Ο ρατσισμός, ο σεξισμός, η έμφυλη βία είναι σε έξαρση. Οι θηλυκότητες σε διακινδύνευση. Δεν αντέχουμε να παρατηρούμε την έκρηξη των ανισοτήτων (συχνά οι ταξικές ανισότητες συνδυάζονται με τις έμφυλες και αλληλοενισχύονται), να διαβάζουμε για την άνοδο της Ακροδεξιάς, να μετράμε τις γυναικοκτονίες.
Μέσα σε αυτή τη ζοφερή και πεσιμιστική ατμόσφαιρα από τη μία αλλά και μέσα στην αισιοδοξία της έκρηξης του Μetoo και της επανάκαμψης του φεμινιστικού κινήματος από την άλλη, η απόφαση του 3ου Συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ για καθιέρωση της ισότιμης-ισάριθμης συμμετοχής φύλων ως προς τη συγκρότηση, δομή και λειτουργία του κόμματος αποτελεί μια σημαντική δημοκρατική καινοτομία. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια ιστορική απόφαση στο πλαίσιο της ελληνικής πολιτικής σκηνής και κοινωνίας, ιδιαίτερα στον βαθμό που θα μπορούσε στο άμεσο μέλλον να πυροδοτήσει αντίστοιχες εξελίξεις και σε άλλους χώρους και πεδία.
Σε πιθανές ενστάσεις και διαφωνίες σχετικά με την απόφαση, θα μπορούσε να τεθεί το ερώτημα για ποιον λόγο η έμφυλη αντιπροσώπευση δεν είναι εξίσου σημαντική με την τοπική και περιφερειακή (αφού είναι στοιχειώδης δημοκρατική αρχή η ποσόστωση για τους/τις αντιπροσώπους των εκλογικών περιφερειών).
Ειδικά τα κόμματα και οι συλλογικότητες που θεωρούν ότι ο πολιτικός ακτιβισμός επικεντρώνεται στην αμοιβαιότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότητα και την πολυφωνία είναι λογικό και αναμενόμενο να στηρίζονται σε πρακτικές και διαδικασίες που εφαρμόζουν τις αξίες αυτές.
Το ζήτημα δε της ισότιμης-ισάριθμης εκπροσώπησης των γυναικών μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για να ανοίξουν προς συζήτηση και άλλα θέματα όπως για παράδειγμα:
● πώς οι πολιτικοί θεσμοί θα μπορούσαν να σχεδιαστούν για να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή μειονεκτούντων και/ή περιθωριοποιημένων και αποκλεισμένων ομάδων
● πώς μπορούμε να βεβαιωθούμε, στο πλαίσιο μιας συλλογικότητας, ότι οι αλληλεπιδράσεις και οι τρόποι επικοινωνίας δεν καταλήγουν στον αποκλεισμό συγκεκριμένων ομάδων. Και πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τους πόρους που διαθέτουμε πιο αποτελεσματικά χωρίς να υποχωρήσουμε σε στερεοτυπικούς καταμερισμούς εργασίας.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων παγκοσμίως.
Μπορούν άραγε θεσμικές παρεμβάσεις να αντιμετωπίσουν στερεότυπα μιας διπολικής και βιολογικά ντετερμινιστικής θεώρησης των έμφυλων οντοτήτων και εκφράσεων;
Εκτός από το βιολογικό φύλο, υπάρχει και το κοινωνικό φύλο, που είναι μια κατασκευή δυναμική και ιστορική. Συνήθως καταλαβαίνουμε ότι το βιολογικό φύλο σημαίνει τη βιολογική έννοια του αρσενικού και του θηλυκού και το κοινωνικό φύλο σημαίνει αυτό που πολιτισμικά και κοινωνικά καθορίζεται ως αρρενωπότητα και θηλυκότητα. Το κοινωνικό φύλο είναι έτσι η κοινωνική και πολιτισμική εκφορά του βιολογικού φύλου.
Ο φεμινισμός μάς έχει διδάξει ότι δεν αρκεί η διεκδίκηση μεγαλύτερης εκπροσώπησης στους θεσμούς, πρέπει επίσης να σκεφτούμε τις δομικές συνθήκες της κοινωνίας που αφήνουν τις γυναίκες σχετικά αόρατες και υποεκπροσωπούμενες. Πρέπει να σκεφτούμε γιατί και πώς το κάνουν. Οι γυναίκες πρέπει να εκπροσωπούνται περισσότερο, αλλά πρέπει επίσης να αλλάξει και η δομή των θεσμών που τις διώχνουν.
Συχνά τα προσόντα των γυναικών τίθενται υπό αμφισβήτηση μέσω στερεοτύπων που σχεδόν ποτέ δεν ισχύουν για τους άνδρες. Ακριβώς το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν αποκλειστεί για αιώνες από τα κέντρα εξουσίας και πολιτικών αποφάσεων σημαίνει ότι πρέπει να τους δοθούν η ευκαιρία να διεκδικήσουν εκ νέου το δικαίωμά τους να είναι στην πολιτική και ο χώρος να το ασκήσουν.
Εστω και η απλή παρουσία των γυναικών δίνει ορατότητα σε έναν παραδοσιακά αποκλεισμένο παράγοντα στη δημόσια ζωή. Η αύξηση του αριθμού των γυναικών που εκπροσωπούνται στους πολιτικούς χώρους είναι σημαντική, είναι όμως η ανδροκρατική αντίληψη της πολιτικής που δίνει έμφαση μόνο στο ποσοτικό και όχι στο ποιοτικό στοιχείο της συμμετοχής τους.
Η διασύνδεση της πολιτικής με το γυναικείο (κοινωνικό) φύλο δεν σημαίνει μόνο αύξηση της παρουσίας των γυναικών στους χώρους λήψης των αποφάσεων ή υλοποίηση πολιτικών για την προώθηση της ισότητας των φύλων. Σημαίνει ταυτόχρονα και αλλαγή του τρόπου με τον οποίο κάνουμε πολιτική.
Μια πολιτική που στηρίζεται στις γυναικείες αξίες της συνεργασίας, του διαλόγου και των οριζόντιων διαδικασιών, που δεν συμμερίζεται τις «αρρενωπές» αξίες της αυθεντίας, του ανταγωνισμού και της ιεραρχίας, αναδεικνύει τη σημασία του καθημερινού και βοηθά στη συμπερίληψη όσων μειονεκτούν.
*Η Ράνια Καλατζή είναι εκπαιδευτικός, πρώην γενική διευθύντρια Σιβιτανιδείου ΔΣΤΕ
