Συνέντευξη στον Σπύρο Κακουριώτη

Γιατί η δική τους θεατρική ερμηνεία της κρίσης, έτσι όπως φιλοξενείται στην παράσταση Hotel Europa, που παρουσίασαν την προηγούμενη εβδομάδα στο θέατρο Ρεματιάς και στο αυτοδιαχειριζόμενο Εμπρός, είναι η δική μας, η λαϊκή ερμηνεία των όσων συμβαίνουν όχι μονάχα στην Ελλάδα, μα στην Ευρώπη ολόκληρη.

Ο θίασος βρέθηκε στη χώρα μας προσκαλεσμένος της Ακτιβιστικής Ομάδας Θεάτρου του Kαταπιεσμένου, η οποία κατέθεσε κι αυτή τη δική της συμβολή, παρουσιάζοντας την παράστασηΠλην όμως... Εκκινώντας από τις έννοιες της εργασίας, της εκμετάλλευσης, της κατανάλωσης, της πίστωσης και του χρέους, παρουσίασε μια μικρή ιστορία για την κρίση, που διασταυρώθηκε επί σκηνής με τις έννοιες της ουτοπίας, της Δημοκρατίας, του αντικαπιταλισμού, με σημείο τομής τους την καταστολή...

Μια λαϊκή ερμηνεία, με "λόγιο" τέλος, όλους τους συντελεστές επί σκηνής να τραγουδούν την "Ωδή στη χαρά", από την 9η Συμφωνία του Μπετόβεν, τον ύμνο της Ε.Ε., χρησιμοποιώντας μία και μοναδική λέξη: λιτότητα...

Εμψυχώτρια της πολυεθνικής αυτής καλλιτεχνικής ομάδας, που αντιπροσωπεύει ένα δίκτυο από θεατρικούς οργανισμούς, πανεπιστημιακά τμήματα, εθνικά θέατρα, φεστιβάλ και διακεκριμένους συντελεστές του κοινωνικού θεάτρου, η Μπάρμπαρα Σάντος, ηθοποιός και κοινωνιολόγος, που υπήρξε βοηθός και συνοδοιπόρος του εμπνευστή του Θεάτρου του Καταπιεσμένου, Βραζιλιάνου δραματουργού Αουγκούστο Μποάλ.

Λίγο πριν τη δεύτερη παράσταση, στο Εμπρός, αφού τελείωσε η γενική δοκιμή και ενόσω όλος ο θίασος ετοιμαζόταν να πάει στο Σύνταγμα, προκειμένου να συμμετάσχει στη διαδήλωση ενάντια στη λιτότητα, μιλήσαμε μαζί της για το Θέατρο του Καταπιεσμένου και τη μεθοδολογία του, την ευρωπαϊκή κρίση αλλά και την αλληλεγγύη προς την Ελλάδα...

* Τι είναι το Θέατρο του Καταπιεσμένου;

Είναι μια μεθοδολογία που δημιουργήθηκε στη δεκαετία του '70, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας στη Βραζιλία, όταν δεν ήταν πλέον δυνατόν να κάνεις θέατρο για τον λαό. Έτσι, ο Αουγκούστο Μποάλ άρχισε να κάνει θέατρο με τον λαό. Αντί να λέει από τη σκηνή στους ανθρώπους τι είναι καλό γι' αυτούς, τους ρωτούσε: "τι θέλετε να πείτε, με τη δική σας φωνή, για τα δικά σας προβλήματα;" Άρχισε έτσι να επεξεργάζεται διάφορες τεχνικές, με στόχο να ενδυναμώσει τους ανθρώπους και τη φωνή τους. Εμείς δεν δίνουμε φωνή στους ανθρώπους. Τους δίνουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουν ποια είναι η φωνή τους, ποια είναι η δύναμή τους. Όχι όμως για να τους δείξουμε την πραγματικότητα, αλλά για να την αναπαραστήσουμε και με αυτόν τον μεταφορικό τρόπο να καταλάβουμε καλύτερα την πραγματικότητα.

* Είναι λοιπόν μια μέθοδος, όχι ένα θεατρικό είδος...

Όταν αναφερόμαστε στο Θέατρο του Καταπιεσμένου εννοούμε δύο πράγματα: Το ένα είναι η τέχνη, γιατί το θέατρο είναι μια καλλιτεχνική γλώσσα. Λέγοντας όμως "του καταπιεσμένου", σημαίνει ότι έχουμε επιλέξει πλευρά κι αυτό αποτελεί μια πολιτική τοποθέτηση. Θέλουμε λοιπόν να είμαστε και καλλιτέχνες και ακτιβιστές ταυτόχρονα.

* Το Θέατρο του Καταπιεσμένου έχει και μια παιδευτική πλευρά;

Φυσικά έχει και κάποιες παιδαγωγικές πτυχές, δεν θέλουμε όμως σε καμία περίπτωση να γίνουμε διδακτικοί, δεν θέλουμε να πούμε εμείς στους άλλους ποιο είναι το σωστό. Περισσότερο θέλουμε να θέτουμε ερωτήματα: η πραγματικότητα δείχνει να είναι έτσι, αλλά ποιος το ισχυρίζεται αυτό; Θέλουμε λοιπόν να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να δουν με τα ίδια τους τα μάτια και όχι απλώς να ακολουθούν αυτό που άλλοι τους δείχνουν. Όταν ανοίγεις την τηλεόραση ή την εφημερίδα, η πραγματικότητα είναι μπροστά σου. Εμείς όμως θέλουμε να παρακινήσουμε τους ανθρώπους να αναρωτηθούν: Είναι έτσι; Κι αν όχι, πώς θα έπρεπε να είναι; Έτσι διαμορφώνεται μια κριτική στάση. Μπορεί όλοι να έχουμε διαφορετικές οπτικές, να τις συζητάμε, όχι όμως να αντιμετωπίζουμε κάτι σαν να είναι η αλήθεια.

* Πολλοί ταυτίζουν το Θέατρο του Καταπιεσμένου με τις εμπειρίες του Τρίτου Κόσμου...

Είναι μια μεθοδολογία που χρησιμοποιείται σε όλο τον κόσμο. Μπορεί να μην είναι η μητρική μας, αλλά είναι μια κοινή γλώσσα, που ο καθένας μιλά με τον τρόπο του, με τη δική του "προφορά". Είναι μια γλώσσα που την επανοικειοποιούμαστε για να πούμε αυτό που θέλουμε.

* Στις παραστάσεις σας χρησιμοποιείτε περισσότερο τη μιμική, παρά τον λόγο;

Όχι, πολλές φορές δουλεύουμε με συγκεκριμένα κείμενα, όμως ο συγκεκριμένος θίασος είναι διεθνής, από επτά χώρες... Έχουμε μια βασική αρχή που αποκαλούμε "αισθητική του καταπιεσμένου": στα έργα μας χρησιμοποιούμε πολλούς ήχους, εικόνες, αλλά και λέξεις. Εδώ επιλέξαμε μια γλώσσα που μας επιτρέπει να επικοινωνήσουμε με ανθρώπους σε διάφορες χώρες. Μην ξεχνάτε ότι τα αγγλικά δεν είναι η κοινή μας γλώσσα. Η χρήση του σώματος, των ήχων, των εικόνων, δίνει περισσότερες δυνατότητες για επικοινωνία. Επιπλέον, στον κόσμο μας βλέπουμε πως οι λέξεις δεν χρησιμοποιούνται μονάχα για να εξηγήσουν, αλλά κάποτε και για να κρύψουν...

* Το Θέατρο του Καταπιεσμένου είναι κυρίως λαϊκό θέατρο;

Χρησιμοποιούμε όσα έχουμε. Εσάς, την ιστορία σας, την εμπειρία σας... Βάση μας είναι όσα έχουν οι άνθρωποι. Ξεκινάμε από την οπτική και τις δυνατότητές μας και στη συνέχεια από ό,τι υπάρχει σε κάθε κουλτούρα. Κάποιες κουλτούρες είναι πραγματικά μουσικές. Τότε πάμε κι εμείς προς αυτήν την κατεύθυνση. Ξεκινάμε από αυτά που έχουν οι άνθρωποι και στη συνέχεια οικοδομούμε. Αν έχουμε μια καρέκλα, θα ξεκινήσουμε από αυτήν και θα δούμε πώς μπορούμε να παράξουμε, π.χ., ήχο, πώς να πάμε δηλαδή από το ένα σημείο στο άλλο.

Η παρουσία σας στην Ελλάδα σήμερα είναι και μια κίνηση αλληλεγγύης;

Ασφαλώς! Ζούμε σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και θέλαμε μέσα από το Hotel Europa να μιλήσουμε για την κρίση από τη δική μας οπτική, αν και μάλλον έχουμε επτά διαφορετικές οπτικές, καθώς ανήκουμε σε επτά διαφορετικούς οργανισμούς. Από την αρχή η Ελλάδα ήταν μία από τις ερωτήσεις μας. Εγώ ρωτούσα τους συναδέλφους: "Πού είναι η Ελλάδα στη δική σου χώρα; Πού είναι η Ελλάδα στη δική σου πραγματικότητα;" Γιατί η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που χτύπησε η κρίση, παντού υπάρχει κρίση, όμως εξαρτάται από κάθε κοινωνία το πώς εμφανίζεται και εξελίσσεται. Την προηγούμενη φορά που ήρθα στην Ελλάδα, τον Σεπτέμβριο, έλεγα στους συναδέλφους της Ακτιβιστικής Ομάδας που με κάλεσαν ότι συζητάμε πάρα πολύ για την Ελλάδα, όμως το έργο μας δεν αφορά ειδικά την Ελλάδα, αφορά εμάς. Όμως η Ελλάδα ήταν πάντα παρούσα εξαιτίας της κατάστασης στην Ευρώπη. Ήταν μεγάλη χαρά να έρθουμε εδώ και να μοιραστούμε αυτήν την παραγωγή μαζί σας. Ήταν φυσικά μια ένδειξη αλληλεγγύης. Η χθεσινή πρώτη παρουσίαση της παράστασης ήταν πραγματικά συγκινητική, καθώς το κοινό έλεγε πως "ήταν σαν να το είχαμε ανεβάσει εμείς αυτό το έργο... Είναι η ζωή μας". Όμως είναι και η δική μας ζωή επίσης...