To δίλημμα των πρόωρων εκλογών
Θα προχωρήσει ο Κ. Μητσοτάκης σε πρόωρες εκλογές; Είναι ένα ερώτημα που βασανίζει το μιντιακό κυρίως σύστημα, το οποίο -ας μην το ξεχνάμε- «τρέφεται» ανέκαθεν από την «εκλογολογία» και τη «δελφινολογία» για τα κόμματα εξουσίας.
Απάντηση σίγουρη στο ερώτημα πάντως δεν υπάρχει. Και δεν υπάρχει, γιατί στην ουσία στο έδαφος της εκλογολογίας συγκρούονται στην ΝΔ δύο ισοδύναμες γραμμές. Και οι δύο γραμμές συμφωνούν ότι η εκλογική νίκη της ΝΔ σε περίπτωση πρόωρων εκλογών είναι βέβαιη. Στηρίζουν τη βεβαιότητα αυτή σε τρεις παράγοντες: α) στην εικόνα που δίνουν οι δημοσκοπήσεις, β) στο γεγονός ότι ακόμα δεν εμφανίζεται μεγάλη φθορά της κυβέρνησης, αν και τα περιθώρια χάριτος στενεύουν επικίνδυνα και, γ) στη μεταβατική περίοδο που βρίσκεται ο ΣΥΡΙΖΑ ως αντίπαλο κυβερνητικό δέος.
Η πρώτη γραμμή εισηγείται εκλογές. Θεωρεί σίγουρο ότι η ΝΔ θα καταγάγει μια συντριπτική νίκη κατακτώντας αυτοδυναμία ακόμα και με την απλή αναλογική, θα «κάψει» την απλή αναλογική που αποτελεί στρατηγικό εμπόδιο για το σύστημα εξουσίας, θα προλάβει δυσοίωνες εξελίξεις στο οικονομικό και κοινωνικό πεδίο που μπορεί σε λίγους μήνες να δημιουργήσουν καταιγιστικές δυσαρέσκειες και θα εμφυτέψει στο ΣΥΡΙΖΑ θέμα ηγεσίας Τσίπρα. Θεωρεί ότι η συγκυρία αυτή συνιστά μια καλή ευκαιρία, αφού άλλωστε διαθέτει και συντριπτική υπεροχή στα μέσα ενημέρωσης.
Η δεύτερη γραμμή είναι περισσότερο «υποψιασμένη», λιγότερο επιδερμική. Θεωρεί, όπως και είναι, σχεδόν αδύνατον να κατακτήσει αυτοδυναμία εδρών με την απλή αναλογική, ακόμα κι αν ενισχυθεί εκλογικά. Επομένως, θα χρειαστεί είτε εκ νέου προσφυγή στην κάλπη, κάτι που εν μέσω οικονομικής κρίσης και ύφεσης θα ήταν καταστροφική για τις δυνάμεις της αγοράς στις οποίες στηρίζεται η ΝΔ, είτε καταφυγή σε «κυβέρνηση συνεργασίας», κάτι όμως που θα εξασθενήσει αντικειμενικά τη δύναμη του Κ. Μητσοτάκη και της ηγετικής ομάδας του. Η γραμμή αυτή υιοθετεί την άποψη ότι η κυβέρνηση μπορεί με την άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία που σήμερα διαθέτει να διαχειριστεί την κρίση και να αναμένει μια οικονομική ανάκαμψη την επόμενη χρονιά που να μπορεί να πιστωθεί. Θεωρεί, επίσης, ότι η νίκη της ΝΔ δεν θα γίνει τόσο σε βάρος των εκλογικών ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ όσο σε βάρος των μικρότερων κομμάτων και κυρίως του ΚΙΝΑΛ. Είναι, επομένως, πιθανό να καεί από τώρα ένα από τα «μαξιλαράκια ασφαλείας» που διαθέτει η κυβέρνηση. Τέλος, γνωρίζει ότι είναι τελείως ανώριμο να προκύψει ζήτημα ηγεσίας μέσα στο ΣΥΡΙΖΑ σε βάρος του Αλ. Τσίπρα, αφού δεν έχει αναδειχθεί καμία προσωπικότητα ικανή να αποτελέσει αντίπαλο δέος.
Εμείς φοβόμαστε τις εκλογές ή αντίθετα πρέπει να τις επιδιώξουμε;
Απέναντι στα διλήμματα για εκλογές ή όχι είναι γεγονός ότι τα κόμματα της αντιπολίτευσης -και ο ΣΥΡΙΖΑ- στέκονται αμήχανα. Δείχνουν να φοβούνται τις εκλογές, γι’ αυτό και μέχρι στιγμής φαίνεται να τις απεύχονται και καταφεύγουν σε δηλώσεις περί «θεσμικής ανευθυνότητας» λόγω της πανδημίας, στάση που δείχνει σαφή ηττοπάθεια και μεγαλώνει την αίσθηση κυριαρχίας του Μητσοτάκη και της ΝΔ.
Αντίθετα, τα σχέδια του Κ. Μητσοτάκη για πρόωρες εκλογές δεν πρέπει να φοβίζουν το ΣΥΡΙΖΑ και την προοδευτική αντιπολίτευση. Οι εκλογές είναι μια ευκαιρία να εμφανιστούν στον ελληνικό λαό με σαφήνεια τα πραγματικά διλήμματα για την ελληνική κοινωνία στους αμέσως επόμενους μήνες. Οι εκλογές είναι μια διαδικασία ωρίμανσης των πολιτικών σχεδίων που παρουσιάζονται στην κοινωνία, πολύ περισσότερο όταν τα σχέδια αυτά αφορούν στη διαχείριση μιας πολύ μεγάλης οικονομικής κρίσης που θα θίξει ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Στους επόμενους μήνες η ανεργία, η ύφεση και η καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων και εργατικού δυναμικού θα βάλουν τη χώρα σε μια τέτοια κατάσταση που η μνημονιακή περίοδος 2010-2015 θα φαντάζει σχολική εκδρομή. Οι εκλογές σε μια τέτοια συγκυρία θα λειτουργούσαν αντικειμενικά ως καταλύτης για τη στάση της κοινωνίας, θα επιταχύνουν τις διεργασίες και στις περιπτώσεις αυτές είναι δύσκολο η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση να μείνει άθικτη.
Στην κατάσταση που δημιουργήθηκε από την πανδημία, η πολιτική της Δεξιάς και του νεοφιλελεύθερου τόξου είναι παραπάνω από ορατή, πηγάζει από την ίδια την αντικειμενική τάση του κεφαλαίου να βρει νέες ευκαιρίες κερδοφορίας και να αλλάξει βαθύτερα και δομικότερα το συσχετισμό δύναμης με την εργασία και το κοινωνικό κράτος. Δυστυχώς, αν επικρατήσουν και τώρα, μετά την κρίση της πανδημίας, οι πολιτικές δυνάμεις του κοινωνικού και οικονομικού σκοταδισμού, το τραίνο για τις λαϊκές τάξεις, τους εργαζόμενους και τη μικρή ιδιοκτησία θα κάνει πολλά χρόνια να περάσει.
Απέναντι στη διαφαινόμενη κρίση θα τεθεί πολύ επιτακτικά τους επόμενους μήνες η ανάγκη ενός κοινωνικού σχεδίου που θα εγγυηθεί τα κοινωνικά δικαιώματα και, κυρίως, τη δημοκρατική εξέλιξη της χώρας. Η ευθύνη των προοδευτικών, δημοκρατικών και αριστερών δυνάμεων της χώρας είναι ιστορικής τάξεως. Δεν πρόκειται για ζήτημα απλής διαχείρισης μιας συγκυρίας. Πρόκειται για την ανάγκη οι προοδευτικές δυνάμεις και τα αριστερά κόμματα να πάρουν υπό την ευθύνη τους ολόκληρη την κοινωνία, να μην την αφήσουν να καταστραφεί παραγωγικά, οικονομικά, θεσμικά. Υπό την έννοια αυτή, οι εκλογές όχι μόνο πρέπει να είναι επιθυμητές, αλλά είναι αναγκαίες, πρέπει να τις ζητάμε και, αν μπορούμε, να τις επιβάλλουμε.
Εκλογές ναι, εκλογικισμός όχι
Ο ΣΥΡΙΖΑ και τα κόμματα του προοδευτικού τόξου στην Ελλάδα θα πρέπει να μπουν άμεσα στη λογική συγκρότησης ενός Κοινού Προγράμματος για την έξοδο από την κρίση μετά την πανδημία. Χωρίς ηγεμονισμούς και χωρίς προαπαιτούμενα. Ένα σχέδιο συγκεκριμένων άμεσων δράσεων, με βάση το οποίο θα συγκροτηθεί μετά τις πιθανές εκλογές μια προοδευτική κυβέρνηση ειδικής αποστολής και για όσο διάστημα χρειαστεί να ανασυγκροτήσει την κοινωνία και το κοινωνικό κράτος.
Το Κοινό Πρόγραμμα δεν θα πρέπει να είναι πρόγραμμα κορυφής και μόνον. Πρέπει άμεσα να αρχίσει να συζητιέται σε κοινωνικούς χώρους, σε γειτονιές, σε εργασιακούς χώρους, σε δίκτυα και ομάδες. Πρέπει να γίνει όχημα κινητοποίησης της κοινωνίας, απεγκλωβισμού της από το φόβο και την ατομικότητα του εγκλεισμού. Πρέπει να δημιουργήσει μέσα από ενωτικές διαδικασίες βάσης «δεσμευτικούς» όρους για την επόμενη προοδευτική κυβέρνηση. Είναι άλλο πράγμα να σηκώσεις το γάντι απέναντι στη στρατηγική του αντιπάλου και να τον εξωθήσεις σε εκλογές και άλλο πράγμα να θεωρήσεις τις εκλογές σαν διαγωνισμό συστημικότητας και «καλών προτάσεων» που ζητούν την ανάθεση εκ μέρους της κοινωνίας. Άλλο πράγμα οι εκλογές ως ευκαιρία αλλαγής κυβερνητικού υποδείγματος και άλλο πράγμα ο εκλογικισμός που οδηγεί στη σταθερότητα του υποδείγματος.
Το Κοινό Πρόγραμμα θα εγγυηθεί μια προοδευτική, ανοιχτή και δημοκρατική κυβέρνηση, σεβόμενη τις στρατηγικές και τα όρια κάθε επιμέρους κόμματος ή κοινωνικής συλλογικότητας. Θα ακυρώσει στην πράξη τη στρατηγική Μητσοτάκη για «καταστροφή της απλής αναλογικής». Θα ξαναδώσει ελπίδα στον απλό κόσμο και τη νεολαία, γιατί ακριβώς θα τους καταστήσει πρωταγωνιστές και διαμορφωτές ενός κοινωνικού συμβολαίου .
Εμείς στον ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να πάρουμε με γενναιότητα αυτή την πρωτοβουλία. Να απευθύνουμε ανοιχτή πρόσκληση στην κοινωνία και να ενεργοποιήσουμε ολόκληρο τον δημοκρατικό και προοδευτικό κόσμο. Η πρόσκλησή μας πρέπει να απευθυνθεί τόσο στα προοδευτικά κόμματα της Βουλής, το ΚΙΝΑΛ, το ΜέΡΑ 25, το ΚΚΕ, ανεξάρτητα από τη στάση που θα δείξουν, αλλά και σε άλλες οργανώσεις, εκτός κοινοβουλίου. Περιβαλλοντικές οργανώσεις, εργατικές συλλογικότητες, συλλογικότητες και ομάδες καλλιτεχνών, τοπικές πρωτοβουλίες. Ο καθένας και η καθεμία θα διατηρήσουν την πολιτική, ιδεολογική, οργανωτική και εκλογική τους αυτοτέλεια, όμως όλοι μαζί θα συγκλίνουμε μετά τις εκλογές σε μια προοδευτική κυβέρνηση συγκεκριμένων και άμεσα ελεγχόμενων στόχων.
Απέναντι στο δήθεν εκβιασμό των κυρίαρχων δυνάμεων εμείς μπορούμε να αντιτάξουμε την κοινωνική ενεργοποίηση και να αλλάξουμε το γήπεδο του διλήμματος. Να εμπιστευτούμε την κοινωνία.
* Επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Α’ Αθήνας
