Ο ένας μιλούσε για ακύρωση του μνημονίου και των εφαρμοστικών του νόμων, για ανάσχεση της ανθρωπιστικής κρίσης και την επαναφορά του κατώτατου μισθού, των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του εργατικού δικαίου στο επίπεδο που τα αφήσαμε προ της εφαρμογής του μνημονίου. Ο δεύτερος άξονας μιλούσε για το χρέος, την επαναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης, τη διαγραφή του μεγαλύτερου τμήματός του, ή, σε κάθε περίπτωση, ενός σημαντικού κομματιού πάνω από το 50%, και την αποπληρωμή του υπόλοιπου με ρήτρα ανάπτυξης, την αναζήτηση πρόσθετων ευρωπαϊκών πόρων επένδυσης σε μια χειμαζόμενη οικονομία κλπ.
Όσο οι δύο αυτοί προγραμματικοί άξονες «ξεστομίζονταν» ως ισότιμοι πολιτικοί λόγοι, το αγωνιστικό προφίλ του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ευδιάκριτο και αναγνωρίσιμο, παρά την αναπόφευκτη πολυγλωσσία, μέσα σε μια σχέση αντιπροσώπευσης που πήγαζε από την ελπίδα της αντίστασης σε μια βάρβαρη πολιτική και που έφερε έναν πολιτικό σχηματισμό από το 4% στο 27% του εκλογικού σώματος. Από το χρονικό σημείο της επίτευξης του 27% και μετά, ίσως και λίγο αργότερα, μπήκε σε λειτουργία μια ορισμένη σχέση της πολιτικής πρακτικής των μαζών, της κοινωνίας ως βιοποριστική κατάσταση των σημαντικότερων στρωμάτων της και τάξεων της, του πολιτικού φορέα ΣΥΡΙΖΑ και του ίδιου του κράτους. Αν προσπαθούσαμε να περιγράψουμε την περίπλοκη αυτή σχέση των παραπάνω υποκειμένων–κοινωνικών καταστάσεων θα βλέπαμε να αποτυπώνεται σε τρεις δομές–μηχανισμούς.
Ο πρώτος μηχανισμός είναι ιδεολογικής–συμβολικής υφής, εκπηγάζει από το κράτος και επηρεάζει και τα στρώματα που εκπροσωπούνται από τον ΣΥΡΙΖΑ και το ίδιο το πολιτικό υποκείμενο. Αυτό το ενεργό πεδίο πολιτικών συμβόλων, κοντολογίς λέει πως «…η θέση της κυβέρνησης πάντα καταλαμβάνεται από πολιτικά υποκείμενα που τα διακατέχει ένας συγκεκριμένος πολιτικός και στρογγυλεμένος ορθολογισμός. Δεν αρκεί κάποιος να γίνει αξιωματική αντιπολίτευση για να γίνει μετέπειτα και κυβέρνηση. Μπορεί να παραμείνει για πάντα αντιπολίτευση χωρίς να γίνει κυβέρνηση. Σκοπός της πρωτιάς δεν είναι η αλλαγή της κοινωνίας, αλλά η συνετή κυβέρνηση μιας κρίσιμης κατάστασης». Και ο νοών νοείτω.
Ο δεύτερος μηχανισμός είναι αυτό που ο Καρλ Πολάνυι στον Μεγάλο Μετασχηματισμό αναδεικνύει σε όλες τις διαστάσεις του. Οι τάξεις, οι πολιτικές και κοινωνικές ομάδες, εμπλέκονται σε κινηματικές και πολιτικές δράσεις και στάσεις, που τελικά πάντα ξεφεύγουν των αρχικών στόχων τους. Μέσω αυτής της μόνιμης απόκλισης δημιουργούνται «δομές ευκαιρίας» διαφορετικές από τις αρχικές. Στο πλαίσιο αυτό, και μέσα στην ίδια «δομή ευκαιρίας», συνυπάρχουν ταυτόχρονα και η κυβερνητική απάντηση της πιστής εφαρμογής του μνημονίου και της τελικής «επιβράβευσης» της προσπάθειας –που αυτή η προσπάθεια, και όχι η αποπληρωμή του χρέους, επιμηκύνεται, ενώ η «επιβράβευση» συνεχώς αναβάλλεται- και η μετατροπή της ελπιδοφόρας αντίστασης σε ορθολογική και συγκρατημένη ανάθεση της ελπίδας στο πολιτικό υποκείμενο.
Ο τρίτος μηχανισμός είναι αυτός της εκφοράς του προγραμματικού λόγου όπου και λόγω των επιδράσεων των άλλων δυο μηχανισμών, αλλά και για εσωτερικούς λόγους, τροποποιεί τις ιεραρχίες, τις συνδηλώσεις και παραδηλώσεις αυτού του λόγου. Ας πούμε, σχεδόν αθόρυβα και κάτω από τις πιέσεις ενός στιλιζαρισμένου «αριστερισμού» με ορθολογικές προσδοκίες, επιδιώκεται ο τονισμός της υπόθεσης του χρέους και της επαναδιαπραγμάτευσης, και η ατονία του άξονα της ακύρωσης της μνημονιακής πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτού του τρίτου μηχανισμού πολιτικής εκφοράς συναντιέται ο ορθολογικός «αριστερισμός» με τον «κεντρώο» ρεαλισμό της αναζήτησης των πόρων για τη χρηματοδότηση του προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης και αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης. Σε αυτήν την, καταρχήν θεμιτ,ή συνάντηση, αναπτύσσονται μη ελεγχόμενες προγραμματικές «φαντασιώσεις», όπου η ισοτιμία των δύο αξόνων ανατρέπεται. Έτσι, την εκτυπωτική νομισματική πολιτική (τυπώνω όσο χρήμα θέλω με δικό μου νόμισμα), τη διαδέχεται η πεποίθηση της «απελευθέρωσης» πόρων από μια επιτυχή επαναδιαπραγμάτευση, και η παροχέτευση αυτών των πόρων στο αναπτυξιακό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Κατάληξη, η επίτευξη της πρώτης στρατηγικής της ακύρωσης του μνημονίου να μην μπορεί να προχωρήσει πέρα από κάποιο πολύ αρχικό σημείο εκκίνησης, και να είναι αναγκασμένη να περιμένει τα όποια ευεργετικά αποτελέσματα της δεύτερης στρατηγικής, της επαναδιαπραγμάτευσης δηλαδή.
Έτσι, όμως, υπάρχει ο κίνδυνος όλα να αναχθούν στο μεσομακροπρόθεσμο και να επιβεβαιωθεί η περιγραφή του πρώτου μηχανισμού, όπου την κυβερνητική θέση την καταλαμβάνει πάντα αυτός που έχει συγκεκριμένες συμβολικές προδιαγραφές. Αν θέλουμε να είμαστε με ριζοσπαστικό τρόπο ρεαλιστές, αν θέλουμε να διαψεύσουμε τους υπάρχοντες πολιτικούς συμβολισμούς, και αν θέλουμε να ανοίξουμε νέα «παράθυρα ευκαιριών», που προαπαιτούν την κινηματική εγρήγορση και τον κοινωνικό πειραματισμό, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στον πρώτο άξονα, στην στρατηγική της ακύρωσης του μνημονίου. Η ισοτιμία των δύο στρατηγικών θα επιτευχθεί μόνο με την επιμονή στην πρωταρχική επιτυχία της πρώτης στρατηγικής. Οι προοπτικές, αλλά και τα όποια επιτυχή αποτελέσματα της δεύτερης στρατηγικής, δεν μπορούν να δράσουν και να λειτουργήσουν, αν δεν υπάρχει ήδη και σε προκεχωρημένο στάδιο η εφαρμογή της ανατροπής του μνημονίου.
