεοντολογίας, που δεσμεύουν το ΕΣΡ κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων του. Για παράδειγμα τα μέσα «κρίνουν» ότι, για να προσχωρήσει ο πολίτης θεατής στον συντηρητισμό της πολιτικής σκέψης και δράσης του, πρέπει να προηγηθεί το πρόγραμμα των ψυχαγωγικών σκουπιδιών, που του προσφέρουν και να ακυρωθεί επομένως κάθε σοβαρό επίπεδο ελεύθερης ανταλλαγής ιδεών.

            Ο πρόεδρος Φράνγκλιν Ντ. Ρούσβελτ χρησιμοποίησε το «όπλο» της απευθείας επαφής με το λαό για να εξασφαλίσει την υποστήριξη στο αριστερόστροφο πρόγραμμα του New Deal, παρακάμπτοντας τους τότε «μεσάζοντες» και διαμορφωτές της κοινής γνώμης.

            Το πιο εντυπωσιακό όμως νέο στοιχεί στο δημόσιο διάλογο που διεξάγεται σήμερα στη χώρα μας είναι ο φόβος. Ενώ η εγκληματικότητα π.χ. στατιστικά μειώνεται, η τηλεόραση μεγεθύνει και μεταδίδει οτιδήποτε σχετικό με το έγκλημα, με αποτέλεσμα ο φόβος των πολιτών να αυξάνεται για ενδεχόμενη εγκληματική ενέργεια σε βάρος τους. Η αντίστοιχη εικόνα επιδρά στον εγκέφαλο άμεσα μέσω της λεγόμενης ¨ανιχνευτικής αντίδρασης». Οι ιδρυτές των κειμένων της αμερικανικής επανάστασης έγραφαν πως «κανένα ‘άλλο συναίσθημα δεν στερεί τόσο το μυαλό από την ικανότητα να σκέπτεται λογικά και να ενεργεί ανάλογα, όσο ο φόβος».

            Και ο Τόμας Πέιν («Κοινός νους») τόνιζε ιδιαίτερα τον κίνδυνο να «κυριαρχήσει στη δημόσια σφαίρα κάποιος φόβος, ο οποίος θα μπορούσε να πλήξει καίρια την τάση των πολιτών να σκέπτονται με οδηγό τον ορθό λόγο».

            Και πάλι ο Φράνγκλιν Ντ. Ρούσβελτ μας υπενθύμιζε «πως το μόνο που είχαμε να φοβηθούμε ήταν …… ο φόβος».

           Τελικά «υπάρχουν πολιτικές ριζοσπαστικές και αντιδραστικές, πολιτικές προοδευτικές και συντηρητικές, δημοκρατικές και αυταρχικές, υπάρχουν όμως κυρίως πολιτικές που βασίζονται στο φόβο και πολιτικές που βασίζονται στην εμπιστοσύνη» (από αγόρευση του γερουσιαστή Έντμουντ Μάσκι). Η ψήφος με γνώμονα την εμπιστοσύνη ανταποκρίνεται, κατά τη γνώμη μου, στις δημοκρατικές και κοινωνικές παραδόσεις. «Ο άνθρωπος, από τη στιγμή που θα απαρνηθεί τον ορθό λόγο, δεν έχει άλλο όπλο για να προστατευθεί από τους πιο τερατώδεις παραλογισμούς (βλέπε του νόμου και τάξης»). Σαν πλοίο χωρίς πηδάλιο, γίνεται έρμαιο των ανέμων, που τον σπρώχνουν εδώ ή εκεί» (Τόμας Τζέφερσον).

---------------------------------------------------

*Ο Κώστας Ζώρας είναι ομότιμος καθηγητής, πρώην Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου