Πριν αναλύσουμε το δημοψήφισμα της Ιταλίας, θα ήθελα να σας δώσω μια συνοπτική εικόνα της οικονομικής κατάστασης της χώρας.
Το μεγαλύτερο πρόβλημά της είναι ο τραπεζικός τομέας με τα κόκκινα δάνεια (NPL’S) να αγγίζουν τα 360 δισ., χωρίς να υπολογίζονται αυτά που είναι σε καθυστέρηση μέχρι 3 μήνες. H εκροή κεφαλαίων από το τραπεζικό σύστημα λόγω του φόβου του bail in επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση του. Οι Ιταλοί χρηματοδοτούν επίσης σε μεγάλο βαθμό τις τράπεζές τους, αφού προτιμούσαν στο παρελθόν τις αγορές των ομολόγων τους αντί τις καταθέσεις, λόγω των υψηλότερων επιτοκίων –οπότε, τυχόν κατάρρευση των τραπεζών, θα είχε τρομακτικές συνέπειες για τον πληθυσμό.
Η Ιταλία έκλεισε το ’15 με ΔΧ/ΑΕΠ στο 132,7% και η πρόβλεψη για το ’16 είναι 133,2%, το δεύτερο υψηλότερο στην Ευρώπη, μετά τη χώρα μας.
Το δημόσιο χρέος της ανήλθε στα 2,169 τρισ. Σήμερα βρίσκεται υψηλότερα περίπου 200 δισ., στα 2,363 τρισ. Αλλά αυτό είναι το μικρότερο πρόβλημά της, με τη βοήθεια και της ΕΚΤ βέβαια. Η χρηματοδότηση του δημοσίου χρέους της από τους ίδιους τους πολίτες υπολογίζεται στο 50%. Η χώρα ήταν πλεονασματική τη 10ετία του '90 και ελλειμματική τα τελευταία 15 χρόνια.
Η πτώση της βιομηχανικής της παραγωγής ξεκίνησε πριν μια 15ετία αλλά η κατάρρευσή της επήλθε μετα την κρίση του ‘08 και επιταχυνθηκε από τον επιθετικο γερμανικό μερκαντιλισμο.
H ανάπτυξη της Ιταλίας είναι υποτονική στο 0,8% και ο πληθωρισμός επί μια 3ετία βρίσκεται γύρω από το μηδέν. Συνεπώς η χώρα βρίσκεται σε ένα σπιράλ ύφεσης και αποπληθωρισμού .
Ο επίσημος δείκτης ανεργίας είναι στο 11,6% αλλά η νεανική ανεργία βρίσκεται στο 37%. Αυτοί οι αριθμοί δεν αντικατοπτρίζουν την πλήρη αλήθεια, εφόσον όποιος δουλεύει με βάουτσερ μία ώρα την εβδομάδα θεωρείται εργαζόμενος και το πρεκαριάτο των 500 ευρώ έχει κάνει ήδη έντονα την εμφάνισή του. Είναι φανερό ότι ο εργατικός νόμος Jobs Act δεν έφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα που προσδοκούσε η κυβέρνηση Ρέντσι.
Είναι η δεύτερη προσπάθεια συνταγματικής μεταρρύθμισης αυτή που προωθεί ο Ρέντσι με το σημερινό δημοψήφισμα. Η προηγούμενη έγινε πριν από μια δεκαετία και απέτυχε.
Το πολιτικό σύστημα στην Ιταλία είναι τριπολικό. Με βάση τις τελευταίες δημοσκοπήσεις το Κίνημα 5 Αστέρων του Γκρίλο προηγείται ελαφρά με 30,5% έναντι 30% του ΔΚ του Ρέντσι και ακολουθεί η δεξιά του Μπερλουσκόνι και της Λέγκας του Σαλβίνι με 25%, ενώ ένα 5% φαίνεται να εξασφαλίζει η υπό διαμόρφωση ιταλική αριστερά. Το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων, εκτός του Δημ. Κόμματος, από την ακροδεξιά ως την αριστερά, έχει εκφραστεί υπέρ του ΟΧΙ, ακόμα και η αριστερή μειοψηφία του ίδιου του Δημ. Κόμματος, όπως αυτή εκφράζεται μέσω Ντ’ Αλεμα και Μπερσάνι.
Οι υπερασπιστές του ΝΑΙ έχουν κοινή γραμμή και αποτελούνται κύρια απο το ΔΚ, δυνάμεις της κεντροδεξιάς και τέως υποστηρικτές του Μπερλουσκόνι.
Τα κύρια επιχειρήματά τους είναι:
- Θα επιταχυνθεί η διαδικασία ψήφισης των νομοσχεδίων και θα ξεπεραστεί η γραφειοκρατία μεταξύ Γερουσίας και Βουλής.
- Θα μειωθεί το κόστος της πολιτικής αφού θα μειωθεί η Γερουσία από 315 μέλη σε 100. Οι περιφερειακοί σύμβουλοι που θα συμμετέχουν στη Γερουσία δεν θα παίρνουν τον μισθό του γερουσιαστή αλλά το ισόποσο μισθού ενός δημάρχου. Επίσης θα μειωθεί η γραφειοκρατία και οι σπατάλες των επαρχιών.
- Θα ξεπεραστεί η ισότητα εξουσιών Βουλής και Γερουσίας. Η Βουλή θα επιτελεί το νομοθετικό της καθήκον δίνοντας ή αφαιρώντας την εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση, ενώ η Γερουσία θα εκπροσωπεί τις ανάγκες των δήμων και των περιφερειών.
- Θα ξεκαθαρίσουν οι αρμοδιότητες κράτους και περιφερειών. Η υγεία, ο τουρισμός , η κοινωνική και εργατική πολιτική, οι μεταφορές, η διανομή ενέργειας θα είναι καθαρά αρμοδιότητα του κράτους και όχι των περιφερειών.
- Μέσω της νέας λειτουργίας της Γερουσίας θα αυξηθεί η αντιπροσώπευση των τοπικών αρχών στη Βουλή και στην Ευρώπη.
- Θα υπάρξει μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών εφόσον η Βουλή θα έχει την υποχρέωση να συζητά πρωτοβουλίες πολιτών με 150 χιλ υπογραφές και θα μειωθεί το % συμμετοχής υπογραφών για τα δημοψηφίσματα.
Οι υπερασπιστές του ΟΧΙ δεν έχουν την ίδια γραμμή αφού διακυβεύονται διαφορετικά πολιτικά συμφέροντα που επικαλύπτονται μέσα από το ΟΧΙ.
Το Κίνημα των 5 Αστέρων του Γκρίλο μέσα από το δημοψήφισμα αμφισβητεί την κυριαρχία Ρέντσι και επιδιώκει την πολιτική κρίση, αφού με τον υπάρχοντα εκλογικό νόμο μπορεί να ανέλθει στην κυβέρνηση.
Για τον Μπερλουσκόνι μια αποδυνάμωση του Ρέντσι θα ενίσχυε την πιθανότητα κεντροδεξιάς διακυβέρνησης και θα επιτάχυνε την αλλαγή του εκλογικού νόμου σε πλειοψηφικότερο, υπέρ του Ρέντσι και του ιδίου.
Για τον Σαλβίνι της Λέγκα είναι η ευκαιρία να πάρει την ηγεμονία της δεξιάς αυξάνοντας τα ποσοστά του, με στόχο την συγκυβέρνηση με τον Μπερλουσκόνι.
Το αριστερό ΟΧΙ είναι το μόνο χωρίς αμεσες σκοπιμότητες αφού το μόνο που κάνει είναι να συσπειρώνει τον κόσμο της αριστεράς.
Στηρίζεται στην αδιαμφισβήτητη θέση ότι το ιταλικό σύνταγμα του 1948 ( επί προεδρίας De Gasparri), προιον συναίνεσης των αντιφασισστικών δυνάμεων, είναι το πιο δημοκρατικό σύνταγμα στην Ευρώπη.
Αν περάσει η συνταγματική μεταρρύθμιση δεν θα εκλέγεται απευθείας από το λαό η Γερουσία, αλλά οι μελλοντικοί γερουσιαστές θα είναι αντιπρόσωποι των περιφερειών και δήμων. Από τους 100 γερουσιαστές οι 5 θα είναι επιλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, 21 θα είναι δήμαρχοι επιλεγόμενοι από τους περιφερειακός συμβούλους και 74 θα είναι περιφερειακοί σύμβουλοι της τοπικής πλειοψηφίας. Οι μισές περιφέρειες που είναι μικρές θα έχουν μόνο 2 γερουσιαστές, ενώ στις μεγάλες θα ισχύει αναλογικότητα με βάση τηνσύνθεση της πλειοψηφίας στο περιφερειακό συμβούλιο.
Άρα θα μειωθεί το περιθώριο παρέμβασης των περιφερειών και θα διευρυνθεί η εξουσία της κεντρικής διοίκησης. Η αφαίρεση των υποδομών από τις περιφέρειες και τις τοπικές αρχές ενισχύει περισσότερο το ρόλο της κεντρικής εκτελεστικής εξουσίας. O νόμος για τις πρωτοβουλίες πολιτών στη Βουλή από 50 χιλ. τριπλασιάζεται στου 150 χιλ. και για τα δημοψηφίσματα από τις 500 χιλ. στις 800 χιλ. υπογραφές.
Οσον αφορά την μείωση του κόστους λόγω μείωσης των μελών της Γερουσίας το ΓΛΚ εκτιμά οτι θα ανέλθει στα 57 εκ και οχι στα 500 εκ που υποστηρίζει η πλευρά του ΝΑΙ.
Για την επιτάχυνση της διαδικασίας ψήφισης δεν ισχύει η αποψη του ΝΑΙ, εφόσον απο τους 224 νόμους αυτής της νομοθετικής περιόδου 180 περασαν άμεσα, 39 μόνο χρειάστηκε να επαναληφθούν και μόνο 4 χρειάστηκαν το πιγκ-πονγκ των δύο νομοθετικών σωμάτων.
Σε αυτή τη λογική κατεβαίνει σύσσωμη η ιταλική αριστερά με τις 4 συνιστώσες της (S.I., Rifondazione Comunista,Possibile, L’altra Europa con Tsipras), το μεγαλύτερο συνδικάτο της Ιταλίας η Cgil, ο Λαντίνι της FIOM , όλοι οι τέως πρόεδροι και αντιπρόεδροι του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Ιταλίας, όπως και οι παρτιζάνοι του Anpi και το πολιτισμικό κίνημα Arci.
Το αριστερό ΟΧΙ συνοψίζεται στα λόγια του επιφανούς νομικού Luigi Ferrajoli: «Μια νίκη του ΝΑΙ συνδυασμένη με ένα νέο εκλογικό νόμο επικυρώνει τον μετασχηματισμό της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας σε ένα σύστημα πλήρως επικεντρωμένο στην εκτελεστική εξουσία».
Οι δημοσκοπήσεις, οι τελευταίες έγιναν πριν 15μέρες, φέρνουν το ΟΧΙ να προηγείται έναντι του ΝΑΙ του Ρέντσι. Τα ποιοτικά στοιχεία δείχνουν υπεροχή του ΟΧΙ και άνοιγμα της ψαλίδας όσο μειώνεται η αποχή. Το ΟΧΙ έχει μεγαλύτερη απήχηση στο Νότο από ό,τι στον Βορρά όπου οι διαφορά προβλέπεται οριακή. Η στήριξη στο ΝΑΙ του Ρέντσι από την JP Morgan, τα διεθνή συστημικά ΜΜΕ, τον Ομπάμα, τον Γιούνκερ, τη Μέρκελ και τον Σόιμπλε μάλλον λειτούργησε αρνητικά στα αντανακλαστικά του εκλογικού σώματος. Τις τελευταίες μέρες όμως παρατηρείται μια τεράστια επικοινωνιακή και όχι μόνο αντεπίθεση του Ρέντσι για να αντιστρέψει την τάση. Δίνει αυξήσεις στους δημόσιους υπαλλήλους, μειώνει φόρους, παρεμβαίνει θετικά στα συνδικάτα, απευθύνεται έντονα στους απόδημους Ιταλούς και χρησιμοποιεί κάθε δυνατότητα παρέμβασης σε ΜΜΕ και social media. Η κινδυνολογία για την καταστροφή των ιταλικών τραπεζών εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο.
Με νίκη ο Ρέντσι καθίσταται κυρίαρχος του παιχνιδιού και θα προχωρήσει τον νεο πλειοψηφικό εκλογικό νόμο αρχές του ’17 που θα είναι εις βάρος μικρότερων σχηματισμών άρα και της αριστεράς. Ακόμα κι αν χάσει οριακά υπάρχει σοβαρή πιθανότητα διατήρησης του στην κυβέρνηση με διάφορους τρόπους. Το πρόβλημα θα υπάρξει αν η διαφορά υπέρ του ΟΧΙ φτάσει και ξεπεράσει τις 10 μονάδες διαφορά, οπότε θα τεθεί ζήτημα ηγεσίας στο Δημ. Κόμμα αλλά και στην κυβέρνηση και θα προκληθεί ανησυχία στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και ειδικά στη Γερμανία.
