Η διάσταση απόψεων ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη ως προς το ιρανικό ζήτημα μοιάζει μεγαλύτερη από ποτέ μετά την κλιμάκωση των τελευταίων ημερών, όμως Παρίσι, Λονδίνο και Βερολίνο είναι πιθανόν να προσπαθήσουν να εκμεταλλευθούν το δειλό διπλωματικό άνοιγμα που προς στιγμήν επιχειρεί ο Ντόναλντ Τραμπ.
«Το χάσμα συνεχίζει να ανοίγει, ακολουθώντας την πορεία των τριών τελευταίων ετών», διαπιστώνει ο Benjamin Haddad, γάλλος ερευνητής του Atlantic Council της Ουάσινγκτον.
Μετά τον θάνατο του πανίσχυρου ιρανού στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί από αμερικανικό πλήγμα και πριν από την απάντηση της Τεχεράνης με τις επιθέσεις κατά των βάσεων όπου σταθμεύουν αμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο εγκατέλειψε την ξύλινη διπλωματική γλώσσα για να προσάψει στους Ευρωπαίους ότι «δεν υπήρξαν τόσο χρήσιμοι» όσο είχε ελπίσει στην στήριξή τους προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Γαλλία «κάνει λάθος», απάντησε σε γαλλίδα υπουργό που δήλωσε ότι ο κόσμος «είναι περισσότερο επικίνδυνος» μετά τον θάνατο του ιρανού στρατηγού.
Στην ομιλία με την οποία θέλησε να ξεκινήσει μία φάση άμβλυνσης των εντάσεων, ο αμερικανός πρόεδρος ζήτησε την υποστήριξη των ευρωπαίων συμμάχων των ΗΠΑ, τους οποίους δεν σταματά να πιέζει.
Το αίτημά του είναι διπλό: να τον μιμηθούν αποχωρώντας από την διεθνή πυρηνική συμφωνία με το Ιράν και να ενισχύσουν την δική τους στρατιωτική συμβολή στην Μέση Ανατολή.
Στο πρώτο αίτημα, η απάντηση είναι κατηγορηματική: όχι.
Την ώρα που ο Τραμπ απευθυνόταν από τον Λευκό Οίκο προς τον κόσμο, ο στενότερος σύμμαχός του στην Ευρώπη, ο βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον επαναδιατύπωνε προς τον πρόεδρο του Ιράν Χασάν Ροχανί «την διαρκή δέσμευση του Ηνωμένου Βασιλείου» προς την συμφωνία της Βιένης.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ιράκ: Χιλιάδες αντικυβερνητικοί διαδηλωτές καταγγέλλουν το Ιράν και τις ΗΠΑ
Επίκληση στο ΝΑΤΟ
Το κείμενο της συμφωνίας του 2015 ανάμεσα στο Ιράν και την Γερμανία, την Κίνα, τις ΗΠΑ, την Γαλλία, την Ρωσία και το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει «το καλύτερο πλαίσιο που είναι σήμερα διαθέσιμο» για να εμποδισθεί η Τεχεράνη να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, δήλωσε ο Μπόρις Τζόνσον. Οι ΗΠΑ του Τραμπ αποχώρησαν από την συμφωνία με την Τεχεράνη ακριβώς διότι θεωρήθηκε ότι είναι ακατάλληλη για να εγγυηθεί αυτόν τον στόχο.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ενωσης- ακόμη και αν η συμφωνία βρίσκεται υπό όλο και μεγαλύτερη απειλή εξαιτίας της επαναφοράς των αμερικανικών κυρώσεων και την σταδιακή αποδέσμευση της Τεχεράνης.
«Μου φαίνεται αδιανόητο ότι οι ευρωπαίοι σύμμαχοι θα παραταχθούν πίσω από τον Τραμπ στο βάραθρο που φαίνεται ότι μας στέλνει», δηλώνει η Rachel Rizzo, ειδική σε θέματα διατλαντικής ασφάλειας του Center for a New American Security.
Κατά την γνώμη της, η απόσταση ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και τους Ευρωπαίους είναι τόσο μεγάλη ως προς το θέμα, που οι εντάσεις ανάμεσά τους κινδυνεύουν να επιδεινωθούν περαιτέρω, πριν αμβλυνθούν.
Διότι, κατά βάθος, πολλοί ευρωπαίοι ηγέτες θεωρούν ότι η κλιμάκωση στην Μέση Ανατολή είναι ακριβώς ο καρπός της αμερικανικής αποχώρησης από την ιρανική συμφωνία.
Το δεύτερο αίτημα του Τραμπ απευθυνόταν στο ΝΑΤΟ, από το οποίο ζήτησε «να εμπλακεί πολύ περισσότερο» στην περιοχή.
Οι Ευρωπαίοι «θα εκτιμήσουν την ειρωνεία εκ μέρους ενός προέδρου που δεν έχει σταματήσει να επικρίνει την Ατλαντική Συμμαχία και τα μέλη της και ο οποίος στρέφεται προς αυτήν όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με μία κρίση», δηλώνει η Julie Smith του German Marshall Fund of the United States.
Μεταξύ σφύρας και άκμονος
Το ζήτημα είναι αν επιθυμούν την εμπλοκή αυτή, την ώρα που η κατάσταση είναι περισσότερο τεταμένη από ποτέ, αλλά επίσης εάν έχουν τα μέσα.
«Ομως, πρέπει να λάβουν σοβαρά υπ΄όψιν το αίτημα», εξηγεί ο Benjamin Haddad, για να μην βρεθούν στην ίδια κατάσταση με την Συρία, όπου αιφνιδιάσθηκαν όταν ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την αμερικανική αποχώρηση, αν και είχε κάνει γνωστές τις προθέσεις του πολύ καιρό πριν».
Η Julie Smith θεωρεί ότι οι Ευρωπαίοι, ανάμεσα στην ανάγκη να μην προκληθεί περαιτέρω αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, αλλά και να αποφευχθεί η οριστική ρήξη με την Τεχεράνη, «βρέθηκαν μεταξύ σφύρας και άκμονος».
Η ομιλία του Τραμπ άφησε κατά κάποιον τρόπο να φανεί η βούληση για κάποιο διπλωματικό άνοιγμα. Δήλωσε ότι είναι έτοιμος να διαπραγματευθεί μία νέα συμφωνία με το Ιράν και επέμεινε κατά πρωτοφανή τρόπο στα κοινά συμφέροντα ανάμεσα στους Αμερικανούς και τους Ιρανούς ως προς την αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους.
«Παραδόξως, υπάρχει ένα άνοιγμα πιο ενδιαφέρον σε σχέση με τον Σεπτέμβριο», λέει ο Benjamin Haddad αναφερόμενος στην συνάντηση Τραμπ-Ροχανί στον ΟΗΕ που θα γινόταν με πρωτοβουλία του προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, πριν ματαιωθεί.
Σύμφωνα με τον αναλυτή, μετά το εξαιρετικά στυγνό επεισόδιο της δολοφονίας του Σουλεϊμανί, «υπάρχει μία διαφορετική δυναμική από τη πλευρά των Αμερικανών. Ο Τραμπ έχει την εντύπωση ότι σκόραρε, ότι επανέφερε μία ισορροπία δυνάμεων με το Ιράν ποιο ευνοϊκή για τις ΗΠ»Α.
«Ο Μακρόν βρίσκεται στην ιδανική θέση για να παίξει τον μεσολαβητή, αλλά στο τέλος αυτό θα εξαρτηθεί από την Ουάσινγκτον και την Τεχεράνη».
Εκτακτη συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών της Ενωσης
Η Ευρώπη θα αναζητήσει σήμερα τρόπους αποφυγής περαιτέρω κλιμάκωσης ανάμεσα τις ΗΠΑ και το Ιράν, γνωρίζοντας ότι ένας λάθος υπολογισμός από οποιαδήποτε πλευρά θα μπορούσε φέρει την Ευρωπαϊκή Ενωση αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο μίας ανοικτής πολεμικής σύρραξης και μίας σοβαρής κρίσης πυρηνικής διασποράς στο κατώφλι της.
Η έκτακτη σύνοδος των υπουργών Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης το απόγευμα στις Βρυξέλλες, στην οποία θα συμμετάσχει και ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, πραγματοποιείται καθώς Ουάσινγκτον και Τεχεράνη έχουν κάνει ένα βήμα πίσω για να αμβλύνουν την ένταση που ακολούθησε την δολοφονία του ιρανού στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί και την ιρανική πυραυλική επίθεση κατά ιρακινών βάσεων που φιλοξενούν αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις.
«Με την επιθυμία του Ιράν να προλάβει την κλιμάκωση της κρίσης κερδίσαμε χρόνο, το αποτέλεσμα είναι κάποια χαλάρωση της έντασης», δήλωσε στο Reuters ευρωπαίος ανώτατος διπλωματικός αξιωματούχος.
Ωστόσο, ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ζαν-Ιβ Λεντριάν προειδοποίησε εν όψει της απογευματινής συνεδρίασης ότι το Ιράν μπορεί να αποκτήσει πυρηνικό όπλο σε διάστημα ενός έως δύο ετών, εάν η Τεχεράνη αποδεσμευθεί πλήρως από τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει βάσει της διεθνούς συμφωνίας για τον περιορισμό του πυρηνικού της προγράμματος.
«Εάν συνεχίσουν με την αποξήλωση της συμφωνίας της Βιένης, τότε ναι, σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, ανάμεσα στο ένα και τα δύο χρόνια, θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πυρηνικό όπλο, επιλογή που αποκλείεται», δήλωσε ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών στο ραδιοφωνικό δίκτυο RTL.
Το Ιράν εγκαταλείπει σταδιακά τους περιορισμούς της συμφωνίας της Βιένης ως προς τον εμπλουτισμό ουρανίου για την παραγωγή πυρηνικού καυσίμου από όταν ο Ντόναλντ Τραμπ αποχώρησε από την συμφωνία το 2018, ζητώντας την επιβολή σκληρότερων περιοριστικών όρων κατά της Τεχεράνης.
Το Ιράν έχει τονίσει ότι τα βήματα αποδέσμευσής του από την συμφωνία είναι αναστρέψιμα, εάν η Ουάσινγκτον επιστρέψει σε αυτήν και άρει τις κυρώσεις που έχουν πλήξει το ζωτικής σημασίας για την ιρανική οικονομία εμπόριο πετρελαίου.
Εν μέσω της έντασης, η Ευρώπη πασχίζει να διαδραματίσει έναν ρόλο μεσολαβητή, με την Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Γερμανία να προσπαθούν να πείσουν την Τεχεράνη να παραμείνει στο πλαίσιο της συμφωνίας της Βιένης.
Οι Ευρωπαίοι θέλουν επίσης να απαντήσουν στον Τραμπ, ο οποίος τους ζήτησε να τον μιμηθούν αποχωρώντας από την συμφωνία της Βιένης, ότι δεν θα αφεθούν να εξαπατηθούν από την Τεχεράνη.
Αργά χθες το βράδυ, ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο.
«Πρέπει να συντονισθούμε και να μεγιστοποιήσουμε την αποκλιμάκωση από την πλευρά των Ιρανών, αλλά το ίδιο ισχύει και για την πλευρά των Αμερικανών. Το πιο ανησυχητικό είναι ένας λάθος υπολογισμός», δήλωσε γαλλική διπλωματική πηγή.
Η απόφαση της Τεχεράνης να αποδεσμευθεί από κάθε περιορισμό στην διαδικασία εμπλουτισμού του ουρανίου έφερε σε δύσκολη θέση τους Ευρωπαίους.
Το Ιράν έχει επανειλημμένως αρνηθεί ότι οι στόχοι του πυρηνικού του προγράμματος είναι στρατιωτικοί. Ομως έχει ήδη παραβιάσει πολλούς από τους περιορισμούς της συμφωνίας της Βιένης που στόχο είχαν να αυξήσουν τον χρόνο που θα χρειαζόταν η Τεχεράνη για να παραγάγει αρκετό σχάσιμο υλικό για την κατασκευή ατομικής βόμβας από δύο έως τρεις μήνες στον έναν χρόνο περίπου.
Οι πρόσφατες ανακοινώσεις της Τεχεράνης μπορούν να μειώσουν αυτόν τον χρόνο και οι τρεις ευρωπαϊκές δυνάμεις - μαζί με την Ρωσία και την Κίνα που προσπάθησαν να διασώσουν την πυρηνική συμφωνία μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ- θα ήθελαν να στείλουν ένα αυστηρό μήνυμα στην Τεχεράνη ότι οι παραβιάσεις δεν θα γίνουν αποδεκτές.
Εχουν συμφωνήσει να ξεκινήσουν μία διαδικασία επίλυσης διαφορών που προβλέπεται από την συμφωνία της Βιένης και η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες κυρώσεις του ΟΗΕ κατά της Τεχεράνης, αλλά διστάζουν ως προς την χρονική συγκυρία φοβούμενες σφοδρή αντίδραση του Ιράν, δεδομένης και της σύγκρουσης με την Ουάσινγκτον.
Το Ιράν έχει ωστόσο δηλώσει ότι η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας μπορεί να συνεχίσει να εποπτεύει τους πυρηνικούς του σταθμούς, αφήνοντας έτσι κάποιο περιθώριο για την διπλωματία.
«Το Ιράν δεν έχει θέσει στόχους ή προθεσμίες ως προς τον εμπλουτισμό του ουρανίου και με αυτό κερδίζουμε χρόνο», δήλωσε ευρωπαίος διπλωμάτης, ενώ άλλος διπλωμάτης δήλωσε ότι η απόφαση για την εκκίνηση της διαδικασία επίλυσης διαφορών έχει ληφθεί, αλλά δεν είναι πιθανόν αυτό να γίνει σήμερα.
«Υπάρχει ο φόβος ότι θα πυροδοτήσει ιρανική κλιμάκωση», δήλωσε ο ευρωπαίος διπλωμάτης.
Ελληνικό ΥΠΕΞ: η Ελλάδα υποστηρίζει την αποκλιμάκωση της έντασης στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και του διαλόγου
«Κατ’ αρχήν, όσον αφορά το Ιράν, η Ελλάδα υποστηρίζει την αποκλιμάκωση της έντασης στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και του διαλόγου», τονίζεται σε ανακοίνωση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών. «Όσον αφορά την κατάσταση στη Λιβύη υποστηρίζουμε τις προσπάθειες του Ειδικού Εκπροσώπου του ΓΓΗΕ για τη Λιβύη, Ghassan Salame και της Διαδικασίας του Βερολίνου», συνεχίζει.
«Πρέπει όμως να διαπιστωθεί η ακυρότητα και η ανυπαρξία των μνημονίων που υπεγράφησαν μεταξύ της κυβέρνησης της Τρίπολης και της Τουρκίας, τα οποία το μόνο το οποίο υπηρετούν είναι την ένταση στην περιοχή».
Ο ιρακινός μεγάλος αγιατολάχ καταδικάζει την αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ιράν επί του ιρακινού εδάφους
Ο υπό παραίτηση πρωθυπουργός του Ιράκ Άντελ Αμπντέλ Μάχντι ζήτησε από τον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο να στείλει αντιπροσωπεία για να οργανώσει την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ, την οποία ζητεί το ιρακινό κοινοβούλιο, ανακοινώθηκε σήμερα από το γραφείο του.
Παράλληλα ο κορυφαίος σιίτης ιερωμένος του Ιράκ, ο Μεγάλος Αγιατολάχ Άλι αλ-Σιστάνι, καταδίκασε σήμερα τις αμοιβαίες επιθέσεις των ΗΠΑ και του Ιράν στο ιρακινό έδαφος και προειδοποίησε ότι η ασφάλεια στη χώρα και την ευρύτερη περιοχή επιδεινώνεται ως αποτέλεσμα της αντιπαράθεσης της Ουάσινγκτον με την Τεχεράνη.
Αφότου η Ουάσινγκτον σκότωσε με επιδρομή στη Βαγδάτη τον ισχυρό ιρανό στρατηγό Κασέμ Σουλεϊμανί και τον υπαρχηγό του, τον Ιρακινό Αμπού Μέχντι αλ-Μουχάντις, τα αντιαμερικανικά αισθήματα αναζωπυρώθηκαν στη χώρα και οι αρχές αποστασιοποιούνται όλο και περισσότερο από τον μεγάλο αμερικανό σύμμαχο προς όφελος της Τεχεράνης, ορκισμένης εχθρού της Ουάσινγκτον.
Αφού το κοινοβούλιο ψήφισε την αποχώρηση των 5.200 αμερικανών στρατιωτών που είναι ανεπτυγμένοι στο Ιράκ --και πιθανόν στη συνέχεια των στρατευμάτων των 75 άλλων κρατών μελών της υπό την Ουάσινγκτον αντιτζιχαντιστικής συμμαχίας--, ο Αμπντέλ Μάχντι επικοινώνησε τηλεφωνικά αργά χθες, Πέμπτη, το βράδυ με τον Πομπέο.
Ο ιρακινός πρωθυπουργός ζήτησε από τον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών «να σταλούν αντιπρόσωποι για να δημιουργήσουν στο Ιράκ τους μηχανισμούς που είναι απαραίτητοι για να εφαρμοσθεί η απόφαση του κοινοβουλίου και να αποχωρήσουν με ασφάλεια στρατεύματα από τη χώρα», αναφέρεται σε ανακοίνωση που εκδόθηκε από το πρωθπουργικό γραφείο.
Εξάλλου ο ιρακινός Μεγάλος Αγιατολάχ Άλι αλ-Σιστάνι χαρακτήρισε σήμερα παραβιάσεις της ιρακινής κυριαρχίας την αμερικανική επίθεση στη Βαγδάτη που στοίχισε τη ζωή στον κορυφαίο ιρανό στρατιωτικό διοικητή Κασέμ Σουλεϊμανί, καθώς και την εκτόξευση πυραύλων από το Ιράν εναντίον των υπό τις ΗΠΑ δυνάμεων στο Ιράκ και τόνισε ότι δεν πρέπει να επιτραπεί σε ξένες δυνάμεις να ορίσουν την τύχη του Ιράκ.
Ο Σιστάνι δημοσιοποίησε το μήνυμά του μέσω αντιπροσώπου του ο οποίος μίλησε κατά την προσευχή της Παρασκευής στην ιερή πόλη Κερμπάλα.
«Οι τελευταίες επικίνδυνες επιθετικές πράξεις, οι οποίες αποτελούν επαναλαμβανόμενες παραβιάσεις της ιρακινής κυριαρχίας, αποτελούν μέρος της επιδεινούμενης κατάστασης» στην περιοχή, δήλωσε ο αντιπρόσωπος του Μεγάλου Αγιατολάχ.
ΑΠΕ-ΜΠΕ-AFP
