Δύο νέους τίτλους που αφορούν το πεδίο της ψυχιατρικής εξέδωσαν οι «Εκδόσεις των Συναδέλφων». Πρόκειται για το Δρομοκαΐτειο - Λέρος - Δαφνί του Θόδωρου Μεγαλοοικονόμου και το Απο-ιατρικοποιώντας τη δυστυχία, συλλογικό έργο σε επιμέλεια των Mark Rapley, Joanna Moncrieff και Jacqui Dillon.
Δρομοκαΐτειο - Λέρος - Δαφνί
Ο όρος «ψυχιατρική μεταρρύθμιση» είναι, ως προς το δίπολο των διαμετρικά αντίθετων σημασιών και περιεχομένων που εκφράζει, από τους πιο αμφιλεγόμενους. Έγινε ποτέ κάποια πραγματική μεταρρύθμιση του συστήματος των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, της κουλτούρας και της πρακτικής τους ή το αποτέλεσμα των περίπου 30 χρόνων συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων ήταν απλώς ένα νεοϊδρυματικό μόρφωμα, που αναπαρήγαγε αμετάβλητη τη λειτουργία του παραδοσιακού ψυχιατρικού κυκλώματος;
Σήμερα, το ποια ήταν η αλληλεπίδραση μιας έξωθεν επιβαλλόμενης «μεταρρύθμισης», με αφορμή το «πρόβλημα Λέρος», με τους στόχους, τα οράματα και τις πρακτικές όσων αναζητούσαν διαδρομές «πέρα και έξω» από το κυρίαρχο ψυχιατρικό παράδειγμα, μοιάζει για τους νέους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αλλά και τους άμεσα ενδιαφερόμενους ανθρώπους με ψυχιατρική εμπειρία, καθώς και για όλη την κοινωνία, σαν να είναι εκτός της όποιας δυνατότητας τους να το δουν, ν’ ακουμπήσουν, να «πατήσουν» πάνω σ’ αυτή την εμπειρία –τις αναζητήσεις, τις δυσκολίες, τους ανεπίτευκτους στόχους της– ως υλικό αναστοχασμού για τη μορφή και τα περιεχόμενα μιας χειραφετητικής πρακτικής στον χώρο της ψυχικής υγείας, στο παρόν και στο μέλλον που έρχεται.
Περιγράφοντας το βίωμα της εξορίας του ως ενός αμετάκλητου διωγμού όσο πιο μακριά γίνεται, χωρίς ποτέ καμιά επιστροφή, ένας ασθενής στη Λέρο είπε κάποτε: «Δαφνί, Λέρος, Τουρκία». Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να συμβολίζει και η διαδρομή από το Δρομοκαΐτειο, το οποίο είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της ιδρυματικής ψυχιατρικής, έως τη Λέρο, όπου για μια στιγμή χάραξε μια ακτίνα φωτός, ότι μια «άλλη», εναλλακτική ψυχιατρική είναι δυνατή, και από εκεί μέχρι το Δαφνί, στον άλλο πυλώνα της ιδρυματικής ψυχιατρικής, που μας προσγειώνει σε μια πραγματικότητα όπου τίποτα δεν είχε ουσιαστικά αλλάξει, πέραν ίσως από την εξωτερική εικόνα της ιδρυματικής καταστολής.
Ο Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947. Σπούδασε Ιατρική στο ΕΚΠΑ και ως ψυχίατρος, από το 1982, ήρθε σε επαφή με το κίνημα της εναλλακτικής ψυχιατρικής που ενέπνευσε ο Φράνκο Μπαζάλια στην Ιταλία.
Εργάστηκε διαδοχικά σε τρία ψυχιατρεία: στο Δρομοκαΐτειο (1986-1990),στο ΚΘ Λέρου (1990-1999) και στο ΨΝΑ (1999-2014) παίρνοντας πρωτοβουλίες για πρακτικές και προγράμματα ριζικής αποδόμησης και ξεπεράσματος των ιδρυματικών πρακτικών στην κατεύθυνση της Αποϊδρυματοποίησης.
Απο-ιατρικοποιώντας τη δυστυχία
Η ψυχιατρική και η ψυχολογία έχουν κατασκευάσει ένα σύστημα ψυχικής υγείας που αδικεί τα ζητήματα τα οποία ισχυρίζεται ότι κατανοεί και δημιουργεί πολλαπλά προβλήματα στους χρήστες. Ωστόσο, ο μύθος της βιολογικής βάσης της ψυχικής ασθένειας καθορίζει το παρόν μας. Το βιβλίο αναθεωρεί την τρέλα και την ψυχική δυσφορία διεκδικώντας τα ως ανθρώπινες και όχι ως ιατρικές εμπειρίες.
«[…] είναι ένα σπουδαίο βιβλίο και θα πρέπει να βρίσκεται στο ράφι των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, των ακαδημαϊκών, των ανθρώπων που έχουν τις αμφιβολίες τους για τα ψυ-επαγγέλματα, εκείνων που είναι πολύ σίγουροι για τα ψυ-επαγγέλματα και ίσως θα πρέπει να αποτελεί απαραίτητο ανάγνωσμα για τους ανθρώπους που έχουν επιβιώσει από τις υπηρεσίες, έχουν βιώσει τη δυστυχία τους, εισπράττοντας ελάχιστη ανακούφιση και έχουν αναρωτηθεί ποιο είναι αυτο το στοιχείο του εαυτού τους, που παραμένει μη θεραπεύσιμο».
British Journal of Social Work
«Αυτό το βιβλίο δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρο από τώρα».
The Psychologist
