to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Είμαστε εργάτες της τέχνης και ως εργάτες διεκδικούμε

Οφείλουμε, να ανασυγκροτηθούμε και να απαιτήσουμε τη στήριξη της πολιτείας στην προσπάθεια αυτής της ανασυγκρότησης. Και οφείλουμε να αξιώσουμε από ευρύτερα κοινωνικά στρώματα να αντιληφθούν την υπόστασή μας αυτή, ώστε να συνδράμουν αναλόγως.


«Το θέατρο είναι μια ταπεινή υλική επιχείρηση που αποζητά να αποφέρει πλούτο φαντασίας, και όχι αντίστροφα. (...) Οι εργάτες του θεάτρου δεν χρειάζεται να κοκκινίζουν και να κρύβουν την απελπισμένη τους προσπάθεια να πληρώσουν το νοίκι στο σπιτονοικοκύρη τους».

Charles Ludlam (1943-1987), Μανιφέστο του Γελοίου Θεάτρου

Ανέκαθεν παρατηρούσα γύρω μου και μέσα μου μια δυσκολία να οριστεί επακριβώς η έννοια του πολιτισμού. Με αυτή τη δυσκολία ήρθα αντιμέτωπος πολύ πιο έντονα πριν λίγα χρόνια, το 2016 και το 2017, όταν μου είχε ζητηθεί να συμμετάσχω σε δύο εκδηλώσεις του Σύριζα και του περιοδικού Sputnik με αντίστοιχη θεματική. Ένα οπωσδήποτε τιμητικό γεγονός το οποίο συνοδεύτηκε από μια πανίσχυρη αίσθηση άγχους και ένα ανεξέλεγκτο κράμα ευθύνης και αμφιβολίας τόσο ως προς το περιεχόμενο των απόψεών μου όσο και ως προς τις δυνατότητες μορφοποίησης και επικοινωνίας τους.

Διαπίστωνα εκ νέου την αδυναμία μου να ορίσω με επαρκή και στιβαρό τρόπο το ίδιο το αντικείμενο της συζήτησης, τον πολιτισμό. Κάθε φορά που νόμιζα πως έφτανα σε ένα οριοθετημένο πεδίο ξεπηδούσε την αμέσως επόμενη στιγμή μια θάλασσα από πραγματικότητες, ιδιότητες και χαρακτηριστικά, τα οποία είτε είχαν αδίκως αποκλειστεί είτε είχαν αδίκως συμπεριληφθεί. Αυτή η θάλασσα κατέκλυζε την σκέψη μου, γεμίζοντας την με αμηχανία και ενοχή. Όσο περισσότερο συμπύκνωνα το πεδίο τόσο πιο άγρια οι ανοιχτοί ορίζοντες διεκδικούσαν τα δικαιώματά τους. Όσο περισσότερο διεύρυνα τις εκτάσεις τόσο πιο πυκνός (και πικρός) εμφανιζόταν ο ιδρώτας του συγκεκριμένου πάνω στο χείλος της κατανόησης.

Εντέλει στις δύο εκείνες εκδηλώσεις είχα επιλέξει να μιλήσω ακριβώς για αυτές τις αμφιταλαντεύσεις μου, καθώς και για την προσπάθειά μου να ιχνηλατήσω μια πορεία προς την επίλυσή τους. Όμως το ερώτημα και η ανάγκη να οριστεί ο πολιτισμός εξακολούθησαν να με προβληματίζουν και αργότερα με έναν όχι ιδιαίτερα ευχάριστο ή εποικοδομητικό τρόπο, μιας και η έλλειψη οποιουδήποτε αποτελέσματος με έκανε να αμφιβάλλω, να ανησυχώ, και πολλές φορές να αδρανώ μπροστά στα διάφορα προβλήματα που, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, σχετίζονταν με την συγκεκριμένη έννοια.

Ακούγοντας, όμως, την εκκωφαντική σιωπή του πρωθυπουργού για τους ανθρώπους του πολιτισμού στο διάγγελμα της 28ης του Απρίλη (σιωπή που καθιστούσε άμεσα αντιληπτό πως επί οκτώ ολόκληρες εβδομάδες δεν υπήρξε από την πλευρά της κυβέρνησης και του ΥΠ.ΠΟ.Α. ούτε μία συζήτηση ως προς την επόμενη μέρα συνολικότερα, ούτε μία σκέψη, ούτε μία διαβούλευση με εκπροσώπους των ανθρώπων του πολιτιστικού τομέα), τότε μου έγινε αυτομάτως σαφές πως η παρούσα συγκυρία -στην οποία ο πολιτισμός, όπως κι αν εκείνος ορίζεται, κονιορτοποιείται από την κρίση του κορωνοϊού και από την αδιαφορία της κυβέρνησης- δεν είναι μια συγκυρία που προσφέρεται για μακροσκελείς αναζητήσεις. Το επιτακτικό τραβάει τον οραματισμό και τις περιπλανήσεις του από το μανίκι. Κάθε πράγμα άλλωστε έχει την «καλή και την γλυκιά του ώρα», για να θυμηθούμε τον στίχο του Διονυσίου Σολωμού από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους, και τώρα είναι περίοδος που απαιτούνται άμεσες λύσεις, οι οποίες θα ενισχύουν τη δυνατότητα επιβίωσης των ανθρώπων που εργάζονται στην δημιουργία πολιτιστικών αγαθών.

Αν ο πολιτισμός είναι μια έννοια που δύσκολα μπορεί να οριοθετηθεί, τότε εξίσου δύσκολα, αν όχι δυσκολότερα, μπορούν να οριοθετηθούν έννοιες όπως η ευαισθησία και η ενσυναίσθηση. Και τελικά, αν ήμουν υποχρεωμένος να προσάψω ένα και μόνο πράγμα στη στάση που έχει επιδείξει μέχρι στιγμής η παρούσα κυβέρνηση σχετικά με το ζήτημα των ανθρώπων που εργάζονται στον πολιτισμό, τότε θα ήταν ακριβώς αυτό, δηλαδή μια πλήρη απουσία ευαισθησίας και ενσυναίσθησης, αλλά και μια πλήρη απουσία πολιτισμού (όποιας μορφής και οποιουδήποτε πιθανού ορισμού) τόσο ως προς την διαχείριση όσο και ως προς τις αποφάσεις.

Στο επίπεδο των άμεσων λύσεων και της άμεσης αντίδρασης που προκάλεσε η αδιαφορία της κυβέρνησης είναι άξιο αναφοράς το εξής: η πρωτοβουλία που κατέκλυσε το διαδίκτυο, και η οποία μέχρι στιγμής παρουσιάζει σημαντική κινητικότητα και αξιόλογα αποτελέσματα, είχε μια πολύ συγκεκριμένη και στοχευμένη υπογράμμιση. Αναφερόταν σε art workers, δηλαδή όχι απλώς σε εργαζόμενους και εργαζόμενες στις τέχνες (employees), αλλά σε εργάτες (workers). Αυτό είναι ένα σημαντικό κλειδί. Οι άνθρωποι που καταθέτουν το μόχθο τους στα χωράφια και στους αγρούς είναι εργάτες της γης. Οι άνθρωποι που καταθέτουν το μόχθο τους στα «χωράφια και στους αγρούς» των τεχνών είναι (και χρειάζεται να γίνει ευρέως αντιληπτό πως είναι) εργάτες της τέχνης. Και ως εργάτες βρισκόμαστε μέσα σε έναν κυκεώνα προβλημάτων. Στερούμαστε στοιχειώδους επαγγελματικής αναγνώρισης, βιώνουμε τις επιπτώσεις «ευέλικτων μορφών εργασίας», ζούμε μέσα σε ένα τοπίο από πολυδαίδαλες εκδοχές εργασιακών σχέσεων. Είμαστε μια ανοχύρωτη πόλη.

Οφείλουμε, λοιπόν, να ανασυγκροτηθούμε και να απαιτήσουμε τη στήριξη της πολιτείας στην προσπάθεια αυτής της ανασυγκρότησης. Και οφείλουμε να αξιώσουμε από ευρύτερα κοινωνικά στρώματα να αντιληφθούν την υπόστασή μας αυτή, ώστε να συνδράμουν αναλόγως. Είναι απαραίτητο να εκμηδενιστεί το στερεότυπο του δημιουργού τέχνης που επιβιώνει με άυλα πράγματα. Μας οφείλονται ισχυρά στιβαρά εργασιακά δεδομένα και δικαιώματα αναπαλλοτρίωτα, τα οποία δεν θα μπορούν ούτε να εξαερωθούν ούτε και να αμφισβητηθούν. Όπως άλλωστε οφείλονται σε κάθε εργάτη οποιουδήποτε τομέα ή κλάδου. Και κάθε τέτοια οφειλή μπορεί να κατακτηθεί μόνο μέσα από την διεκδίκηση.

Προχωρώντας προς τον επίλογο θα ήθελα να εστιάσω στην τέχνη στην οποία εργάζομαι, το θέατρο και την υποκριτική.

Το θέατρο, και ευρύτερα η παραστατικότητα, βρίσκεται μπροστά σε μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Σε ένα οικουμενικό πλαίσιο που προτρέπει στην ασφαλή απομόνωση, το θέατρο είναι υποχρεωμένο να βρει τους τρόπους και τους δρόμους που θα επιτρέψουν στον πυρήνα του να παραμείνει ενεργός. Και πυρήνας του θεάτρου είναι η συνάντηση, η συνάθροιση, η συνύπαρξη, το από κοινού. Ακριβώς εξαιτίας αυτού του πυρήνα, ο οποίος ενυπάρχει και συνολικότερα μέσα στην ανθρώπινη υπόσταση και στις βαθιές της ανάγκες, στρεφόμαστε προς τις τέχνες, πομποί και δέκτες. Ακόμα και αν τη δεδομένη στιγμή που μιλάμε οι προτεραιότητες λόγω της πανδημίας μοιάζουν να έχουν άλλη μορφή και άλλη ιεράρχηση, εν τούτοις σύντομα θα αναζητηθεί και πάλι η επαφή με τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα.

Και μια αποσαφήνιση.

Το θέατρο δεν χωράει αμφιβολία πως είναι μια οργανωμένη μορφή τέχνης με διδακτέα χαρακτηριστικά, με εμπειρική και θεωρητική συγκρότηση και με ιστορικό βάθος. Η υπεράσπισή του οφείλει να κινηθεί με γνώμονα αυτή τη διάσταση και με προτεραιότητα τους εργάτες και τις εργάτριες του θεάτρου, ηθοποιούς, σκηνοθέτες, σκηνογράφους, ενδυματολόγους, φωτιστές, μουσικούς, ηλεκτρολόγους, τεχνικούς σκηνής, χειριστές κονσόλας, μεταφορείς, μακιγιέζ/μακιγιέρ, ταξιθέτες και ταξιθέτριες, δραματολόγους, κ.α. Το να εγκαταλειφθούν τόσο το ίδιο το αντικείμενο όσο και οι άνθρωποι που το υπηρετούν σε αντιλήψεις και πρακτικές αντίστοιχες ή παρόμοιες με εκείνες που ονομάστηκαν ανοσία της αγέλης δεν θα πρέπει να αποτελεί επιλογή, ούτε καν σκέψη.

Αυτές οι αντιλήψεις στην πιο επικίνδυνη εκδοχή τους είναι σκληρές υπολογιστικές σχεδιάσεις μερικής ή και ολικής θανάτωσης (με το επιπρόσθετο προτέρημα της απουσίας ενός εύκολα αναγνωρίσιμου εκτελεστή - δήμιου), ενώ στην καλύτερη περίπτωση δεν είναι τίποτε άλλο από συγκεκαλυμένη μοιρολατρία. Δεν έχει σημασία αν αυτή η θανάτωση είναι δυνατό να επιτευχθεί ολοκληρωτικά. Ούτε και οι εκτιμήσεις μας για τον βαθμό της Α ή της Β πιθανότητας. Σημασία έχει να μην «θανατωθούν» μέσα στην παρούσα ιστορική συγκυρία και κρίση οι άνθρωποι που εργάζονται στη δημιουργία του θεάτρου.

Οι εργάτες και οι εργάτριες της τέχνης.

Που, ενώ προβληματίζονται για τον ακριβή της ορισμό (όπως άλλωστε προβληματίζονται για τον ορισμό της έννοιας του πολιτισμού), δεν περιμένουν τα τελικά αποτελέσματα αυτής της αναζήτησης πριν αποφασίσουν να την αγαπήσουν και να τη φροντίσουν και να της αφιερωθούν, αλλά τη σηκώνουν καθημερινά στους ώμους, την πηγαίνουν ένα βήμα εμπρός, και την ποτίζουν με σπουδή, ώστε να δώσει καρπούς.


* Ηθοποιός

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)