Μια άλλη Κοινωνική Εργασία είναι εφικτή
Μια ματιά στην Ελληνική Κοινωνία το 2013, μας οδηγεί σε μια πρώτη αποτίμηση της κοινωνικής κατάστασης:
Η Φτωχοποίηση του πληθυσμού αυξάνεται ραγδαία
Ποσοστά ανεργίας που αγγίζουν το 30% του πληθυσμού και ξεπερνούν το 50% στους νέους
Μειώσεις μισθών και συντάξεων
Απολύσεις
Περικοπές και διάλυση των (ήδη προ κρίσης) ισχνών κοινωνικών παροχών πρόνοιας
Υποβάθμιση δομών πρόνοιας και υγείας και παράλληλη προώθηση του ιδιωτικού τομέα και ΜΚΟ (που έχει ξεκινήσει σταδιακά από την δεκαετία του ’90)
Περικοπές και διάλυση της δημόσιας δωρεάν εκπαίδευσης
Αύξηση του ρατσισμού και του φασιστικών πρακτικών
Αύξηση των κοινωνικών προβλημάτων όπως η χρήση ουσιών, ενδοοικογενειακή βία, ραγδαία αύξηση των αυτοκτονιών
Στην περίοδο της κρίσης η κοινωνική εργασία στην Ελλάδα δεν μπορεί να παραμένει αμέτοχη, αγκυλωμένη σε μοντέλα παρέμβασης που είτε δεν είναι αποτελεσματικά είτε δεν υπάρχει καν η δυνατότητα από τους ελάχιστους συναδέλφους που έχουν απομείνει στις υπηρεσίες να εργαστούν επί της ουσίας. Πιστεύουμε πως η κοινωνική εργασία και οι κοινωνικοί λειτουργοί οφείλουμε να επανεξετάσουμε κριτικά τον ρόλο μας και να δραστηριοποιηθούμε. Ειδικότερα σε περιόδους κρίσης και αύξησης των κοινωνικών προβλημάτων λόγω φτώχειας οι κοινωνικοί λειτουργοί καλούμαστε να πάρουμε ξεκάθαρη θέση και να δραστηριοποιηθούμε για την κοινωνική αλλαγή και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Παραδείγματα κοινωνικής δράσης υπάρχουν πολλά. Πρόσφατα από τους αγώνες των κατοίκων στις Σκουριές για το περιβάλλον ενάντια στα συμφέροντα εταιρειών, αντιρατσιστικό κίνημα, σχέδιο «Αθηνά» αλλά και αγώνες από εργαζόμενους όπως στον χώρο της εκπαίδευσης, της ψυχικής υγείας, της υγείας, τα ΒΣΣ, στις εξαρτήσεις, δομές δηλαδή που έχουν δεχτεί ολομέτωπη επίθεση από την κυβέρνηση των Μνημονίων. Παράλληλα σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν πρωτοβουλίες κατοίκων σε γειτονιές μέσω δικτύων αλληλεγγύης αλλά και αντίστασης και διεκδίκησης. Πιστεύουμε πως οι αξίες της Κοινωνικής Εργασίας μπορούν να συναντηθούν με τέτοιες πρωτοβουλίες. Συγκεκριμένα, πιστεύουμε πως με τα κινήματα αυτά συναντούνται μερικοί από τους βασικούς σκοπούς της κοινωνικής εργασίας όπως είναι η δράση για κοινωνική αλλαγή και κοινωνική δικαιοσύνη (βλ. Διεθνή Ορισμό της Κ.Ε. και Διεθνή Κώδικα Δεοντολογίας).
Έτσι λοιπόν Ομάδα κοινωνικών λειτουργών του Δικτύου Δράσης Κοινωνικών Λειτουργών αποφασίσαμε να ενωθούμε και να δραστηριοποιηθούμε από κοινού τον τελευταίο χρόνο στην Πάτρα. Συναδέλφισσες της «πρώτης γραμμής» στις κοινωνικές υπηρεσίες, ακαδημαϊκοί, φοιτητές/φοιτήτριες (ελπίζουμε και εξυπηρετούμενοι μελλοντικά) ενώνουμε σταδιακά τις δυνάμεις και παρεμβαίνουμε σε γειτονιές, συμμετέχουμε σε δράσεις και δημιουργούμε και νέες.
Με βασικό μας πλαίσιο την κριτική και ριζοσπαστική κοινωνική εργασία βγαίνουμε από τα γραφεία και συνδεόμαστε με τις λαϊκές συνελεύσεις κατοίκων στις γειτονιές, κοινωνικά ιατρεία, εκπαίδευση, πρωτοβουλίες υγειονομικών, κοινωνικά κινήματα, αντιρατσιστικές πρωτοβουλίες, κλπ. Η επιλογή για την συμμετοχή και τη δημιουργία δράσεων στην κοινότητα δεν είναι τυχαία. Δράσεις που προωθούν την φιλανθρωπία αποκλείονται και συμμετέχουμε σε αυτές που έχουν ως σκοπό την ανάπτυξη αλληλεγγύης σε συλλογικό επίπεδο αλλά και την αντίσταση του κόσμου. Σκοπός μας είναι η ανάπτυξη ενός άλλου μοντέλου κοινωνικής εργασίας «από τα κάτω» με ριζοσπαστική κατεύθυνση που δρα στην κοινότητα και στην γειτονιά μαζί με τους κατοίκους και ειδικότερα η προσέγγιση του Freire. Στόχος μας είναι η ενδυνάμωση, «κριτική συνειδητοποίηση» και κινητοποίηση των συμμετεχόντων για συλλογική δράση και όχι η απλή παροχή υπηρεσιών (ως «ειδικοί») με τα γραφειοκρατικά χαρακτηριστικά που συνεπάγεται μια τέτοιου είδους παρέμβαση.
Ζητήματα κοινωνικού ελέγχου αλλά και εξουσίας των «ειδικών» απασχολούν την ομάδα μας και συναντήσεις σε εβδομαδιαία βάση μας επιτρέπουν να εξετάζουμε (κριτικά) συνεχώς τον ρόλο μας. Με άλλα λόγια καλούμαστε να ανατρέψουμε τον τρόπο δουλειάς που εφαρμόζουμε επί σειρά ετών και να δημιουργήσουμε εκ νέου. Στην ουσία καλούμαστε να ανατρέψουμε τους ίδιους μας τους εαυτούς και να δοκιμάσουμε στην πράξη εναλλακτικά μοντέλα παρέμβασης.
Φυσικά, είναι αυτονόητο πως οι αρχές και οι αξίες της κοινωνικής εργασίας διατρέχουν κάθε μας ενέργεια.
Επιπλέον θεωρούμε την συμμετοχή μας ισότιμη με οποιονδήποτε άλλο. Η τεχνογνωσία μας ως κοινωνικοί λειτουργοί παρέχεται ισότιμα όπως και άλλες ειδικότητες όπως π.χ. λογιστές, δικηγόροι, γιατροί, κλπ. Αντιμετωπίζουμε τα ίδια προβλήματα με όλους και συμμετέχουμε σε δημοκρατικές διαδικασίες. Με άλλα λόγια είμαστε όλοι εξυπηρετούμενοι.
Τι κάνουμε στην πράξη
Στο Δίκτυο Δράσης Κοινωνικών Λειτουργών Πάτρας συμμετείχαμε τους τελευταίους μήνες σε λαϊκές συνελεύσεις κατοίκων, προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε ομάδες γονέων σε σχολείο με θέμα την κρίση, συμμετέχουμε στις διαμαρτυρίες για τα μέτρα φτωχοποίησης του πληθυσμού και διάλυσης των δομών υγείας και πρόνοιας, συμμετείχαμε ενεργά στον αγώνα κατά του σχεδίου «Αθηνά» την διάλυση της δημόσιας παιδείας και φυσικά το κλείσιμο του τμήματος Κοινωνικής Εργασίας στο ΤΕΙ της Πάτρας.
Πιο συγκεκριμένα συμμετέχουμε σε δίκτυα αλληλεγγύης αλλά και δημιουργούμε σταδιακά και νέες δομές «από τα κάτω». Την περίοδο αυτή (Μάιος-Ιούλιος 2013) υλοποιούμε:
Ομάδες υποστήριξης και ενδυνάμωσης φοιτητών/τριων ΤΕΙ Πάτρας
Ομάδα στήριξης/ενδυνάμωσης γυναικών σε συνεργασία με το Κοινωνικό Ιατρείο Πάτρας.
Πρόθεσή μας είναι να υλοποιήσουμε και έρευνα σε περιοχές της Πάτρας
Συμμετέχουμε ενεργά στα σωματεία μας, σε κινήματα αντίστασης και διεκδίκησης του λαού και σε πρωτοβουλίες που υπερασπίζονται τις δομές υγείας και πρόνοιας.
Ίσως η εποχή που ζούμε να είναι από τις πιο «σκοτεινές» από την εποχή της μεταπολίτευσης. Όμως σε όλη την Ελλάδα αργά και σταθερά γεννιούνται καινούργιες πρωτοβουλίες που δείχνουν ένα διαφορετικό δρόμο. Η επιθυμία και δέσμευση για κοινωνική και πολιτική δράση είναι το πρώτο βήμα. Το δεύτερο πιο σημαντικό είναι τα κριτήρια που θεσπίζουμε για το που και σε ποιες δράσεις συμμετέχουμε ή/και δημιουργούμε. Σειρά ερωτημάτων βέβαια προκύπτουν όπως σε ποιες δράσεις συμμετέχουμε, με τι ρόλο, πώς δεν θα αναπαράγουμε την σχέση εξουσίας ή και καταπιεστικές πρακτικές. Επιπλέον το βασικό ερώτημα του σε ποια κατεύθυνση κινείται και τι πλαίσιο εξυπηρετεί η εκάστοτε δράση είναι ζωτικής σημασίας. Το να δρούμε απλώς για να κάνουμε κάτι χωρίς την συνειδητοποίηση του τι εξυπηρετεί η δράση μας δεν μας οδηγεί αυτόματα σε συνειδητοποιημένη πρακτική που να εξυπηρετεί την κοινωνική αλλαγή και κοινωνική δικαιοσύνη. Πιστεύουμε πως η ριζοσπαστική και κριτική προσέγγιση της Κοινωνικής Εργασίας σε συνάρτηση με τον Διεθνή Ορισμό της ΚΕ αλλά και τον Διεθνή Κώδικα Δεοντολογίας μπορούν να δείξουν τον δρόμο και να απαντήσουν σε αρκετά από αυτά τα ερωτήματα.
Πιθανά στο μέλλον να υπάρξει, όπως μετά το τέλος κάθε ιστορικής περιόδου, το ερώτημα: Τι ρόλο είχε η Κοινωνική Εργασία την εποχή της Κρίσης στην Ελλάδα; Πιστεύω και ελπίζω πως σ’ ένα τέτοιο μελλοντικό ερώτημα θα μπορούμε να απαντήσουμε με υπερηφάνεια. Αντισταθήκαμε αλλά και δημιουργήσαμε. Ίσως να έχουμε καταφέρει να «ανοίξουμε» και το δρόμο για μια άλλη Κοινωνική Εργασία που ναι, είναι εφικτή.
