Το 2018 έχει όλες τις προϋποθέσεις να αποδειχθεί ένα έτος καμπής για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η Ελλάδα, απ’ όπου ξεκίνησε η ευρωπαϊκή κρίση των τελευταίων ετών, βγαίνει από τα σφιχτά προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής και το γεγονός αυτό σε ουσιαστικό και συμβολικό επίπεδο μπορεί να σηματοδοτήσει μια συνολική αλλαγή πλεύσης. Κατά την αρχή της ευρωπαϊκής κρίσης δεν υπήρξαν οι σωστές ερμηνείες από ένα σημαντικό κομμάτι της ευρωπαϊκής ελίτ.
Τα αποτελέσματα ορισμένων αποφάσεων σε κεντρικό επίπεδο, οι οποίες δεν είχαν δημοκρατική νομιμοποίηση πάντοτε και δεν ταίριαζαν με τις ευρωπαϊκές αξίες, ήταν η βαθιά 7ετής οικονομική ύφεση, η άνοδος της Aκροδεξιάς και το Brexit. Κανείς δεν πρέπει να αμφιβάλλει για το ότι μια διαφορετική προσέγγιση στην αρχή της κρίσης δεν θα επέφερε τις συγκεκριμένες πληγές στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, αλλά και σε κάποια πολιτικά εθνικά συστήματα που έζησαν την εφιαλτική απειλή του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.
Το ερχόμενο έτος οφείλουμε στους εαυτούς μας μια αληθινή επανεκκίνηση στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός ομοσπονδιακού συστήματος, βασισμένου πρώτα απ’ όλα στο αρχαίο ιδεώδες της Δημοκρατίας, αλλά και στα πολιτικά ζητούμενα της Γαλλικής Επανάστασης, της Ελευθερίας, της Ισότητας και της Αδελφοσύνης. Ενα τέτοιο σύστημα θα ενδυνάμωνε την παρουσία όλων των κρατών-μελών της ευρωζώνης στο διεθνές σύστημα. Σε αυτό το πλαίσιο η παραχώρηση τμημάτων της εθνικής κυριαρχίας δεν θα αναζωπύρωνε τάσεις απομονωτισμού, αλλά αντίθετα θα ενίσχυε τις ροπές συμπόρευσης.
Πρακτικά, για να αφήσουμε πίσω μας οριστικά την οικονομική κρίση που διαπέρασε την πολιτική ζωή της ευρωπαϊκής οικογένειας και την απείλησε με διάλυση, θα πρέπει γρήγορα να προχωρήσουμε σε μια οικονομική ένωση που θα αποτελέσει τον προθάλαμο της πολιτικής ένωσης. Μια πολιτική και οικονομική ένωση χωρίς κοινούς υπουργούς Οικονομικών, Εξωτερικών, Ασφάλειας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης της ευρωζώνης δεν μπορεί να νοηθεί.
Για να μιλήσουμε συγκεκριμένα για οικονομικά ζητήματα θα σημειώσω πως αν μας αρέσει η ιδέα ενός ομοσπονδιακού συστήματος για τη ζώνη του ευρώ, δεν μπορούμε να μη συζητήσουμε τη σημασία να περιοριστούν με θάρρος και αποφασιστικότητα οι μεγάλες διαφορές στα φορολογικά συστήματα των κρατών-μελών της ζώνης του ευρώ. Θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν πρέπει να επιτρέψουμε να υπάρχουν κράτη που την ίδια στιγμή που εφαρμόζουν σημαντικές μεταρρυθμίσεις και έχουν με κοινωνικό κόστος περιορίσει τα ελλείμματα, την ίδια ώρα τα ίδια κράτη να έχουν υψηλούς φορολογικούς συντελεστές και περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις.
Επιπλέον ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. θα πρέπει να μπορεί να στηρίζεται από ένα ενιαίο ευρωπαϊκό υπουργείο Οικονομικών, το οποίο βεβαίως θα λογοδοτεί στους Ευρωπαίους πολίτες και όχι να εξαρτάται από τους εθνικούς οικονομικούς ανταγωνισμούς, όπως έχει γίνει στο παρελθόν. Επίσης θα πρέπει να δούμε ξανά τα περιθώρια που υπάρχουν για την ασφάλιση των καταθέσεων σε ευρώ σε όλες τις τράπεζες της ζώνης του ευρώ ως ένα μέσο αντιμετώπισης μιας επικίνδυνης αύξησης του κόστους δανεισμού για μια χώρα στο μέλλον, που έτσι θα απειλούσε ξανά το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Ακόμα με αφορμή τις συζητήσεις που διεξάγονται ήδη αναφορικά με τις ξένες επενδύσεις από τρίτες χώρες θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως είναι ανάγκη να ακολουθηθεί μια πολιτική, ώστε οι χώρες με πλεονάσματα διεθνούς εμπορίου να τα ανακυκλώνουν σε μορφή επενδύσεων προκειμένου η ανάπτυξη σε χώρες που τη χρειάζονται να γίνεται εφικτή. Οσο και να ακούγεται παράδοξο παράλληλα με την ευρωπαϊκή πολιτική και την οικονομική ενοποίηση θα πρέπει να δοθεί περισσότερος χώρος για πρωτοβουλίες άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής στις εθνικές κυβερνήσεις.
Ο συνολικός σχεδιασμός από το κέντρο δεν θα πρέπει να αμφισβητήσει την ευελιξία για άμεσες παρεμβάσεις και μακροχρόνιους σχεδιασμούς, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες της κάθε χώρας. Μια απρόσωπη κεντρική διακυβέρνηση μακροχρόνια δεν θα μπορέσει σε καμία περίπτωση να εμπνεύσει και να κερδίσει το στοίχημα της ευρωπαϊκής κυριαρχίας. Ετσι στο νέο πλαίσιο που θα χτίσουμε θα πρέπει να συζητήσουμε σε ποιες περιπτώσεις θα μπορούν να υπάρχουν εξαιρέσεις και ευελιξία. Ο κοινός προϋπολογισμός, που είναι απαραίτητος, δεν θα πρέπει να παραβλέπει τις ειδικές ανάγκες κάθε κράτους-μέλους στις περιπτώσεις, για παράδειγμα, που μια χώρα χρειάζεται αναπτυξιακή ώθηση περισσότερο από άλλες.
Η Ελλάδα είναι ένα καλό παράδειγμα με πολλές ιδιαιτερότητες σε ζητήματα οικονομίας, ασφάλειας και προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι μια χώρα που, πέραν αυτών, αντιμετώπισε πρόσφατα την προσφυγική κρίση και το ευρωπαϊκό κέντρο εμφανίστηκε ανέτοιμο να συνδράμει με ταχείς ρυθμούς. Είναι η χώρα που δυστυχώς ξεκίνησε η οικονομική κρίση. Ηδη ακουγόμαστε δυνατά σε αυτόν τον διάλογο που ξεκινάει για το μέλλον της Ευρώπης, όπως φάνηκε από την κοινή παρουσία του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στην Πνύκα τον περασμένο Σεπτέμβριο. Είναι η ώρα να διαδραματίσουμε ως Ελληνες και ως Ευρωπαίοι τον ρόλο που οι νέες προκλήσεις απαιτούν και να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος και τον χαμένο χρόνο, που στερηθήκαμε.
