Αυτές τις μέρες κυκλοφορησε το 35ο(!) στούντιο άλμπουμ του 70άχρονου Bob Dylan, που κοιτάζοντας πίσω του, βλέπει 50 χρόνια μουσικής ιστορίας, 50 χρόνια «ελεύθερης και πλούσιας ζωής» που θα 'λεγε και ο (επηρεασμένος από την τέχνη του) Διονύσης Σαββόπουλος. Εύκολα μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος: «Τι μπορεί να σημαίνει ο Bob Dylan το 2012;» κι αυτό ακριβώς με ρώτησε η Πόλυ Κρημνιώτη όταν συζητήσαμε για ένα κείμενο με αφορμή τον καινούργιο του δίσκο «Tempest». Κλείνοντας το τηλέφωνο άρχισα να αναρωτιέμαι…
Όταν η ποπ κουλτούρα ξεκινούσε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 με την έκρηξη του rock ‘n’ roll, οι πάντες -ακόμη και οι δημιουργοί της- πίστευαν πως ήταν μια βραχύβια νεανική τρέλα που σύντομα θα έσβηνε και η σκόνη του χρόνου θα τη σκέπαζε για πάντα. Ο τίτλος του τραγουδιού των Jethro Tull «Too old to rock and roll, too young to die» (πολύ γέρος για το ροκ εντ ρολ, πολύ νέος για να πεθάνω) είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της άποψης, όπως και η δήλωση του Mick Jagger στα πρώτα χρόνια των Rolling Stones: «Μου φαίνεται εντελώς τρελό να φτάσω 30 χρόνων και να κάνω ακόμη αυτή τη δουλειά». Παρά τις αμφιβολίες ακόμη και των ίδιων της των δημιουργών, η ποπ κουλτούρα όχι μόνο επιβίωσε, αλλά έγινε κι ένα από τα πιο σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα του 20ού αιώνα, ένα καλλιτεχνικό φαινόμενο που επηρέασε την μουσική, το σινεμά, τις εικαστικές τέχνες, την κοινωνική και πολιτική δράση, τον τρόπο ζωής κι έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στο να διευρύνει την οπτική γωνία ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Πώς έγινε αυτό το «θαύμα» και η ρηχή τέχνη για πιτσιρικάδες απέκτησε υπόσταση, ουσία, περιεχόμενο, βάθος και συνεχίζει να αποκτά προστιθέμενη αξία 60 χρόνια μετά; Πώς η αγρίως αμφισβητούμενη αυτή τέχνη, που κανείς διανοούμενος δεν την έπαιρνε στα σοβαρά έχει γίνει αντικείμενο μελέτης, μάθημα σε πανεπιστήμια, θέμα συζητήσεων, αφορμή για εκατοντάδες βιβλία, πηγή δημιουργικής έμπνευσης; Με δημιουργούς όπως ο Bob Dylan που έφερε στην ελαφρότητα της ποπ κουλτούρας την ποίηση, τον ουσιαστικό λόγο, την κοινωνική διαμαρτυρία, τις ριζοσπαστικές απόψεις. Η «γενιά του ‘60» άλλαξε τα δεδομένα, μετατρέποντας τη ρηχή τέχνη σε ουσιαστική έκφραση. Τα τραγούδια διαμαρτυρίας του Bob Dylan, η ποίηση του Leonard Cohen και του Jim Morrison, τα πανανθρώπινα τραγούδια του John Lennon, τα κόνσεπτ άλμπουμ όπως το: «Pet Sounds» των Beach Boys και το: «Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band» των Beatles έδωσαν βάθος και προοπτική και μετέτρεψαν τα 3λεπτα χαζοχαρούμενα νεανικά τραγουδάκια σε μουσική τέχνη. Και δεν ήταν μόνο η τέχνη τους αλλά και οι πράξεις τους. Ο Bob Dylan ακόμη και σήμερα αναφέρεται στην τραγική του εμπειρία, όταν το 1965 πήγε αποφασισμένος να δείξει αυτό που έρχεται στο παραδοσιακό φολκ φεστιβάλ του Νιούπορτ, αντικαθιστώντας τα ακουστικά όργανα με ηλεκτρικά, αλλά το στενόμυαλο κοινό τον «απέβαλε» φωνάζοντάς τον Ιούδα, πράγμα που συνεχίστηκε και όταν πέρασε τον Ατλαντικό και ήρθε στην Ευρώπη για συναυλίες. Η διάθεσή του για ανανέωση της σκουριασμένης φολκ τον μετέτρεψε σε προδότη. Όμως, τελικά, τον δρόμο τον άνοιξε…
Για τους σπουδαίους δίσκους της νιότης του, για την ποίηση των στίχων του, για πράξεις σαν κι αυτή στο Νιούπορτ, για το ότι ξεκίνησε απ’ το σπίτι του -ένα φοβισμένο επαρχειωτόπουλο- για να συναντήσει τον μυθικό Γούντι Γκάθρι, δείχνοντας έτσι σεβασμό προς το παρελθόν, ο Bob Dylan έγινε ένα από τα αιώνια σύμβολα της ποπ κουλτούρας και τώρα που αυτή την κουλτούρα τη δικαιώνει ο χρόνος, η ποιότητα του περιεχομένου της, οι προσωπικότητες που την υπηρέτησαν, το έργο που έχει παράξει αυτά τα 60 χρόνια, έχει φτάσει και η ώρα της «αγιοποίησης». Όταν είχε τολμήσει να πει κάποτε ο John Lennon «Οι Beatles τώρα είναι πιο δημοφιλείς κι απ’ τον Χριστό», τον είχαν πάρει με τις πέτρες, όμως είχε δίκιο. Αυτή η νέα ιδιότυπη «θρησκεία» που λέγεται ποπ κουλτούρα συνδέει μεταξύ τους ανθρώπους από κάθε σημείο του πλανήτη που πιστεύουν σε διαφορετικούς θεούς, διοικούνται από διαφορετικά πολιτικά συστήματα, έχουν διαφορετικές ιδεολογίες, μιλάνε διαφορετικές γλώσσες, αλλά μπορούν να έχουν τους ίδιους «αγίους» και να σιγοτραγουδάνε ταυτόχρονα το «Blowin’ In the Wind».
Ο λόγος που ο Bob Dylan του 2012 είναι σημαντικός, όπως και κάθε άλλος καλλιτέχνης που φτάνει σε αυτή την ηλικία και παραμένει δημιουργικός, είναι η προστιθέμενη αξία που κουβαλάει η τέχνη του από το «ένδοξο παρελθόν», είναι πως αυτό που φτιάχνει έχει το μεράκι ενός σπουδαίου μάστορα, είναι η φλόγα του που ακόμα καίει και, ειδικά για μας εδώ στην Ελλάδα της πρόωρης σύνταξης, που είμαστε διατεθειμένοι να την αποκτήσουμε με κάθε μέσο, είναι ένα καλό παράδειγμα, όπως είναι και ο Λέοναρντ Κοέν, ο Γούντι Άλλεν, ο Κλιντ Ίστγουντ, ο Λευτέρης Βογιατζής ή ο Νιλ Γιάνγκ, για ανθρώπους που δεν τα παρατάνε και παραμένουν δημιουργικοί, ζωντανοί, με όρεξη για δουλειά και για δημιουργία, ενώ θα μπορούσαν να έχουν αράξει από καιρό και «να απολαμβάνουν τη σύνταξη», προσφέροντάς μας έργα ικανοποιητικού επιπέδου που κρύβουν ποιότητα, μεράκι, μαστορική τέχνη, παράδοση, εξυπνάδα και δεν προσβάλλουν την αισθητική μας.
Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με το πρόσφατο άλμπουμ του Bob Dylan. Το «Tempest» (όπως και οι υπόλοιποι δίσκοι που έχει κάνει τον 21ο αιώνα) βασίζεται στους πρωτογενείς ήχους της ποπ κουλτούρας (blues, rock ‘n’ roll, folk), είναι φτιαγμένο από μια εξαιρετική ομάδα ηλικιωμένων και έμπειρων μουσικών, οι στίχοι έχουν χιούμορ και αυτοσαρκασμό, η «ποντικίσια φωνή» του είναι πάντα εδώ, οι συνθέσεις έχουν έμπνευση, η ακρόαση είναι απολαυστική και σε γειώνει, σαν να συναντάς σε ένα καφενείο έναν σπουδαίο γέροντα που σου αφηγείται ωραίες, παλιές, δυνατές ιστορίες που κρύβουν μέσα τους ιστορία 60 χρόνων και που έχει τον δικό του –μοναδικό- τρόπο να τις αφηγείται. Αισθάνεσαι πως ακόμη ο κόσμος είναι στη θέση του.
Του Μάκη Μηλάτου
