Η ανακοίνωση της Διεθνούς Αμνηστίας:

Η Διεθνής Αμνηστία έχει συγκεντρώσει αξιόπιστα αποδεικτικά στοιχεία σύμφωνα με τα οποία κρατούμενοι στην Τουρκία υποβάλλονται σε ξυλοδαρμούς και βασανιστήρια, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού, σε επίσημα και ανεπίσημα κέντρα κράτησης στη χώρα.

Η οργάνωση ζητεί στον απόηχο της απόπειρας πραξικοπήματος να δοθεί σε ανεξάρτητους παρατηρητές άμεση πρόσβαση στους κρατουμένους σε όλους τους χώρους κράτησης, στους οποίους περιλαμβάνονται αρχηγεία της αστυνομίας, αθλητικά κέντρα και δικαστικά μέγαρα. Περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι κρατούνται μετά από το αποτυχημένο πραξικόπημα.

Η Διεθνής Αμνηστία διαθέτει αξιόπιστες αναφορές ότι η τουρκική αστυνομία στην Άγκυρα και στην Κωνσταντινούπολη υποβάλλει κρατούμενους σε επώδυνες στάσεις έως και 48 ώρες, στερώντας τους τροφή, νερό και ιατρική φροντίδα, καθώς και κακοποιώντας τους λεκτικά και απειλώντας τους. Στις χειρότερες περιπτώσεις ορισμένοι έχουν υποβληθεί σε σοβαρούς ξυλοδαρμούς και σε βασανιστήρια, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού.

«Αναφορές κακομεταχείρισης, συμπεριλαμβανομένων ξυλοδαρμών και βιασμού προσώπων υπό κράτηση, είναι εξαιρετικά ανησυχητικές, δεδομένου ιδίως του υψηλού αριθμού κρατουμένων που παρατηρήσαμε την περασμένη εβδομάδα. Οι ζοφερές λεπτομέρειες που καταγράψαμε είναι απλώς ένα δείγμα των κακοποιήσεων που ίσως λαμβάνουν χώρα στους χώρους κράτησης», δήλωσε ο Διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη, John Dalhuisen.

«Είναι απολύτως επιβεβλημένο οι τουρκικές αρχές να θέσουν τέρμα σε αυτές τις απεχθείς πρακτικές και να επιτρέψουν σε διεθνείς παρατηρητές να επισκεφθούν όλους αυτούς τους κρατούμενους στους χώρους που βρίσκονται».

Κρατούμενοι υποβάλλονται σε αυθαίρετη κράτηση, ακόμη και σε ανεπίσημους χώρους κράτησης. Στερούνται πρόσβασης σε δικηγόρους και σε συγγενείς και δεν έχουν ενημερωθεί επαρκώς για τις κατηγορίες εναντίον τους, με αποτέλεσμα την υπονόμευση του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη.

Το Σάββατο, η τουρκική κυβέρνηση εξέδωσε το πρώτο διάταγμα υπό τις νέες εξουσίες που της αναγνωρίζει η κήρυξη της χώρας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Το διάταγμα αυξάνει δραματικά τη διάρκεια της κράτησης χωρίς απόδοση κατηγοριών από τέσσερεις σε 30 ημέρες. Η αλλαγή αυτή εκθέτει τους κρατούμενους σε κίνδυνο περαιτέρω βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης. Το διάταγμα προβλέπει επίσης τη δυνατότητα για τους υπαλλήλους να επιβλέπουν και να καταγράφουν τις συναντήσεις μεταξύ προσωρινά κρατούμενων και δικηγόρων, καθώς και τον περιορισμό της δυνατότητας για τους κρατούμενους να επιλέγουν το νομικό τους εκπρόσωπο, υπονομεύοντας έτσι περαιτέρω το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη.

Βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης

Η Διεθνής Αμνηστία μίλησε με δικηγόρους, γιατρούς και ένα άτομο που υπηρετεί σε ένα χώρο κράτησης σχετικά με τις συνθήκες κράτησης.

Η οργάνωση άκουσε πολυάριθμες αναφορές για κρατούμενους σε ανεπίσημες τοποθεσίες όπως αθλητικά κέντρα και ένα στάβλο. Ορισμένοι κρατούμενοι, συμπεριλαμβανομένων τριών δικαστών, κρατούνται σε διαδρόμους δικαστικών μεγάρων.

Άλλοι που ερωτήθηκαν εξέφρασαν την επιθυμία να παραμείνουν ανώνυμοι για λόγους ασφαλείας. Η οργάνωση άκουσε άκρως ανησυχητικές περιπτώσεις βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης κρατουμένων, ιδιαίτερα στην αθλητική εγκατάσταση του Αρχηγείου της Αστυνομίας στην Άγκυρα, στην αθλητική εγκατάσταση Başkent της Άγκυρας και στους στάβλους της λέσχης ιππασίας στην ίδια πόλη.

Σύμφωνα με περιγραφές, η αστυνομία υπέβαλε κρατούμενους σε επώδυνες στάσεις, τους στέρησε φαγητό, νερό και ιατρική φροντίδα, κακοποιώντας τους λεκτικά και απειλώντας τους, και τους υπέβαλε σε ξυλοδαρμούς και βασανιστήρια, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού και της σεξουαλικής επίθεσης.

Δύο δικηγόροι στην Άγκυρα που εκπροσωπούν κρατούμενους, είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι κρατούμενοι ανέφεραν ότι έγιναν μάρτυρες βιασμού με κλομπ ή δάκτυλο ανώτατων αξιωματικών υπό κράτηση από αστυνομικούς.

Ένα άτομο που υπηρετεί στο Αρχηγείο της Αστυνομίας στην Άγκυρα είδε έναν κρατούμενο να φέρει σοβαρά τραύματα που μπορεί να προκληθούν από ξυλοδαρμό, συμπεριλαμβανομένου οιδήματος στο κεφάλι. Ο κρατούμενος δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος ή να εστιάσει και τελικά λιποθύμησε. Ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις κρατούμενοι είχαν περιορισμένη ιατρική βοήθεια, η αστυνομία αρνήθηκε να επιτρέψει στον συγκεκριμένο κρατούμενο βασική ιατρική φροντίδα παρά τα βαριά τραύματά του. Ο ερωτηθείς άκουσε έναν γιατρό της αστυνομίας εν ώρα υπηρεσίας να λέει: «Άστε τον να πεθάνει. Θα πούμε ότι ήρθε σε μας νεκρός».

O ίδιος ερωτηθείς είπε πως περίπου 650 με 800 στρατιώτες κρατούνται στην αθλητική εγκατάσταση του Αρχηγείου της Αστυνομίας στην Άγκυρα. Τουλάχιστον 300 από τους κρατούμενους έδειξαν σημάδια ξυλοδαρμού. Μερικοί κρατούμενοι είχαν ορατούς μώλωπες, πληγές ή σπασμένα κόκαλα. Περίπου 40 είχαν τραυματιστεί τόσο άσχημα που δεν μπορούσαν να περπατήσουν. Δύο δεν ήταν σε θέση να σταθούν όρθιοι. Μια κρατούμενη σε ξεχωριστή εγκατάσταση είχε επίσης μώλωπες στο πρόσωπο και το σώμα της.

O ερωτηθείς άκουσε επίσης αστυνομικούς να δηλώνουν ότι ήταν υπεύθυνοι για τους ξυλοδαρμούς και ξυλοκοπούσαν τους κρατούμενους για να «μιλήσουν».

Σε γενικές γραμμές, φαίνεται ότι η χειρότερη μεταχείριση υπό κράτηση επιφυλασσόταν για τους υψηλόβαθμους αξιωματικούς του στρατού.

Σε πολλούς από τους κρατούμενους στο αθλητικό κέντρο και σε άλλες εγκαταστάσεις είχαν δέσει τα χέρια πίσω από την πλάτη με πλαστικές χειροπέδες και τους ανάγκασαν να μείνουν γονατιστοί για ώρες. Οι ερωτηθέντες ανέφεραν ότι οι πλαστικές χειροπέδες ήταν συχνά πολύ σφιχτά δεμένες και άφηναν πληγές στα χέρια των κρατουμένων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, σε κρατούμενους είχαν δέσει τα μάτια καθ’ όλη τη διάρκεια της κράτησή τους.

Οι δικηγόροι περιγράφουν πώς άνθρωποι προσήχθησαν ενώπιον των εισαγγελέων για ανάκριση με τα πουκάμισα τους γεμάτα με αίμα.

Ερωτηθέντες επίσης ανέφεραν ότι βάσει λεγομένων κρατουμένων η αστυνομία τους στέρησε τροφή έως και τρεις ημέρες και νερό έως και δύο ημέρες.

Ένας δικηγόρος που εργάζεται στο Δικαστικό Μέγαρο Caglayan στην Κωνσταντινούπολη, δήλωσε ότι ορισμένοι από τους κρατούμενους που είδε εκεί ήταν σε ακραία συναισθηματική απόγνωση, με έναν κρατούμενο να επιχειρεί να πέσει από το παράθυρο του έκτου ορόφου και έπειτα να χτυπά επανειλημμένα το κεφάλι του στον τοίχο.

«Παρά τις ανατριχιαστικές εικόνες και τα βίντεο των βασανιστηρίων που έχουν ευρέως μεταδοθεί σε ολόκληρη τη χώρα, η κυβέρνηση συνεχίζει να παραμένει εμφανώς σιωπηλή απέναντι στις καταχρήσεις. Η μη καταδίκη κακομεταχειρίσεων και βασανιστηρίων σε τέτοιες περιστάσεις ισοδυναμεί με την επιδοκιμασία τους», δήλωσε ο John Dalhuisen.

Αυθαίρετη κράτηση και απουσία δίκαιης δίκης

Η Διεθνής Αμνηστία πήρε συνέντευξη σε περισσότερους από 10 δικηγόρους, τόσο στην Άγκυρα όσο και στην Κωνσταντινούπολη, οι οποίοι έδωσαν πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες κράτησης των πελατών τους. Οι δικηγόροι εκπροσωπούσαν μέχρι 18 κρατούμενους ο καθένας. Η συντριπτική πλειονότητα των πελατών τους ανήκε σε χαμηλόβαθμο στρατιωτικό προσωπικό, συμπεριλαμβανομένων πολλών κληρωτών. Μερικοί ήταν δικαστές, εισαγγελείς, αστυνομικοί και άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι. Οι κρατούμενοι ήταν κυρίως άνδρες στην ηλικία των 20.

Οι αναφορές των δικηγόρων, οι οποίοι μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας, ήταν εντυπωσιακά παρόμοιες.

Όλοι οι δικηγόροι είπαν ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οι κρατούμενοι κρατήθηκαν προσωρινά από την αστυνομία για τέσσερις ή περισσότερες ημέρες. Εκτός πολύ λίγων εξαιρέσεων, οι πελάτες τους κρατούνταν μυστικά όλη αυτή την περίοδο και δεν ήταν σε θέση να ενημερώσουν τις οικογένειές τους για το που ήταν ή για το τι τους συνέβαινε.

Επίσης, δεν είχαν τη δυνατότητα να τηλεφωνήσουν σε δικηγόρο και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είχαν δει τους δικηγόρους τους έως ότου μεταφερθούν στο δικαστήριο ή ανακριθούν από τις εισαγγελικές αρχές. Μία δικηγόρος είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι όταν τελικά είδε τους πελάτες της, «Μου έδωσαν τα στοιχεία επικοινωνίας [των οικογενειών τους], ώστε να μιλήσω μαζί τους. Οι οικογένειες τους δεν γνώριζαν τίποτα. Ήταν ευτυχείς που οι γιοι τους ήταν ζωντανοί».

Η Διεθνής Αμνηστία μίλησε με έναν συγγενή υψηλόβαθμου στρατιωτικού ο οποίος κρατούνταν στην Άγκυρα. Είπε ότι τα μέλη της οικογένειας ήταν σε θέση να μιλήσουν με τον υπό κράτηση συγγενή τους μέσω του κινητού τηλεφώνου του τελευταίου το Σάββατο 16 Ιουλίου, προτού αυτό κατασχεθεί από την αστυνομία, αλλά έκτοτε δεν έχουν καμία πληροφορία για τη τύχη του και την τοποθεσία κράτησής του. Οι συγγενείς έκαναν αρκετά ταξίδια σε κέντρα κράτησης στην Άγκυρα, αλλά τους έλεγαν συνεχώς πως ο κρατούμενος δεν είναι εκεί. Ο κρατούμενος δεν είχε επίσης καμία πρόσβαση σε δικηγόρο. Τέτοια μεταχείριση ισοδυναμεί με αναγκαστική εξαφάνιση, η οποία από μόνη της αποτελεί έγκλημα βάσει του διεθνούς δικαίου. Η πρακτική αυτή θέτει τους κρατούμενους εκτός της προστασίας του νόμου και τους αποκόπτει από τον έξω κόσμο, εκθέτοντάς τους σε πολύ υψηλό κίνδυνο βασανιστηρίων ή ακόμα και εξωδικαστικών εκτελέσεων.

Οι δικηγόροι είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι στις περισσότερες περιπτώσεις ούτε αυτοί ούτε οι πελάτες τους ενημερώθηκαν για τις συγκεκριμένες κατηγορίες εναντίον τους, είτε γραπτώς με κατηγορητήριο είτε στο ακροατήριο, γεγονός που καθιστά δύσκολη την προετοιμασία της υπεράσπισης. Στρατιώτες οι οποίοι είχαν τεθεί υπό κράτηση ήρθαν στο δικαστήριο σε ομάδες των 20 και 25 ατόμων. Ένας δικηγόρος περιέγραψε την προσπάθειά του να υπερασπιστεί τον πελάτη του υπό τις παρούσες συνθήκες ως «προσπάθεια να βρει κάτι με σβηστά φώτα».

Μόνο μία εκ των κρατουμένων, η οποία εκπροσωπείται από δικηγόρους, είπε στη Διεθνή Αμνηστία πως ήταν σε θέση να επιλέξει τον δικό της δικηγόρο. Σύμφωνα με τους άλλους ερωτηθέντες, δεν επετράπη σε ιδιώτες δικηγόρους να εκπροσωπήσουν κρατούμενους, στους οποίους ορίστηκαν δικηγόροι της νομικής συνδρομής των δικηγορικών συλλόγων. Η πρόσβαση των κρατουμένων στους δικηγόρους τους ήταν επίσης περιορισμένη. Δικηγόροι είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι μετά τις ακροάσεις δεν είχαν τη δυνατότητα να μιλήσουν με τους πελάτες τους, οι οποίοι είχαν τεθεί σε προσωρινή κράτηση.

«Αυτές είναι σοβαρές παραβιάσεις του δικαιώματος πρόσβασης σε δίκαιη δίκη, το οποίο κατοχυρώνεται τόσο στο εθνικό δίκαιο της Τουρκίας όσο και στο διεθνές», δήλωσε ο John Dalhuisen.

«Η Τουρκία είναι δικαίως ανήσυχη για τη δημόσια ασφάλεια αυτή τη στιγμή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορούν ποτέ να δικαιολογηθούν τα βασανιστήρια, η αυθαίρετη κράτηση και άλλες μορφές κακομεταχείρισης. Κλίμα φόβου και σοκ επικρατούν τώρα στην Τουρκία. Η κυβέρνηση πρέπει να οδηγήσει τη χώρα στο δρόμο του σεβασμού των δικαιωμάτων και του δικαίου, όχι στην οδό των αντιποίνων».

Οι πληροφορίες που παρασχέθηκαν στη Διεθνή Αμνηστία από τους δικηγόρους απεικονίζουν την αυθαίρετη κράτηση πολλών κρατουμένων. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων είπαν ότι κατά την ακροαματική διαδικασία απόδοσης κατηγοριών δεν παρουσιάστηκε εναντίον των πελατών τους καμία απόδειξη περί εύλογης υποψίας για εγκληματική συμπεριφορά. Η δε ακρόαση δεν απέδειξε την ύπαρξη λόγων που να επιτρέπουν την προσωρινή κράτηση.

Αντ 'αυτού, όπως περιέγραψαν οι δικηγόροι, οι δικαστές διέταξαν την προσωρινή κράτηση  στρατιωτών μόνο επειδή εγκατέλειψαν τα στρατόπεδά τους το βράδυ του πραξικοπήματος,  ανεξαρτήτως του λόγου. Σε μία περίπτωση, σε μια κρατούμενη που παρουσιάστηκε ενώπιον του δικαστηρίου, δεν υποβλήθηκε ούτε μια ερώτηση από τον δικαστή κατά την ακροαματική διαδικασία.

Μερικές από τις ερωτήσεις των δικαστών ήταν εντελώς άσχετες με τα γεγονότα της απόπειρας πραξικοπήματος και φάνηκε ότι σκόπευαν να αποδειχθεί οποιαδήποτε σχέση με τον Fethullan Gülen ή ιδρύματα που είναι υπέρ του.

Οι αρχές κατηγορούν τον Gülen ότι είναι ο εγκέφαλος της απόπειρας πραξικοπήματος, πράγμα που ο ίδιος έχει αρνηθεί.

Οι δικηγόροι περιέγραψαν ότι υπήρξαν κρατούμενοι που τέθηκαν υπό προσωρινή κράτηση, ακόμη και χωρίς κάποιο στοιχείο ότι ο κρατούμενος ήταν ύποπτος φυγής ή ότι υπήρχε κίνδυνος ο κρατούμενος να παραποιήσει αποδεικτικά στοιχεία, όπως απαιτείται από το νόμο.

«Η κράτηση ανθρώπων εν σχέσει με μια ποινική κατηγορία χωρίς αποδείξεις αξιόποινης συμπεριφοράς, είναι εξ ορισμού αυθαίρετη και παράνομη» δήλωσε ο John Dalhuisen.

«Αυτές οι εξαιρετικά παράτυπες και εμφανώς συστηματικές πρακτικές πρέπει να διερευνηθούν».

Συστάσεις

Η Διεθνής Αμνηστία καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή  για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) να επισκεφθεί επειγόντως την Τουρκία για την παρακολούθηση των συνθηκών κράτησης. Ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, η τουρκική κυβέρνηση είναι δεσμευμένη να συνεργάζεται με την CPT. Η Επιτροπή είναι το μόνο αρμόδιο ανεξάρτητο όργανο που μπορεί να διεξάγει ad hocεπισκέψεις σε όλους τους χώρους κράτησης στην Τουρκία ανά πάσα στιγμή.

Η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου της Τουρκίας, η οποία είχε πρόσβαση στους χώρους κράτησης της χώρας με σκοπό την παρακολούθηση των συνθηκών κράτησης, καταργήθηκε τον Απρίλιο του 2016, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει άλλος εξουσιοδοτημένος φορέας με την εντολή αυτή στη χώρα. Στις τρέχουσες συνθήκες, όπου χιλιάδες κρατούνται μυστικά, χωρίς πρόσβαση σε δικηγόρους ή συγγενείς, για μεγάλης διάρκειας προδικαστικές περιόδους, σε παράνομα κέντρα κράτησης και εν μέσω καταγγελιών για βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης, είναι ζωτικής σημασίας να επιτρέπεται η πρόσβαση σε παρατηρητές.

«Η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις τουρκικές αρχές να τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους από το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να μην καταχρώνται την κατάσταση έκτακτης ανάγκης ποδοπατώντας τα δικαιώματα των κρατουμένων», δήλωσε ο John Dalhuisen.

«Η απαγόρευση των βασανιστηρίων είναι απόλυτη και δεν μπορεί ποτέ να ανασταλεί».

Η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις τουρκικές αρχές να καταδικάσουν τα βασανιστήρια και τις άλλες μορφές κακομεταχείρισης στους χώρους κράτησης και να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για την καταπολέμησή τους, καθώς και να αποδοθούν ευθύνες στους δράστες.

Οι αρχές θα πρέπει να διασφαλίσουν ούτως ώστε η θέση υπό κράτηση ενός προσώπου να γνωστοποιείται χωρίς καθυστέρηση στους δικηγορικούς συλλόγους και στους συγγενείς και οι δικηγόροι να έχουν ανεμπόδιστη πρόσβαση στους πελάτες τους σε όλα τα στάδια της κράτησης.