Την ώρα που οι Ευρωπαίοι πολίτες, οι καταναλωτές και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις πληρώνουν τους φόρους τους με πραγματικούς φορολογικούς συντελεστές που φθάνουν το 40%, οι πλούσιοι και ισχυροί της υφηλίου εκμεταλλεύονται τα κενά, τις ελλείψεις, αλλά και τα παραθυράκια της ευρωπαϊκής και διεθνούς νομοθεσίας για να φοροδιαφεύγουν και ξεπλένουν τα κέρδη που τους αποφέρουν παράνομες δραστηριότητες.
Μετά τα σκάνδαλα νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, όπως τα Panama Papers, Paradise Papers, Offshore Leaks, LuxLeaks, Mauritius Leaks, CumEx και FinCen, τα Pandora Papers αποδεικνύουν ότι το τέλος των φορολογικών παραδείσων και των υπεράκτειων εταιρειών των προνομιούχων του πλανήτη είναι όνειρο όχι μόνο μακρινό, αλλά και απατηλό εάν δεν υπάρξει άμεσα, πραγματική πολιτική βούληση για αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων.
Η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, από την μια πλευρά, και η φοροαποφυγή, από την άλλη, συνιστούν σοβαρές απειλές για την οικονομία και τα δημόσια οικονομικά των κρατών-μελών και της ΕΕ, καθώς και για την ασφάλεια των πολιτών της. Η δε άμεση αντιμετώπισή τους είναι ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Europol, ποσοστό περίπου 1 % του ετήσιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ΕΕ «εντοπίζεται ως σχετιζόμενο με ύποπτη οικονομική δραστηριότητα». Επίσης, σύμφωνα με έρευνα, το 40% των κερδών των μεγάλων εταιρειών μεταφέρεται σε φορολογικούς παραδείσους. O Ο.Ο.Σ.Α. εκτιμά ότι στους φορολογικούς παραδείσους της υφηλίου κρύβονται σήμερα περισσότερα από 11.3 τρισ. δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί στο 75,3% του ΑΕΠ της ΕΕ. Σύμφωνα δε με το Tax Justice Network η υπεράκτια οικονομία κλέβει κάθε χρόνο φόρους 427 δισ. δολαρίων από τις κυβερνήσεις παγκοσμίως, μετατοπίζοντας το φορολογικό βάρος στους εργαζόμενους, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στους καταναλωτές.
Είναι, λοιπόν, επιτακτική ανάγκη οι κυβερνήσεις να σταματήσουν τα ευχολόγια και να πάψουν να επιτρέπουν φαινόμενα μαζικής φοροδιαφυγής και ξεπλύματος μαύρου χρήματος, προχωρώντας σε ριζικές νομοθετικές μεταρρυθμίσεις.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κατά τη διαπραγμάτευση τέτοιων νομοθετικών πρωτοβουλιών στο παρελθόν, η τελική έκβαση ήταν συχνά πολύ πιο ασθενική και ανεπαρκής σε σχέση με την αρχική πρόταση της Κομισιόν και ακόμη περισσότερο με τη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Και αυτό, γιατί το Συμβούλιο, δηλαδή οι κυβερνήσεις, αρνείται συστηματικά να προχωρήσει σε εκ βάθρων μεταρρυθμίσεις, γεγονός που καταδεικνύει ότι οι πολιτικές ηγεσίες της ΕΕ δεν έχουν την πραγματική πολιτική βούληση να αντιμετωπίσουν τέτοια φαινόμενα.
Για παράδειγμα, κατά τη διαπραγμάτευση της 5ης Οδηγίας για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, το Συμβούλιο προέβαλε αντιρρήσεις στην υιοθέτηση αυστηρότερων κριτηρίων, σε σχέση με εκείνα που εφαρμόζει η Ομάδα Χρηματοπιστωτικής Δράσης (FATF), για τη συμπερίληψη τρίτων χωρών στην "μαύρη λίστα" με τις μη συνεργάσιμες χώρες σε θέματα ξεπλύματος. Oμοίως, αντιτάχθηκε στην πλήρη εξομοίωση των καταπιστευμάτων, τα οποία ως γνωστόν αποτελούν προβληματικές νομικές οντότητες που χρησιμοποιούνται κατά κόρον για την απόκρυψη της ταυτότητας και των περιουσιακών στοιχείων εγκληματιών και φοροφυγάδων, με τις εταιρείες, σε ό,τι αφορά στις απαιτήσεις διαφάνειας, και συγκεκριμένα στις προϋποθέσεις συμπερίληψης των πραγματικών τους δικαιούχων στο μητρώο και στην πρόσβαση του κοινού στις πληροφορίες αυτές.
Χαρακτηριστικό είναι δε το γεγονός ότι λίγο μετά τις αποκαλύψεις των Pandora Papers, μια από τις εμπλεκόμενες χώρες, οι Σεϋχέλλες, αφαιρέθηκε από το Συμβούλιο από τη «μαύρη λίστα» της ΕΕ που περιέχει τις μη συνεργάσιμες επικράτειες σε θέματα φορολογίας…
Ο μεγάλος αριθμός πολιτικών αρχηγών χωρών, κρατικών αξιωματούχων, δημοτικών αρχόντων, δικαστών και στρατηγών στη «λίστα της Πανδώρας» εξηγεί, σε μεγάλο βαθμό, την απροθυμία του Συμβουλίου να προχωρήσει σε εκ βάθρων μεταρρυθμίσεις, δίνοντας ένα οριστικό τέλος σε φαινόμενα φοροαποφυγής και ξεπλύματος... Οι υψηλά ιστάμενοι πολιτικοί που αναφέρονται στα Pandora Papers είναι συχνά ανάμεσα σε αυτούς που καλούνται να συζητήσουν τρόπους αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής!
Μένει να δούμε εάν, μετά τις πρόσφατες αποκαλύψεις, Ευρωκοινοβούλιο και Κομισιόν θα έρθουν, για άλλη μια φορά, αντιμέτωποι με τη διστακτικότητα του Συμβουλίου κατά τις επικείμενες διαπραγματεύσεις μαζί του, τόσο στο πλαίσιο της προσφάτως υιοθετηθείσας δέσμης νομοθετικών προτάσεων για την καταπολέμηση του ξεπλύματος μαύρου χρήματος και την χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, όσο και στο πλαίσιο της πρότασης που αναμένεται να δημοσιευθεί για την καταπολέμηση της πρακτικής των εταιρειών – κέλυφος, αλλά και της πρότασης για συμπερίληψη νέων στοιχείων στον κανονισμό αυτόματης ανταλλαγής φορολογικών πληροφοριών.
Σε ό,τι αφορά στην πρώτη, είναι σημαντικό όχι μόνο να διατηρηθεί, αλλά και να ενισχυθεί ο βαθμός φιλοδοξίας της Κομισιόν, ιδίως σε ό,τι αφορά στην πρότασή της για σύσταση ευρωπαϊκής Αρχής για την καταπολέμηση του ξεπλύματος μαύρου χρήματος και την χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Η νέα αυτή ευρωπαϊκή Αρχή είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων ανεπαρκειών στην εποπτεία του φαινομένου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και αυτό, διότι, εκτός του ότι αποκλίνουν σημαντικά οι εποπτικές εξουσίες και πρακτικές των εθνικών Αρχών, αυτές - ανάμεσά τους δυστυχώς και η κυβέρνηση της ΝΔ - δεν είναι πάντα πρόθυμες να χρησιμοποιήσουν το πλήρες σύνολο των διαθέσιμων εξουσιών και εργαλείων τους.
Σε ό,τι αφορά στη φορολογική διαφάνεια και δικαιοσύνη, ναι μεν είναι κρίσιμο να επιταχυνθούν οι διαπραγματεύσεις υπό τον Ο.Ο.Σ.Α, οι οποίες στοχεύουν σε μια παγκόσμια συμφωνία για μίνιμουμ εταιρική φορολογία, ωστόσο η ΕΕ πρέπει πρωτίστως να θέσει σε τάξη τα του οίκου της. Βάζοντας ένα τέλος στους δικούς της φορολογικούς παραδείσους και υιοθετώντας αυστηρότερα μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση και δραστική μείωση της φοροαποφυγής.
* Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Συντονιστής της Ευρωομάδας της Αριστεράς (Τhe Left) στην Επιτροπή Προϋπολογισμών (BUDG) και μέλος της Ομάδας Εργασίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον έλεγχο εφαρμογής του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
