(από αντίστοιχη διαφημιστική καμπάνια στο Παρίσι)
Πριν λίγο καιρό, στις διαφημιστικές γιγαντοοθόνες της Στοκχόλμης και άλλων σουηδικών πόλεων, έκανε την εμφάνιση της μια διαφήμιση που μοιάζει απίστευτη. Σε αυτή τη Σκανδιναβική χώρα, άλλοτε διάσημη για ίσως το πιο εκτεταμένο και αποτελεσματικό κράτος πρόνοιας στο κόσμο, επρόκειτο στη πραγματικότητα για ένα κάλεσμα εκπόρνευσης: η διαφημιστική καμπάνια μιας ιστοσελίδας «γνωριμιών», προέτρεπε φοιτήτριες η φοιτητές να βγουν ραντεβού με έναν «Sugar Daddy», αν δεν είχαν τη δυνατότητα να λάβουν φοιτητικό δάνειο για τις σπουδές τους.
Λίγες μέρες αργότερα, στις βουλευτικές εκλογές, το ακροδεξιό, με φιλοναζιστικές ρίζες κόμμα «Σουηδοί Δημοκράτες», κέρδιζε για πρώτη φορά στην ιστορία του ποσοστό 17.6%, απειλώντας με τη παρουσία του το πολιτικό σύστημα της χώρας. Και η πορεία του εκπαιδευτικού συστήματος είναι η καλύτερη απόδειξη για τις βαθύτερες αιτίες της ακροδεξιάς ανόδου.
Όλα ξεκίνησαν με την ήττα των Σοσιαλδημοκρατών στις εκλογές του 1991, που οδήγησε στην εξουσία έναν κεντροδεξιό συνασπισμό, με πρωθυπουργό τον κ. Καρλ Μπιλντ, Η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης, εισάγοντας τον θεσμό των «κουπονιών εκπαίδευσης», που επιτρέπει σε κάθε οικογένεια να επιλέξει δημόσιο ή ιδιωτικό σχολείο. Αν επιλέξει το τελευταίο, ο ο δήμος πρέπει να δώσει στο ιδιωτικό σχολείο ένα κουπόνι, ίσης αξίας με το ποσό με αυτό που ξοδεύει το κράτος για ένα μαθητή στο δημόσιο τομέα στην ίδια πόλη. Αν ένας μαθητής εγγραφεί στο κολέγιο στη Στοκχόλμη, για παράδειγμα, κοστίζει 10.000 ευρώ ετησίως, σύμφωνα με το αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του Le Monde Diplomatique. Το ίδιο ποσό παίρνει το ιδιωτικό σχολείο, μόνο που αυτό επιδιώκει να περιορίσει τα έξοδα του για να κερδίσει περισσότερα.
To αποτέλεσμα ήταν η άνθιση της ιδιωτικής παιδείας: ανύπαρκτα τη δεκαετία του 1990, τα ιδιωτικά κολέγια αντιπροσώπευαν το 2017 σχεδόν το 20% του εκπαιδευτικού δυναμικού της Σουηδίας. Τα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, που είναι εισηγμένα στο Χρηματιστήριο και άρα μεριμνούν πρώτα από όλα για τα κέρδη των μετόχων τους, οδήγησαν με τη σειρά τους στην υποβάθμιση της εκπαίδευσης. Στη τελευταία έρευνα PISA (Πρόγραμμα Παρακολούθησης Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών), η Σουηδία βρέθηκε στο μέσο όρο των χωρών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), τη στιγμή που το 2000 κρατούσε τα πρωτεία. Όταν μάλιστα, αφιερώνοντας το 7% του ΑΕΠ στη Παιδεία, η χώρα δαπανά περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Αλλά τώρα τα ποσά αυτά τρέφουν τον ιδιωτικό τομέα.
Το 2017, το σουηδικό Συμβούλιο για τις εργασιακές σχέσεις έλαβε 767 αναφορές για απειλές και βία στα σχολεία και κολέγια, δύο φορές περισσότερες από ό, τι το 2012. Η βία πλήττει ιδιαίτερα τους εκπαιδευτικούς, που συχνά αναγκάζονται να έχουν και δεύτερη δουλειά γιατί οι μισθοί τους μειώθηκαν Για να φτάσουμε τελικά στο φαινόμενο του «Sugar Daddy», για όσους και όσες δεν μπορούν να αποπληρώσουν το φοιτητικό δάνειο, μία ακόμη «καινοτομία» της ιδιωτικοποίησης.
Παρόμοιο είναι το σάπιο έδαφος πάνω στο οποίο αναπτύσσεται η ακροδεξιά στην Ευρώπη. Η άνοδος αυτή αποδίδεται από τα κυρίαρχα ΜΜΕ στο προσφυγικό ζήτημα, που έπαιξε μεν καταλυτικό ρόλο αλλά σε ένα περιβάλλον ανασφάλειας και οργής το οποίο προκαλούν στους ευρωπαίους πολίτες οι πολιτικές λιτότητας. Όταν η εργασία, η κοινωνική ασφάλιση ή η φοίτηση στα ΑΕΙ δεν είναι εγγυημένα, τότε οι πολίτες είναι ευάλωτοι σε κάθε είδους παραπλανητικό λαϊκισμό της ακροδεξιάς, όπως ότι για όλα φταίνε οι μετανάστες. Και είναι εδώ χαρακτηριστικό ότι η ακροδεξιά ανεβαίνει στις χώρες ή τις περιοχές της ΕΕ, όπως στην Ανατολική Γερμανία, όπου δεν υπάρχουν μετανάστες ή πρόσφυγες. Στην Ουγγαρία του Ορμπαν, που πρωταγωνιστεί στην «ακροδεξιά διεθνή», δεν υπάρχει σήμερα ούτε ένας!
Το εκπαιδευτικό σύστημα και η κοινωνία της Σουηδίας έπεσε θύμα της νεοφιλελεύθερης μόδας περί δήθεν ελεύθερης επιλογής των πολιτών. Της μόδας δηλαδή που προσπαθεί να περάσει στην Ελλάδα ο κ. Μητσοτάκης και η ΝΔ, με τις εξαγγελίες περί ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης, περιορισμού των δημοσίων δαπανών και «προσωπικού κουμπαρά» στη κοινωνική ασφάλιση. «Υποτιμήσαμε τη δύναμη των οικονομικών συμφερόντων», παραδέχθηκε στη Le Monde Diplomatique η κυρία Åsa Fahlén, πρόεδρος της διδασκαλικής ομοσπονδίας. «Η σουηδική κοινωνία υπήρξε αφελής. Ήμασταν υπέρ της ύπαρξης ιδιωτικών σχολείων με διάφορα είδη παιδαγωγικής για να αυξηθεί ο πλουραλισμός, η πολυμορφία και να προωθηθεί ο ευεργετικός ανταγωνισμός για τους μισθούς. Αλλά τελικώς συνέβη το αντίθετο».
