Αν αρκεί μια δήλωση ή μια πινακιδούλα, τις πρώτες ώρες του συγκλονισμού από την εκτέλεση των σκιτσογράφων της εφημερίδας Charlie Hebdo, τότε ναι, είμαστε Σαρλί Εμπντό ο καθένας χωριστά και όλοι μαζί. Οπως ήμασταν (ή λέγαμε πως είμαστε) Πολωνοί επί Σολινταρνόσκ, Αμερικανοί τον καιρό των Δίδυμων Πύργων ή -μονίμως αυτό- Παλαιστίνιοι. Είμαστε δηλαδή -κατά την περίσταση- εξισωμένοι με τα αθώα θύματα ή ταυτισμένοι με όσους αγωνίζονται για την ελευθερία τους. Υπάρχουν όμως δεκάδες τρόποι για να ανήκουμε σ’ αυτό το «εμείς» που σχηματίζεται κάθε φορά. Τρόποι όχι απλώς διαφορετικοί αλλά και συγκρουόμενοι, έτσι που τελικά να υπονομεύεται το α΄ πληθυντικό πρόσωπο της επιθυμητής ή φαντασιακής ταύτισης και κοινότητας, και να καταρρέει.

Το πιο δύσκολο; Να είμαστε Σαρλί όπως θα ήταν τώρα οι ίδιοι οι εκτελεσμένοι, που μόνη τους θρησκεία ήταν η ελευθεροφροσύνη και η ελευθεροτυπία. Ή όπως είναι οι επιζήσαντες συνάδελφοί τους, που όταν δηλώνουν ότι το μακελειό έγινε τη στιγμή μιας σύσκεψης με θέμα εκδηλώσεις κατά του ρατσισμού, δεν το κάνουν μόνο για να υποδείξουν την τραγική ειρωνεία του συμβάντος. Αλλά για να υποδηλώσουν ότι, και μετά το φονικό, το πρωτεύον είναι ο αγώνας κατά του ρατσισμού, απ’ όπου κι αν προέρχεται, κατά το κλισέ· ιδιαίτερα αν προέρχεται από τους κόλπους όσων δηλώνουν αιφνιδίως αντιρατσιστές, ενώ η πολιτεία τους είναι κράμα μισαλλοδοξίας, σωβινισμού και ξενοφοβίας.

Το πένθος και ο θυμός δεν μπορούν να μας κάνουν όλους Σαρλί με τον ίδιο τρόπο. Οι γραμμές παραμένουν καθαρές ακόμα και την ώρα που (υποτίθεται ότι) μοιραζόμαστε τα ίδια αισθήματα. Δεν μπορούμε να είμαστε Σαρλί όπως είναι τάχα όσοι επιτίθενται σε ισλαμικά τεμένη. Ούτε σαν τους νεοσταυροφόρους Γερμανούς του Pegida. Ούτε σαν τους λεπενικούς, που, αδιάφοροι για το δηλητήριο που ξερνούν χρόνια τώρα, κηρύσσουν ότι «δικαιώθηκαν», αφού «αυτοί τα έλεγαν». Και, στα δικά μας, δεν μπορούμε να είμαστε Σαρλί με τον τρόπο του κ. Σαμαρά, που εξελλήνισε και επιδείνωσε το στυλ της κ. Λεπέν. Μπορούμε όμως να είμαστε Σαρλί Εμπντό όπως είναι αναρίθμητοι μουσουλμάνοι, στη Γαλλία και παντού, που νιώθουν και οι ίδιοι πληγωμένοι από τις σφαίρες των τζιχαντιστών. Ως λάτρης του Βολινσκί από το ’80, τολμώ να πω ότι ίσως αυτό να ήθελε και ο ίδιος.